2023

Kalenders

Aardbewing in Turkye en Sirië

Gregoriaanse kalender 2023 MMXXIII Ab urbe condita 2776 Armeense kalender 1472 ԹՎ ՌՆՀԲ Chinese kalender 4719 – 4720 己寅 – 庚卯 Ethiopiese kalender 2015 –2016 Hebreeuse kalender 5783 – 5784 Hindoekalenders - Vikram Samvat 2078 – 2079 - Shaka Samvat 1945 – 1946 Irannese kalender 1401 –1402 Islamitiese kalender 1445 –1445

Die jaar 2023 was 'n gewone jaar wat volgens die Gregoriaanse kalender op 'n Sondag begin het. Dit was die 23ste jaar van die 21ste eeu n.C. Soos ander gewone jare het die jaar 12 maande, 52 weke en 365 dae gehad.

2023 is gekenmerk deur konflikte in Oos-Europa, Afrika en die Midde-Ooste. Die Russiese inval in die Oekraïne het voortgeduur, en 'n reeks staatsgrepe, verskeie gewapende konflikte en politieke krisisse het in talle Afrika-lande uitgebreek. Op 7 Oktober het die Israelies-Palestynse konflik in 'n groot oorlog verskerp toe Hamas, wat die Gasastrook beheer, 'n aanval op Israel geloods het. Die aanvalle het veroorsaak dat Israel die Gasastrook binnegeval het in 'n konflik wat duisende doodgemaak het, miljoene verplaas het, en veroorsaak massiewe protes teen beide partye en wydverspreide kommer van 'n dreigende humanitêre krisis in Gasa deur internasionale waarnemers. Verder het die Nagorno-Karabach-konflik geëindig nadat 100 000 Armeniërs uit die streek gevlug het.

Katastrofiese natuurrampe sluit in die vyfde dodelikste aardbewing van die 21 ste eeu wat Turkye en Sirië getref het en byna 60 000 mense dood gelaat het, Sikloon Freddy – die langste aangetekende tropiese sikloon in die geskiedenis – wat lei tot meer as 1,400 sterftes in Malawi en Mosambiek, Storm Daniel wat die dodelikste sikloon wêreldwyd sedert sikloon Nargis geword het nadat dit minstens 11 000 mense in Libië gedood het, 'n groot aardbewing van 'n magnitude 6,8 wat Wes-Marokko getref het en 2 960 mense gedood het, en 'n driedubbele aardbewing van 6,3 op die Richterskaal wat Wes-Afghanistan getref het, het meer as 'n 1 000 mense gedood. Die jaar het 'n die afname in die felheid van die COVID-19-pandemie gesien, met die WGO wat sy wêreldwye gesondheidsnoodstatus in Mei beëindig het. In April het Indië vir China verbygesteek om die mees bevolkte land in die wêreld te word.

2023 het ook 'n bankkrisis gesien wat gelei het tot die ineenstorting van talle Amerikaanse streeksbanke sowel as die uitkoop van Credit Suisse deur UBS in Switserland. Onder Amerikaanse banke was die twee grootste banke wat ineengestort het Silicon Valley Bank en First Republic Bank, onderskeidelik die derde en tweede grootste bankineenstortings in die Amerikaanse geskiedenis. Verder is talle oornames in verskeie industrieë aangekondig, waarvan sommige van die grootste en mees noemenswaardige Oktober se energie oornames was, met ExxonMobil en Chevron wat Pioneer Natural Resources en Hess onderskeidelik gekoop het. Die luukse modebeheermaatskappy Tapestry kondig sy aankoop van Capri Holdings aan, en die sluiting van Microsoft se verkryging van Activision Blizzard.

Op die gebied van tegnologie het 2023 die voortgesette opkoms van generatiewe Kunsmatige Intelligensie (KI)-modelle gesien, met toenemende toepassings oor verskeie industrieë. Hierdie modelle, wat vooruitgang in masjienleer en natuurliketaalverwerking benut, het in staat geword om realistiese en samehangende teks, beelde en musiek te skep. 'n KI-wedloop tussen private maatskappye duur voort sedert die laat 2010s, met Microsoft-gesteunde OpenAI en Google-eienaar Alphabet vandag die mees dominante onder maatskappye.^[1][2]

• Die "Compact of Free Association" tussen die Verenigde State van Amerika, die Gefedereerde State van Mikronesië en die Marshalleilande verval.
• Die Volksrepubliek China vervang die Sowjetunie as staat met die langsheersende kommunistiese regering. Die Sowjetunie het 74 jaar, vanaf 1917 tot 1991 bestaan, en die Volksrepubliek is in 1949 gestig.

