Android

Irudi gehiago
Jatorria
Sorrera-urtea	2008
Azken bertsioa	15.0.0 r5
Honen izena darama	Andrew Rubin (en) eta Androide
Behar ditu	Linux kernel (en)
Ezaugarriak
Hizkuntza	eleaniztuna, ingelesa, japoniera, errusiera, txinera, Yue txinera, italiera, katalana eta gaztelania
Euskarria	MIPS, ARM arkitektura eta x86
Programazio-lengoaia	C, C++, Kotlin, XML Schema (en) , Java eta Rust
Irakur dezaka	3GPP file format (en) , Audio Data Transport Stream (en) , MPEG-2 transport stream (en) , FLAC, MP3, Standard MIDI File (en) , Ogg, WAV, JPEG File Interchange Format (en) , GIF, PNG, WebP Lossless (en) , WebM, MP4, Windows Bitmap (en) eta Matroska
Idatz dezake	MP4, Audio Data Transport Stream (en) , JPEG (en) , PNG, WebM, WebP Lossless (en) , Matroska, 3GPP file format (en) , MPEG-2 transport stream (en) eta WAV
Pakete kudeaketa	Google Play, F-Droid, Yandex.Store (en) , Galaxy Store (en) , APK eta Amazon Appstore (en)
Egile-eskubideak	copyrightduna
Lizentzia	Apache Lizentzia 2.0. eta GPLv2
Ekoizpena
Garatzailea	Open Handset Alliance (en) eta Google
Maskota	Bugdroid (en)
Euskaraz
Euskaraz	Bai
openhandsetalliance.com, code.google.com/android
Iturri-kodea	http://android.googlesource.com/ eta http://android-review.googlesource.com/admin/repos

Android mugikorrentzako sistema eragilea da, Linux nukleoan oinarritutakoa. Hasiera batean Googlek garatu zuen, eta gaur egun Open Handset Allianceek garatzen du. Android sistemaren kaleratze aurkezpena 2007ko azaroaren 5ean izan zen, Open Handset Alliancen jaiotzarekin batera. Elkarte honen helburua gailu mugikorrentzako estandar irekiak zabaltzean datza. Honela, edozein garatzailek garatu ditzake Android plataformarentzako aplikazioak, Googlek banatutako SDK-ren bitartez. Androiden kode gehiena Apache lizentzia libre eta irekian dago argitaratua.

Android sistema eragilea Android Inc. konpainiak garatu zuen hasieran, 2006an Googlek konpainia erosi zuen arte.^[1] Gaur egun Open Handset Allianceen produktu nagusia da, zerbitzu eragileen, software eta hardware garatzaile eta ekoizleen enpresen bilkura dena.

Android sistemak garatzaile komunitate handia du, eta gaur egun Google Play dendak 700.000 aplikazio baino gehiago eskaintzen ditu, zeinetatik bi heren doakoak baitiren.^[2] Aplikazioak Java programazio lengoaian idatzita daude.

Android 2007ko azaroaren 5ean aurkeztu zen, Open Handset Alliance enpresen aliantzarekin batera, 78 konpainiaren baturaren ondoren. Googlek Android kodea askatu zuen, Apache lizentzia irekian argitaratuta.^[3]

2019an AEBen eta Txinaren arteko merkataritza gerra lehen biktima bat eragitekotan da: Huawei. Munduko telefonia konpainia nagusietako bat zen Txinako enpresa: haren sakelako telefonoak gehien salduen artean hirugarren kokatu ziren iaz —Samsungen eta Appleren atzetik—, eta haren telekomunikazio sareak mundu osoan zehar erabiltzen dira. Baina, joan den astean,

2019ko maiatzean Donald Trumpek debekatu egin zien AEBetako konpainiei Huaweirekin tratuak izatea, Txinako konpainia Pekingo gobernuaren alde espiatzen ari delakoan. Etxe Zuriaren agindua betetzen lehenetako bat Google izan zen: jakinarazi zuen Android sistema operatiboaren zerbitzua eten ziola Huaweiri.^[4] Hiru hilabete baino lehen HarmonyOS sistema eragileaaurkeztu zuen Huaweik.^[5]

Bai Android izena (androide euskaraz) baita Nexus One Googleren smartphonearen izena Philip K. Dick idazlearen Androideek Ardi Elektrikoarekin Amesten Ote Dute? liburutik dator, geroago zinemara pasa zena Blade Runner pelikularen bitartez. Bai liburua zein pelikula Nexus-6 modeloko erreplikante izeneko androideetan oinarritzen da.^[6]

Konpainiaren logotipoa Andy robota da.

