Duetila etero

Vidu ankaŭ: Metila etila etero, Dupropila etero, Metila propila etero, Dumetila etero, Etila propila etero, Metila fenila etero, Metila benzila etero, kaj Duetila dusulfido, Duetila sulfido, kaj Duetila ketono

Oni proponas alinomi la artikolon «Duetila etero» al «Dietila etero». Kialo: konforme al al esperants ĥemia prefikso di- oficiale agnostika en PIV. Atentu: la celpaĝo «Dietila etero» jam ekzistas. Se ĝi enhavas ion alian ol nur unu version kun alidirektilo al la malnova nomo, tiam nur administrantoj povas forigi ĝin, por ke alinomado eblu. Se vi konsentas aŭ kontraŭas la proponon, bonvolu skribi viajn argumentojn ĉe Vikipedio:Alinomendaj artikoloj.

Duetila etero
Alternativa(j) Nomo(j)
Etila etero Etoksietano Duetila oksido
Kemia formulo	C4H10O
PubChem-kodo	3282
ChemSpider kodo	3168
CAS-numero-kodo	60-29-7
Fizikaj proprecoj
Aspekto	senkolora likvaĵo
Odoro	akra kaj dolĉeca
Molmaso	74.12 g mol−1
Smiles	CCOCC
Denseco	0.7134 g/cm3 (20 °C)
Viskozeco	0.224 cP (25 °C)
Refrakta indico	${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,3495 ĝis${\displaystyle n_{761}^{20}}$ 1,3526
Fandopunkto	−116.3 °C (−177.3 ℉; 156.8 K)
Bolpunkto	34.6 °C (94.3 ℉; 307.8 K)
Ekflama temperaturo	−45 °C (ujo fermita)
Vaporpremo	440 mmHg (20 °C) 586 hPa (20 °C)
Solvebleco	Akvo:69 g/L 20 °C etanolo: tute miksebla Kloroformo: tute miksebla Karbinolo: tute miksebla HCl: (en akvo) miksebla:
Mortiga dozo (LD50)	1250 mg/kg (buŝe, muso)
GHS etikedigo de kemiaĵoj
GHS Damaĝo-piktogramo
GHS Signalvorto	Damaĝa
GHS Deklaroj pri damaĝoj	H224, H302, H336
GHS Deklaroj pri antaŭgardoj	P210, P240, P403+235
Escepte kiam indikitaj, datumoj estas prezentataj laŭ iliaj normaj kondiĉoj pri temperaturo kaj premo (25 °C kaj 100 kPa)

La etoksietano aŭ duetila etero ankaŭ estas konata kiel sulfata etero pro sia produktado-metodo, malgraŭ ke ne estas sulfuro ene. Ĝia molekula formulo estas C₄H₁₀O (ekde ĝia nomo pro enesto de du etilaj grupoj C₂H₅-) kaj ĝia struktura formulo estas CH₃CH₂-O-CH₂CH₃. La difino etero aplikiĝas al la malplena spaco, kaj tiu nomo atribuiĝas al tiu substanco pro la granda volatileco de la etila etero. Ĝi estas senkolora, kutime uzata kiel solvaĵo, kaj en la pasinteco ĝi uziĝis kiel ĝenerala anestezilo. Ĝiaj narkotaj proprecoj estas konataj ekde la antikiveco kaj oni scias ke ĝi kaŭzas dependecon. Tiun simptomon oni nomas "eteromanio".

La etero eble estis kreita de Jābir ibn Hayyān (721-815), en la oka jarcento, aŭ de Ramon Lullo (1232-1315), en 1275, malgraŭ ke ne ekzistas samtempa evidenteco de tiu fakto. Ĝi estis unue sintezita en 1540 far Valerius Cordus (1515-1544), kiu nomis ĝin dolĉa vitriolo^[1]. Tiu difino devenas de la maniero kiel li akiris tiun substancon pere de distilado de miksaĵo de etanolo kaj sulfata acido, kiu tiam estis konata kiel vitriololeo, kaj pro ties medicinaj proprecoj. Ĉirkaŭ la sama epoko, Paracelsus (1493-1541) malkovris la analgeziajn proprecojn de la etero en kokinoj. La nomo etero estis kreita de la alkemiisto August Sigmund Frobenius (1727-1741), en 1729.

La etero estas ĉefe uzata kiel solvaĵo en la produktado de celulozaj plastaĵoj kiel la celuloza acetato. La duetila etero posedas altan cetanan indekson^[2] inter 85-90 kaj uzatas kiel sparkiga fluidaĵo^[3], miksita kun petrola distilaĵaro por la benzinaj aŭ dizelaj veturiloj, dank'al ties alta volatileco kaj malalta brulpunkto. Pro la samaj kialoj ĝi ankaŭ estas uzata kiel komponanto en la brulmiksaĵo de la modeloj de motoroj kun fajreco laŭ karburilpremado.

En la 16-a de oktobro 1846, William Morton (1819-1868) partoprenis en publika prezentado por demonstri la anestezajn efektojn de la duetila etero, en la amfiteatro Eterdomo^[4], en Bostono. Tamen, Crawford Long (1815-1878) estas agnoskita ke li private demonstris la uzon de la etero kiel ĝenerala anestezilo en kirurgio, al kelkaj oficistoj en la usona subŝtato Georgio, ĉirkaŭ la 30-a de marto 1842, kaj Long publike demonstris la uzon de la etero kiel porkirurga anestezilo plurfoje antaŭ ol 1846. La britaj kuracistoj jam sciis pri la anestezaj proprecoj de la etero ĉirkaŭ 1840, tiam kiam ĝi estis preskribita kune kun la opio. Kelkfoje, la duetila etero antaŭe uziĝis anstataŭ la kloroformo pro ties pli alta terapeŭtika indekso^[5], tio estas, ĝi prezentas pli bonajn rezultojn inter la rekomendita dozo kaj toksaj efektoj de la superdozado.

Portalo pri Kemio

Ĉi tiu artikolo ankoraŭ estas ĝermo pri Biografio kaj Kemio. Helpu al Vikipedio plilongigi ĝin. Se jam ekzistas alilingva samtema artikolo pli disvolvita, traduku kaj aldonu el ĝi (menciante la fonton).