Cingak wit saking Pura

Ragané tan kalugra uahin kaca puniki, santukan hawanan ring sor puniki:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪EPIC‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected.

Start of block: 20 Séptémber 2024 01.11
Expiry of block: 20 Séptémber 2027 01.11

Your current IP address is 44.222.121.153. The blocked range is 44.222.0.0/16.

Rarisang sarengang makasami detail ring duur ring sawilang panikayan sané ragané karyanin. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Ragané dados nyingakin miwah nurun wit saking kaca puniki.

{{Arsitektur Bali}}
'''Pura''' utawi '''kahyangan''' inggih punika genah suci sané kaanggén olih pesan [[Agama Hindu|Hindu]] antuk ngaturang bakti ring [[Ida Sang Hyang Widhi Wasa]]. Wenten makudang-kudang pura sané wénten ring [[Bali]], nika mawinan Pulo Baliné kasub kawastanin ''Pulau Seribu Pura.'' Wenten sané kawastanin pura subak sané kaanggén genah para petaniné ngaturang bakti, wénten pura melanting sané kaanggén genah para dagange ngaturang bakti, wénten pura paibon sané kaanggén genah para kulawargané ngaturang bakti, wénten pura kahyangan jagat, wénten taler pura sad kahyangan.

== Étimologi ==
[[File:Ulun Temple on Lake Bratan (7609679414).jpg|upright|thumb|[[Pelinggih Méru]] saking [[Pura Ulun Danu Bratan]] inggih punika pahan unik saking Kuil Bali.]]
Kruna '''''pura''''' sujatiné maasal saking kruna [[Basa Sansekerta]] (''[[Pur (Wédik)|-pur]], -puri, -pura, -puram, -pore''), maartos "kota", "tembok kota", "menara kota", utawi "puri", ring dija ritatkala [[Indianisasi Asia Kelod Kangin]] lan [[Hindu ring Asia Kelod Kangin|pasebaran Hindu]], kautama ring [[Jagat Indo]]. Ritatkala pangelimbakan [[Basa Bali]], kruna ''pura'' dados kaanggit ring genah pasembahyangan suci, sapunika kruna ''puri'' nganggit maartos [[puri|satunggil genah]], genah nyeneng raja utawi manca, pateh sekadi ring [[Wong Jawa|Jawi]] dados kruna keraton.

== Pahan ==
[[File:Bali temple diagram.png|thumb|upright|Tata letak pura Bali, kasusun ring tiga wawidangan (mandala)]]
Mabinayan sareng kuil Hindu ring [[Anak Benua India]] sané magenah ring ruangan ngalejer tegeh, pura karancang dados genah sembahyang kabuka sané masengker témbok, kahubungang antuk makudang lawang sané kahiasin ukiran rimbit riantara kompléksné. Kompléks masengker niki madaging makudang wangunan tur pelinggih, sekadi [[Pelinggih méru|méru]], lan balé. Desain tur tata genah pura nyarengin tata titi trimandala ring alokasi ruang Bali.<ref>{{cite web|url=https://www.scribd.com/doc/19670648/Traditional-Balinese-Architecture |title=Traditional Balinese Architecture |publisher=School of Architecture, Faculty of Engineering, Udayana University|access-date=2010-07-20}}</ref> 
Ring pura prasida kakepah dados 3 mandala, sapunika pawelas riantara mandala ipun madaging lawang sané mabinayan ring sawilang mandala, punika taler pura ketah kesarengin olih pelaba.

=== Mandala ===
Tiga wawidangan [[mandala]] kasusun manut tingakatan suci:
# '''Nista mandala (jaba pisan)''': wawidangan jaba, sané ngubungang langsung kompléks pura sareng palemahan jaba utawi pelaba lan lawang ngeranjing pura. Wawidangan niki ketahné marupa lapangan kabuka utawi taman sané prasida kaanggén antuk sesolahan balih-balihan utawi sakral, tur dados genah wewehan antuk mataki-taki ring piodalan pura.
# '''Madya mandala (jaba tengah)''': wawidangan tengah pura, genah kamargiangné parikrama, saha genah wangunan pawantu pura. Ring wawidangan niki taler kawangun makudang balé, sekadi [[balé kulkul]], balé gong, balé pesandekan, tur balé perantenan''. 
# '''Utama mandala (jero)''': wawidangan pinih pingit tur pinih suci ring pura. Genahné sané matekep tur pinih tegeh ketahné madaging pelinggih sekadi [[Padmasana (pura)|padmasana]], [[pelinggih méru]], balé pawédan, balé piyasan, bale pepelik, balé panggungan, balé murda, lan gedong penyimpenan.
Sakémanten unggah ungguh tata titi wangunan ring kalih wawidangan pinih jaba, nista mandala saha madya mandala nénten ja saklek. Makudang wangunan, minakadi balé kulkul, prasida kagenahang dados menara pinih bucu jaba; Siosan punika taler, perantenan (paon ring pura) prasida magenah ring wawidangan mandala Nista.