• 1 Januarie – Swede neem die voorsitterskap van die Europese Unie by Tsjeggië oor.
• 1 Januarie – Kroasië skakel na die euro oor en word die 20ste land in die Eurosone.
• 1 Januarie – Luiz Inácio Lula da Silva word opnuut president van Brasilië.
• 16 Januarie – Die Ministerie van Omgewing en Ruimtelike Beplanning van Slowenië verleen 'n verlenging van 20 jaar vir die bedryf van die Krško Kernkragstasie.^[3]
• 25 Januarie – Chris Hipkins volg Jacinda Ardern op as eerste minister van Nieu-Seeland.

• 4 Februarie – Die Amerikaanse Lugmag skiet 'n Chinese waarnemingsballon oor Amerikaanse gebiedswaters langs die kus van Suid-Carolina af.
• 6 Februarie – Aardbewings van 7,8 en 7,5 op die Richterskaal saai verwoesting in Suid-Turkye en Noordwes-Sirië (episentrums onderskeidelik in Gaziantep en Elbistan).

• 15 Maart – Verkiesings vir die Nederlandse Provinsiale State.

• 4 April – In reaksie op die Russiese inval in Oekraïne sedert 2022 sluit Finland as 31ste lidland by die Noord-Atlantiese Verdragsorganisasie aan.
• 13 April – Lede van die FBI arresteer Jack Teixeira in Dighton, op aanklagte van die mees omvattende openbaarmaking van geklassifiseerde Pentagon-dokumente in jare.
• 25 April – 'n Massaselfmoordkultus word in die Shakahola-woud, Kenia, ontdek. Daar word geglo die Good News International Ministries-leier, Paul Nthenge Mackenzie, het sy volgelinge opdrag gegee om hulself dood te verhonger om "God te ontmoet".

• 18 Mei – Hemelvaartsdag.
• 30 Mei – Verkiesings vir die Nederlandse Eerste Kamer deur die Provinsiale State.

• 11 Junie – Australië verslaan Indië in die eindstryd van die tweede Wêreldtoetskampioenskap op The Oval in Londen met 209 lopies.
• 18 Junie – Die Titan, 'n onderwatervaartuig bedryf deur OceanGate, plof katastrofies in naby die wrak van die RMS Titanic in internasionale waters in die Noord-Atlantiese Oseaan.

• 22 Junie – Welkommynontploffing: die Departement van Minerale bronne en Energie berig dat 31 mynwerkers in 'n mynskag by die verlate Virginiamyn in Welkom, Vrystaat, gesterf het.

• 1 Julie – Spanje neem die voorsitterskap van die Europese Unie by Swede oor.

• 23 Augustus – Jewgeni Prigozjin, Wagner-groep finansierder en nege ander sterf in 'n vliegongeluk in die Twer-oblast in Rusland.
• 30 Augustus – 2023 Gaboenese staatsgreep
• 31 Augustus – 'n Brand verswelg 'n ou kantoorgebou in Marshalltown, Johannesburg, Suid-Afrika, waarin 73 mense dood is en 52 ander beseer word.

• 8 September–28 Oktober – Die 10de Rugbywêreldbeker word in Frankryk aangebied en deur Suid-Afrika gewen.
• 8 September – 'n Aardbewing van 6,8 op die Richterskaal tref Marokko, meer as 2 800 mense sterf en historiese terreine in Marrakesj word beskadig.

• 5 Oktober–19 November – Die 13de Krieketwêreldbeker word in Indië aangebied en deur Australië gewen.
• 7 Oktober – Hamas loods 'n grootskaalse offensief teen Israel vanaf die Gasastrook, met missielaanvalle en deur magte wat deur Gasa-Israel-versperrings gebreek het en toegang tot Gasa-grensoorgange, nabygeleë Israeliese stede, aangrensende militêre installasies en burgerlike nedersettings te bekom.

• 22 November – Verkiesing van die Nederlandse Tweede Kamer van die Stategeneraal.

