Mueyu de soya

El mueyu de soya ye unu de los condimentos más antiguos del mundu y tien el so orixe en China, escontra'l final de la dinastía Zhou. Dende enforma tiempo antes, acostumábase caltener les carnes por salazón. El subproductu líquidu que se llograba aprovechábase como condimento. Cuando'l budismu arrobinar pol Alloñáu Oriente, el vegetarianismo estender con él, lo que llevó a que se buscaren sustitutos vexetales pa los antiguos condimentos que conteníen carne. Unu d'estos sustitutos yera una pasta salao y lleldao de granos de soya, precursora del mueyu de soya moderna. Col tiempu'l so usu arrobinar a otros países asiáticos, como Xapón, Filipines, Malasia, Indonesia, etc., siendo un condimento central nes cocines d'estos países. Col procesu de globalización, el mueyu de soya puede ser atopada nos comercios, llares y cocines de tol mundu, tantu n'Oriente como n'Occidente (como en Perú nos sos tradicionales Chifa).

Ellabórase tradicionalmente por aciu la fermentadura de granos de soya con trigu turráu partíu, que s'afaen en bloques y somórguiense y saquen delles vegaes nun caldu frío d'agua y sal, el procesu dura cerca d'un añu n'olles de folla, n'ocasiones amiéstense-y fungos secos como xampiñones.^{[ensin referencies]} En Xapón, ye illegal producir o importar mueyu de soya artificial y por tanto toes los mueyos de soya xaponeses ellaborar a la manera tradicional. N'Europa, España, dende l'añu 1962 fabrícase'l mueyu de soya utilizando farina d'arroz, en cuenta de trigu (que lo fai aptu pa les persones con hipersensibilidad al gluten).^{[ensin referencies]}

== Producción hidrolizada artificialmente llámase mueyu de soya química (化學醬油) en chinu. Ye una invención moderna, ye xeneralmente'l mueyu de soya que se consigue en supermercaos comunes y ellabórase nun procesu más rápidu y baratu que'l tradicional, llográndose un productu de sabor non tan intensu y más saláu. Ye un condimento relativamente baratu, ricu en proteínes y nutritivu. Cola meyora de los métodos, equipos de manufactura ya investigaciones continues amontóse rápido la so producción en munchos países del mundu.

Producir por aciu hidrólisis química partiendo de farina de soya desgrasada, colorante de carambelu, xarabe de maíz o otros endulzantes, estractu de malta y n'ocasiones glutamato monosódico ensin nengún procesu de fermentadura.

Dellos mueyos de soya artificial tienen potenciales riesgos de salú por cuenta del so conteníu de los cloropropanoles carcinóxenos 3-MCPD (3-cloru-1,2-propanediol) y 1,3-DCP (1,3-dicloro-2-propanol) los cualos son subproductos de la hidrólisis de proteínes con ácidu clorhídrico.^[1] 3-MCPD ta regulada n'Europa y Estaos Xuníos dempués d'una aición regulatoria en 2001 nel Reinu Xuníu, pero 1,3-DCP nun ta regulada y puede causar cáncer y tresferir defectos xenéticos a la descendencia.^[2]

Ye ideal p'acompañar comíes tanto orientales como occidentales yá sían verdures frites, arroz, empanizados, al igual que sopes, inclusive delles gotes amestaes a aderezos d'ensalaes, amás tamién puede ser incluyida coles carnes yá que el so sabor ye ideal pa marinarlas o tostales como pexe, pollu, res, gochu etc. Ye un condimento saláu, pero con un toque duce.

Ye común sirvila xunto col arroz frito o les lumpias. Tamién se sirve col sushi y el sashimi.

• Mueyu de pexe
• Mueyu d'orca

•   Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Mueyu de soya.