=== Lawang ===
[[File:Bali, Pura Besakih 6.jpg|thumb|upright|Undag tur ampik nuju lawang [[candi bentar]] ring [[Pura Besakih]].]]
[[File:Pura Taman Saraswati3.JPG|thumb|upright|Lawang [[Paduraksa|kori agung]] sané ngalejer tegeh ring Pura Taman Saraswati [[Ubud]].]]
Wenten kalih soroh lawang ring [[undagi Bali]]: nggih punika [[candi bentar]],<ref>{{cite web|url=http://www.indo.com/culture/temples.html |title=Bali:The Land of Temples|publisher=Indo.com|access-date=2010-07-20}}</ref> lan [[paduraksa|paduraksa utawi kori agung]]. Kakalih soroh lawang punika madué kawigunan kusus ring rancang undagi Bali. Candi bentar pinaka jelanan lawang sané kaanggén ring nista mandala, sapunika kori agung kaaggén dados jelanan lawang riantara madya mandala saha pakarangan ring utama mandala. Unggah ungguh tata titi lawang puniki taler kaanggén ring genah sané nganutin trimandala antuk kompléks ten-kaagamaan minakadi puri, jeroan manca, saha griya.

=== Pelaba ===
Pelaba punika tanah sané asil ipun kaanggén nyokong pakaryan taler kauripan ring pura.

== Lis pura ==
Puniki indik lis pura-pura ring Indonesia miwah dura negara. 
''Lis pura niki nenten jangkep, semeton dados nambahang miwah ngmecikang sane iwang''

=== [[Acéh]] ===
''Nenten wenten''

=== [[Sumatra Utara|Sumatra Kalér]] ===
* [[Pura Agung Raksa Buana]]

=== [[Sumatra Barat|Sumatra Kawan]] ===
* [[Pura Jagatnatha Padang]]

=== [[Riau]] ===
''Nenten wenten''

=== [[Kepulauan Riau|Kapuloan Riau]] ===
* [[Pura Agung Amerta Bhuana Batam]]

=== [[Bengkulu]] ===
''Nenten wenten''

=== [[Jambi]] ===
* [[Pura Giri Indera Loka]]

=== [[Bangka Belitung]] === 
* [[Pura Penataran Agung Air Itam]]

=== [[Sumatra Selatan|Sumatra Kelod]] ===
* [[Pura Agung Sriwijaya]]

=== [[Lampung]] ===
* [[Pura Kerthi Bhuana]]
* [[Pura Bhuana Shanti Labuhan Dalam|Pura Bhuana Shanti]]

=== [[Banten]] ===
* [[Pura Merta Sari Rempoa]], Kota Tangerang Selatan
* [[Pura Kerta Jaya]], Kota Tangerang

=== [[Jakarta]] ===
* [[Pura Aditya Jaya]], Rawamangun
* [[Pura Agung Taman Sari]], Halim Perdanakusumah
* [[Pura Agung Wira Dharma]], Cilandak

=== [[Jawa Barat|Jawa Kawan]] ===
* [[Pura Parahyangan Agung Jagatkarta]]

=== [[Jawa Tengah]] ===
* [[Pura Giri Natha]], Kota Semarang
* [[Pura Widya Saraswati Akpol]], Kota Semarang
* [[Candi Untoroyono]], Klaten
* [[Pura Satya Dharma Putra]], Klaten
* [[Pura Dharma Santana TIbayan]], Klaten

=== [[Yogyakarta]] === 
* [[Pura Widya Dharma Dero|Pura Widya Dharma]], Sleman
* [[Pura Sri Gading]], Sleman
* [[Pura Jagatnatha Banguntapan]], Bantul
* [[Pura Vaikuntha Vyomantara]], Kompleks AU Bantul
* [[Pura Éka Dharma]], Bantul
* [[Pura Karang Gedé]], Bantul
* [[Pura Santiloka Banaran]], Gunungkidul
* [[Pura Segara Ngobaran]], Gunungkidul
* [[Pura Bhakti Widhi]], Gunungkidul
* [[Candi Prambanan]] ([[Tawur Agung Kesanga]])
* Pasih Parangkusumo (Melasti)