• Die hoofspeler uit die film Click (2006), Michael Newman (gespeel deur Adam Sandler), word na die jaar 2023 verplaas nadat hy met sy afstandbeheerder speel.

• 3 Januarie – Walter Cunningham, Amerikaanse ruimtevaarder (* 1932).
• 5 Januarie – Earl Boen, Amerikaanse akteur (* 1941).
• 8 Januarie – Adriaan Vlok, Suid-Afrikaanse politikus en apartheidkabinetsminister (* 1937).
• 9 Januarie – Melinda Dillon, Amerikaanse aktrise (* 1939).
• 10 Januarie – Jeff Beck, Britse musikant (* 1944).
• 10 Januarie – Konstantyn II, koning van Griekeland van 1964 tot 1974 (* 1940).
• 11 Januarie – Carole Cook, Amerikaanse aktrise (* 1924).
• 12 Januarie – Gerrie Coetzee, Suid-Afrikaanse bokser en wêreldswaargewigbokskampioen (* 1955).
• 12 Januarie – Frene Ginwala, Suid-Afrikaanse joernalis en politikus (oudspeaker van die Nasionale Vergadering) (* 1932).
• 12 Januarie – Piet de Jager, Afrikaanse regsgeleerde, veral bekend as rolprentmaker en digter (* 1953).
• 12 Januarie – Paul Johnson, Engelse joernalis, geskiedkundige en skrywer (* 1928).
• 13 Januarie – Christo Viljoen, Suid-Afrikaanse ingenieur en akademikus (* 1937).
• 16 Januarie – Gina Lollobrigida, Italiaanse aktrise en fotojoernalis (* 1927).
• 17 Januarie – Sandra Seacat, Amerikaanse aktrise en leermeesteres (* 1936).
• 30 Januarie – Cindy Williams, Amerikaanse aktrise en vervaardiger (* 1947).
• 7 Februarie – Louis van Niekerk, Afrikaanse verhoog-, rolprent- en TV-akteur en ’n teaterregisseur (* 1935).
• 8 Februarie – Burt Bacharach, Amerikaanse komponis en liedjieskrywer (* 1928).
• 10 Februarie – Kiernan Jordan Forbes (AKA), Suid-Afrikaanse musiekkunstenaar en kletsrymer (* 1988).
• 15 Februarie – Raquel Welch, Amerikaanse aktrise en vervaardiger (* 1940).
• 19 Februarie – Jansen Panettiere, Amerikaanse akteur (* 1994).
• 3 Maart – Tom Sizemore, Amerikaanse akteur (* 1961).
• 5 Maart – Pedro Filho, Brasiliaanse reeksmoordenaar (* 1954).
• 5 Maart – Mark Pilgrim, Suid-Afrikaanse mediapersoonlikheid (* 1969).
• 7 Maart – Lisa Janti, Amerikaanse aktrise (* 1933).
• 9 Maart – Robert Blake, Amerikaanse akteur (* 1933).
• 10 Maart – Stephanie Kemp, Suid-Afrikaanse anti-apartheidsaktivis (* 1941).
• 14 Maart – Gloria Bosman, Suid-Afrikaanse sangeres (* 1973).
• 23 Maart – Marion Game, Franse aktrise (* 1938).
• 24 Maart – Gordon Moore, Amerikaanse sakeman en mede-stigter van Intel (* 1929).
• 5 April – Ian McIntosh, voormalige Zimbabwies-Suid-Afrikaanse rugbyafrigter (* 1938).
• 7 April – Ben Ferencz, Amerikaanse aanklaer by die Neurenberg-verhore (* 1920).
• 11 April – Carol Locatell, Amerikaanse aktrise (* 1940).
• 27 April – Jerry Springer, Amerikaanse televisieaanbieder (* 1944).
• 28 April – James Alexander, Suid-Afrikaanse akteur en vervaardiger (* 1978).
• 5 Mei – George Louw, Suid-Afrikaanse uitgewer, digter, en dramaturg (* 1939).
• 5 Mei – Klaas de Jonge, Nederlandse menseregte-aktivis en Afrikanis (* 1937).
• 15 Mei – Sharon Farrell, Amerikaanse aktrise (* 1940).
• 17 Mei – Ray Austin, Engelse akteur, regisseur, en vervaardiger (* 1932).
• 18 Mei – Jim Brown, Amerikaanse akteur, sokkerspeler en regisseur (* 1936).