2006ko uztailean Googlek Android Inc. erosi zuen, 2003an jaiotako Palo Altoko (Kalifornia) konpainia txikia.^[7] Garaian konpainiari buruz ezagutzen zen gauza bakarra telefono mugikorrentzako softwarea egiten zutela zen, eta zurrumurruak hasi ziren Google telefonoen merkatuan sartuko ote zen.

Googleko taldeak telefono adimentsuentzako plataforma berria garatu zuen, Linux nukleoan oinarrituta, eta mugikor ekoizleei zein telefono eragileei aurkeztu zitzaion. Googleren Android sistemaren kaleratzeari buruzko zurrumurruak 2006ko abenduan nagusitu ziren. BBC kateak eta The Wall Street Journal aldizkariek horri buruzko berriak eman zituzten.

2007ko irailean InformationWeekek azaleratu zuen Google korporazioak telefono mugikorren inguruko patenteak eskatu zituela.^[8]

2007ko azaroaren 5ean Open Handset Alliance jaio zen, hainbat enpresen partzuergo modura. Horien artean Texas Instruments, Broadcom Corporation, Nvidia, Qualcomm, Samsung, Intel, LG, Motorola eta T-Mobile enpresak daude. Aliantza gailu mugikorretan estandar irekiak garatzeko jaio zen, eta Android izeneko mugikorrentzako plataforma kaleratu zen, Linuxen 2.6 bertsioaren gainean.

2008ko abenduaren 9an beste 14 konpainia aliantzaren Android proiektuan sartuko zirela jakinarazi zuten, nagusiak Sony, Toshiba, Vodafone eta ZTE izanik.^[9]

Androiden SDK bertsioei gozokien izenak jartzen dizkiete, ingelesez. Izen horiek, lokalizazioa egiterakoan, bere horretan utzi izan dira beti.

Plataforma nagusia ARM izenekoa da, baina x86 motako plataformak ere onartzen ditu. Telefonoetan eta tabletetan ezarri ohi da, hala ere teklatua eta sagua duten PCtan ere instala daiteke. RAM aldetik 2 GB da minimoa Android 7.1 bertsiorako. Aurreko bertsioetan 512 MB edo 1 GB nahikoa izan zitekeen. Hardwarezko osagaiak gehitzen diren neurrian (bideoa, GPS, mota askotako sentsoreak...) memoriaren beharra handitu egiten da.

Nukleoa Linux nukleoaren LTS (epe luzeko euskarria) bertsioetan dago oinarrituta, baina Googlek egiturazko aldaketak egiten ditu. Memoria gainditzearen (out of memory) kontrola eta argindarrarena dira azpimarratu daitezkeen aldaketetako batzuk. Googlek software-bilduma publiko bat eskaintzen du Linuxen gaineko aldaketa esperimentalak dokumentatuz^[10].

Oinarrizko Linuxekin beste hainbat desberdintasunak ere baditu: ez du GNUko glibc liburutegia (Bionic izenekoa erabiltzen du horren ordez), SSDtan ezartzen den fitxategi-sisteman direktorioen egitura desberdina da, atal batzuetan ezin da inola ere idatzi (irakurtzeko baino ez baitago baimenik)^[11] eta hardwarearen maneiatzaileetatik ez da modu pribilegiatua (root) eskuratzeko modurik. Segurtasuna handitzeko neurriak dira batzuk, baina hala ere segurtasun-arazoak agertu dira^[12].

Android sistema eragilea euskaraz topa daiteke^[13], eta ROM batzuk ere bai, esaterako AOSP, LineageOS, MoKee eta Resurrection Remix OS. ROMak gailuan instala daitezkeen Android "aldaerak" dira, eta batzuk euskaraz topa daitezke. Datu-base batean jasota daude euskaraz aritzeko aukera ematen duten telefonoak^[14]. Android aplikazioen Lokalizazioa egiten hainbat boluntario dabiltza^[15].

Androidi egiten zaion kritiketako bat da web-zerbitzuetako zentralizazioa sustatzen duela. Oraindik asko erabiltzen da posta elektronikoa; lehen, posta-hornitzaile mordoa zegoen eta, gaur egun, eskuko hatzekin konta daitezke ia mundu guztiaren e-mailak kudeatzen dituzten zerbitzu-hornitzaileak, horien buru Gmail dela. Izan ere, Gmailen jabe den Google nagusi da telefono mugikorren sistema eragileetan, eta hark, Androidek alegia, Gmail kontu bat irekitzera behartu ez beste guztia eginarazten digu. Halaber, enpresetako posta korporatibo asko, domeinu-izen propioarekin bada ere, hornitzaile gutxi horiek eskainitakoak dira.^[16]

• (Ingelesez) Android sistema eragilearen webgune ofiziala
• Librezale: Android Euskaraz
• Google Play
• Android Jokoak
• Android Aplikazioak