=== [[Jawa Timur|Jawa Kangin]] === 
* [[Pura Agung Blambangan]], Banyuwangi
* [[Pura Kawitan Alas Purwo]], Banyuwangi
* [[Pura Giri Salaka Alas Purwo]], Banyuwangi
* [[Pura Mandhara Giri Seméru Agung]], Lumajang
* [[Pura Luhur Poten|Pura Luhur Poten Gunung Bromo]], Probolinggo
* [[Pura Agung Jagat Karana]], Surabaya
* [[Pura Segara Kenjeran]], Surabaya
* [[Pura Medang Kamulan]], Gresik
* [[Pura Giri Arjuno]], Malang
* [[Pura Kertha Bhuwana Giri Wilis]], Nganjuk

=== [[Bali]] ===
[[Pura Kahyangan Jagat]] ring [[Bali]]

==== Pura Kahyangan Rwa Binéda ====
* [[Pura Besakih|Besakih]] (Purusa)
* [[Pura Ulun Danu Batur|Ulun Danu Batur]] (Pradana)

==== Pura Kahyangan Catur Loka Pala ====
* [[Pura Pucak Mangu|Pucak Mangu]] (Kaja)
* [[Pura Lempuyang Luhur|Lempuyang Luhur]] (Kangin)
* [[Pura Andakasa|Andakasa]] (Kelod)
* [[Pura Luhur Batukaru|Luhur Batukaru]] (Kauh)

==== [[Pura Sad Kahyangan]] ====
* [[Pura Besakih|Besakih]]
* [[Pura Lempuyang Luhur|Lempuyang Luhur]]
* [[Pura Goa Lawah|Goa Lawah]]
* [[Pura Uluwatu|Uluwatu]]
* [[Pura Batukaru|Batukaru]]
* [[Pura Puser Tasik|Puser Tasik]]

==== [[Pura Dang Kahyangan]] ====
* [[Pura Dasar Buana Gélgél]]
* [[Pura Silayukti|Silayukti]]
* [[Candi Agung Gumuk Kancil]]
* [[Pura Gunung Raung|Gunung Raung]]
* [[Pura Bukit Sinunggal|Bukit Sinunggal]]
* [[Pura Rambut Siwi|Rambut Siwi]]

==== Pura Kahyangan Padma Bhuwana ====
* [[Pura Pusering Jagat|Pusering Jagat]] (Madya)
* [[Pura Ulun Danu Batur|Ulun Danu Batur]] (Kaja)
* [[Pura Besakih|Besakih]] (Kaja kangin)
* [[Pura Lempuyang Luhur|Lempuyang Luhur]] (Kangin)
* [[Pura Goa Lawah|Goa Lawah]] (Kelod kangin)
* [[Pura Andakasa|Andakasa]] (Kelod)
* [[Pura Uluwatu|Uluwatu]] (Kelod Kauh)
* [[Pura Batukaru|Batukaru]] (Kauh)
* [[Pura Pucak Mangu|Pucak Mangu]] (Kaja Kauh)

==== Badung ====
* [[Pura Uluwatu|Uluwatu]]
* [[Pura Padedekan Mengwi|Padedekan Mengwi]]
* [[Pura Dalem Puri Puserjagat Sobangan|Dalem Puri Puserjagat Sobangan]]
* [[Pura Pucak Mangu|Pucak Mangu]]
* [[Pura Pucak Bon|Pucak Bon]]
* [[Pura Dalem Solo|Dalem Solo]]
* [[Pura Pucak Gegelang|Pucak Gegelang]]
* [[Pura Hyang Api|Hyang Api]]
* [[Pura Kancing Gumi|Kancing Gumi]]
* [[Pura Bukit Sari Sangéh|Bukit Sari Sangéh]]

==== Bangli ====
* [[Pura Bukit Mentik|Bukit Mentik]]
* [[Pura Jati|Jati]]
* [[Pura Dalem Balingkang|Dalem Balingkang]]
* [[Pura Ulun Danu Batur|Ulun Danu Batur]]
* [[Pura Ulun Danu Batur Songan|Ulun Danu Batur Songan]]
* [[Pura Penulisan|Penulisan]]
* [[Pura Bukit Indrakila|Bukit Indrakila]]

==== Buléléng ====
* [[Pura Penegil Darma|Penegil Darma]]
* [[Pura Gambur Anglayang|Gambur Anglayang]]
* [[Pura Ponjok Batu|Ponjok Batu]]
* [[Pura Pulaki|Pulaki]]
* [[Pura Pabean|Pabean]]
* [[Pura Pucak Manik|Pucak Manik]]
* [[Pura Melanting|Melanting]]
* [[Pura Kerta Kawat|Kerta Kawat]]
* [[Pura Pemuteran|Pemuteran]]
* [[Pura Bukit Sinunggal|Bukit Sinunggal]]
* [[Pura Segara Rupek|Segara Rupek]]