• 21 Mei – Ray Stevenson, Engelse akteur (* 1964).
• 24 Mei – Tina Turner, Amerikaanse sangeres en aktrise (* 1939).
• 30 Mei – Eusebius McKaiser, Suid-Afrikaanse politieke ontleder, joernalis en uitsaaier (* 1978).
• 5 Junie – Tina Joemat-Pettersson, Suid-Afrikaanse ANC-politikus en kabinetsminister (* 1963).
• 5 Junie – Astrud Gilberto, Brasiliaans-Amerikaanse sangeres (* 1940).
• 6 Junie – Noreen Nash, Amerikaanse aktrise en skryfster (* 1924).
• 8 Junie – Marlene van Staden, Suid-Afrikaanse DA-politikus en die eerste burgemeester van die Modimolle–Mookgophong (* 1981).
• 10 Junie – Ted Kaczynski, Amerikaanse binnelandse terroris (* 1942).
• 18 Junie – Hardeep Singh Nijjar, Kanadese Sikh-separatistiese leier (* 1977).
• 4 Julie – Jenő Jandó, Hongaarse pianis en professor (* 1952).
• 16 Julie – Jane Birkin, Engelse aktrise (* 1946).
• 23 Julie – Inga Swenson, Amerikaanse aktrise (* 1932).
• 25 Julie – Jani Allan, Suid-Afrikaanse joernalis en radiokommentator (* 1952).
• 26 Julie – Sinéad O'Connor Ierse sanger en musikant (* 1966).
• 28 Julie – Daniel Sleigh, Suid-Afrikaanse skrywer, geskiedkundige en digter (* 1938).
• 5 Augustus – Mark Margolis, Amerikaanse akteur (* 1939).
• 8 Augustus – Sixto Rodriguez, Amerikaanse musikant (* 1942).
• 19 Augustus – Angie oeh, Afrikaanse kletsrymer (* 1998).
• 22 Augustus – Derek Watts, Suid-Afrikaanse veteraan TV-joernalis (jarelange anker van Carte Blanche) (* 1948).
• 23 Augustus – Theuns Stofberg, Suid-Afrika se sewe-en-dertigste Springbokkaptein (* 1955).
• 6 September – Raymond Ackerman, Suid-Afrikaanse kleinhandelmagnaat (* 1931).
• 6 September – Marcel Boiteux, Franse ekonoom, wiskundige en senior staatsdienslid wat as die "argitek van die Franse kernprogram” bekendgestaan het (* 1922).
• 9 September – Mangosuthu Buthelezi, politikus, stigter en leier van die Inkatha-Vryheidsparty. (* 1928).
• 9 September – Hans van Heerden Suid-Afrikaanse bariton (* 1935).
• 13 September – Roger Whittaker, Britse sanger-liedjieskrywer en musikant (* 1936).
• 17 September – Schalk Schoombie, Suid-Afrikaanse joernalis en skrywer (* 1957).
• 22 September – Giorgio Napolitano, Italiaanse president, joernalis en politikus (* 1925).
• 25 September – David McCallum, Skotse akteur (* 1933).
• 2 Oktober – Trienke Laurie, Suid-Afrikaanse skrywer (* 1946).
• 8 Oktober – Burt Young, Amerikaanse akteur (* 1940).
• 12 Oktober – Luis Garavito, Colombiaanse verkragter en kinderreeksmoordenaar (* 1957).
• 31 Oktober – Ken Mattingly, Amerikaanse ruimtemaan en bevelvoerder van Apollo 16 se beheermodule (* 1936).
• 7 November – Frank Borman, Amerikaanse Apollo-ruimtevaarder (* 1928).
• 19 November – Hannes Strydom, Springbokrugbyspeler (* 1965).
• 28 November – Charlie Munger, Amerikaanse prokureur en sakevennoot van Warren Buffett (* 1924).
• 29 November – Henry Kissinger, Amerikaanse politieke wetenskaplike en diplomaat (* 1923).
• 8 Desember – Ryan O'Neal, Amerikaanse akteur (* 1941).
• 27 Desember – Jacques Delors, Europees staatsman (* 1925)
• 30 Desember – Tom Wilkinson, Engelse akteur (* 1948).
• 30 Desember – John Pilger, Australiese joernalis, skrywer, geleerde en dokumentêre rolprentmaker (* 1939).