==== Kota Dénpasar ====
* [[Pura Griya Tanah Kilap|Griya Tanah Kilap]]
* [[Pura Prapat Nunggal|Prapat Nunggal]]
* [[Pura Taman Ayung|Taman Ayung]]
* [[Pura Dalem Pangembak|Dalem Pangembak]]
* [[Pura Candi Narmada|Candi Narmada]]
* [[Pura Sakénan|Sakénan]]

==== Gianyar ====
* [[Pura Gunung Raung|Gunung Raung]]
* [[Pura Samuan Tiga|Samuan Tiga]]
* [[Pura Érjeruk|Érjeruk]]
* [[Pura Masceti|Masceti]]
* [[Pura Gunung Kawi|Gunung Kawi Sebatu]]
* [[Pura Dalem Pingit Sebatu|Dalem Pingit Sebatu]]
* [[Pura Tirta Empul|Tirta Empul]]
* [[Pura Pusering Jagat|Pusering Jagat]]
* [[Pura Penataran Sasih|Penataran Sasih]]
* [[Pura Kebo Édan|Kebo Édan]]
* [[Goa Gajah]]
* [[Pura Pangukurukuran|Pangukurukuran]]
* [[Pura Selukat|Selukat]]
* [[Pura Bukit Jati|Bukit Jati]]
* [[Pura Bukit Darma|Bukit Darma]]

==== Jembrana ====
* [[Pura Rambut Siwi|Rambut Siwi]]
* [[Pura Amertasari|Amertasari]]

==== Karangasem ====
* [[Pura Lempuyang Luhur|Lempuyang Luhur]]
* [[Pura Penataran Agung Besakih|Penataran Agung Besakih]]
* [[Pura Dalem Puri|Dalem Puri]]
* [[Pura Gelap|Gelap]]
* [[Pura Batu Madeg|Batu Madeg]]
* [[Pura Merajan Selonding|Merajan Selonding]]
* [[Pura Merajan Kanginan|Merajan Kanginan]]
* [[Pura Gua Raja|Gua Raja]]
* [[Pura Bangun Sakti|Bangun Sakti]]
* [[Pura Pesimpangan|Pesimpangan]]
* [[Pura Kiduling Kreteg|Kiduling Kreteg]]
* [[Pura Hyang Aluh|Hyang Aluh]]
* [[Pura Manik Mas|Manik Mas]]
* [[Pura Pasar Agung Giri Tolangkir|Pura Pasar Agung]]
* [[Pura Pengubengan|Pengubengan]]
* [[Pura Tirta|Tirta]]
* [[Pura Ulun Kulkul|Ulun Kulkul]]
* [[Pura Banua Kawan|Banua Kawan]]
* [[Pura Basukihan|Basukihan]]
* [[Pura Pajinengan|Pajinengan]]
* [[Pura Andakasa|Andakasa]]
* [[Pura Silayukti|Silayukti]]
* [[Pura Dalem Pandawa|Dalem Pandawa]]
* [[Pura Dukuh Sakti Catur Lawa|Dukuh Sakti Catur Lawa]]

==== Klungkung ==== 
* [[Pura Dasar Buana Gélgél|Pura Dasar Buana]]
* [[Pura Segara Watu Klotok|Segara Watuklotok]]
* [[Pura Goa Lawah|Goa Lawah]]
* [[Pura Penataran Pééd|Penataran Pééd]]
* [[Pura Gua Giri Putri|Gua Giri Putri]]
* [[Pura Segara Pééd|Segara Pééd]]
* [[Pura Taman Pééd|Taman Pééd]]
* [[Pura Agung Kentel Gumi|Agung Kentel Gumi]]

==== Tabanan ====
* [[Pura Tambawaras|Tambawaras]]
* [[Pura Muncaksari|Muncaksari]]
* [[Pura Batukaru|Batukaru]]
* [[Pura Batu Belig|Batu Belig]]
* [[Pura Besikalung|Besikalung]]
* [[Pura Terate Bang|Terate Bang]]
* [[Pura Tanah Lot|Tanah Lot]]
* [[Pura Luhur Serijong|Luhur Serijong]]
* [[Pura Luhur Natar Sari Apuan|Luhur Natar Sari Apuan]]
* [[Pura Pucak Geni|Pucak Geni]]

=== [[Nusa Tenggara Barat|Nusa Tenggara Kawan]] ===
* [[Pura Suranadi]], Lombok Barat
* [[Pura Lingsar]], Lombok Barat
* [[Pura Narmada]], Lombok Barat
* [[Pura Gunung Pengsong]], Lombok Barat
* [[Pura Ulun Suwi Pelangan]], Lombok Barat
* [[Pura Batu Bolong]], Lombok Barat
* [[Pura Jagatnatha Mayura]], Kota Mataram
* [[Pura Segara Ampenan]], Kota Mataram

=== [[Nusa Tenggara Timur|Nusa Tenggara Kangin]] ===
* [[Pura Oebanantha Kupang]]

=== [[Kalimantan Barat|Kalimantan Kawan]] ===
* [[Pura Giripati Mulawarman]]

=== [[Kalimantan Tengah|Kalimantan Tengah]] ===
* [[Pura Pitamaha]]

=== [[Kalimantan Timur|Kalimantan Kangin]] ===
* [[Pura Giri Antara Loka]]
* [[Pura Jagat Hita Karana]]
* [[Pura Payogan Agung Kutai]]

=== [[Kalimantan Selatan|Kalimantan Kelod]] ===
* [[Pura Jagatnatha Suryanata]]

=== [[Kalimantan Utara|Kalimantan Kalér]] ===
* [[Pura Agung Jagat Benuanta]]

=== [[Sulawesi Tengah|Sulteng]] ===  
* [[Pura Agung Wanakerta Jagatnatha]]

=== [[Gorontalo]] ===
* [[Pura Agung Mandala Giri Gorontalo|Pura Agung Mandala Giri]]

=== [[Sulawesi Barat|Sulawesi Kawan]] ===
* [[Pura Stana Déwata]]

=== [[Sulawesi Utara|Sulawesi Kalér]] ===
* [[Pura Jagaditha Manado]]

=== [[Sulawesi Selatan|Sulawesi Kelod]] ===
* [[Pura Giri Natha Makassar]]

=== [[Sulawesi Tenggara|Sulawesi Kelod Kangin]]===
* [[Pura Penataran Agung Jagadhita Kendari]]

=== [[Maluku Utara|Maluku Kalér]] === 
* [[Pura Siwa Jagat Karana]]

=== [[Maluku]] ===
* [[Pura Siwa Stana Giri]]

=== [[Papua]] ===
* [[Pura Giri Cycloop]]
* [[Pura Agung Surya Bhuwana]]

=== [[Papua Barat Daya|Papua Kelod Kawan]] ===
''nenten wenten/kauningin''

=== [[Papua Barat|Papua Kawan]] ===
''nenten wenten/kauningin''

=== [[Papua Tengah|Papua Tengah]] ===
''nenten wenten/kauningin''

=== [[Papua Pegunungan|Papua Pagunungan]] ===
''nenten wenten/kauningin''

=== [[Papua Selatan|Papua Kelod]] ===
''nenten wenten/kauningin''

=== Dura negara ===
* [[Pura Agung Santi Bhuwana]] (Bélgia)
* [[Pura Tri Hita Karana]] (Berlin, Jerman)
* [[Pura Sangga Bhuwana]] (Hamburg, Jerman)
* [[Pura Giri Natha Dili]] (Dili, Timor Lésté)

==Pustaka==
{{Reflist}}
{{Pura Kahyangan Jagat ring Bali}}
{{Arsitéktur Indonésia}}
[[Kategori:Pura]]
[[Kategori:Arsitéktur Indonésia]]

Mal sané kaanggén ring kaca puniki:

Mal:Arsitektur Bali (uah)
Mal:Arsitéktur Bali (uah)
Mal:Arsitéktur Indonésia (uah)
Mal:Cite web (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Hlist/styles.css (uah)
Mal:Lang (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Main other (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Navbox (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Pura Kahyangan Jagat Bali (uah)
Mal:Pura Kahyangan Jagat ring Bali (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Reflist (cingak wit) (semi-kasaibin)
Mal:Reflist/styles.css (uah)
Mal:Sidebar with collapsible lists (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Arguments (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Check for unknown parameters (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1 (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/COinS (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/Configuration (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/Date validation (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/Identifiers (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/Utilities (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/Whitelist (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Citation/CS1/styles.css (uah)
Modul:Navbar (cingak wit) (semi-kasaibin)
Modul:Navbar/configuration (uah)
Modul:Navbar/styles.css (uah)
Modul:Navbox (uah)
Modul:Navbox/configuration (uah)
Modul:Navbox/styles.css (uah)
Modul:Sidebar (cingak wit) (semi-kasaibin)

Walik nuju Pura.

Kapolihang saking "https://ban.wikipedia.org/wiki/Pura"