Ver o código fonte de "Bilbao"

Non tes os permisos necesarios para editar esta páxina, pola seguinte razón:

O teu enderezo IP está nun rango que foi bloqueado en todos os wikis da Fundación Wikimedia.

‪Jon Kolbert‬ realizou o bloqueo. O motivo achegado é Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Inicio do bloqueo: 21 de febreiro de 2024 ás 05:35
Caducidade do bloqueo: 21 de febreiro de 2029 ás 05:35

O teu enderezo IP actual é 3.88.106.180. O rango bloqueado é 3.88.0.0/16.

Por favor, inclúe todos estes detalles nas consultas que fagas. Se cres que o teu bloqueo foi un erro, podes atopar información adicional e instrucións na política global sobre a prohibición de proxies abertos.

Pola contra, para debater sobre o bloqueo publica unha solicitude de revisión en Meta-Wiki. Tamén podes enviar un correo electrónico á cola do equipo voluntario de resposta dos stewards no enderezo stewards@wikimedia.org, incluíndo todos os detalles anteriores.

Podes ver e copiar o código fonte desta páxina.

{{Xeografía política}}
'''Bilbao'''<ref name="RAG">{{DRAG|bilbaíno}}</ref> ({{palabra estranxeira|lingua=[[lingua éuscara|éuscaro]] |palabra=Bilbo}}) é unha cidade e [[concello]] situado ao norte de [[España]], capital da provincia e territorio histórico de [[Biscaia]], no [[País Vasco]]. Atópase situada na comarca do [[Gran Bilbao]] e é atravesada polo [[río Nervión]], que a esas alturas do seu percorrido xa toma forma de [[Ría de Bilbao|ría]]. No ano 2017 tiña unha poboación de 345 110 habitantes e unha extensión de 41,26&nbsp;km², cunha densidade da poboación de 8 300 hab./km². É o centro dunha área de influencia que se coñece como Gran Bilbao e que chega a albergar a preto dun millón de habitantes.

Desde a súa fundación, en principios do [[século XIV]], foi un enclave comercial que gozou de particular importancia na [[cornixa cantábrica]] grazas á súa actividade portuaria que se baseaba principalmente na exportación da [[la]] procedente de [[Castela]] e en menor medida do ferro extraído das canteiras biscaíñas. Ao longo do [[século XIX]] e principios do [[Século XX|XX]] experimentou unha forte industrialización que a converteu no epicentro da segunda rexión industrializada de [[España]], por detrás de [[Barcelona]]. Esta estivo acompañada dunha extraordinaria explosión demográfica e urbanística que orixinou a anexión de varios municipios lindeiros. Actualmente é unha puxante cidade de servizos, que se atopa nun proceso de revitalización estética, social e económica liderado polo simbólico [[Museo Guggenheim Bilbao]].

== Historia e características ==
[[Ficheiro:Bilbao at night.jpg|220px|esquerda|miniatura|Vista nocturna da cidade]]
Foi fundada o [[15 de xuño]] de [[1300]] por [[Diego López V de Haro]]. O escudo da vila é descrito [[heráldica|heraldicamente]] do seguinte xeito:

{{cita|''En campo de prata unha ponte de dous ollos, sumado da [[igrexa de San Antón (Bilbao)|igrexa de San Antón]] da súa cor e á súa sinistra dous lobos de sabre andantes e en pau, sobre ondas de azur e prata''.|[http://www.bizkaia.net/udalnet Información de heráldica municipal de Biscaia, en bizkaia.net]}}

Está caracterizado pola imaxe da contorna da igrexa de San Antón e o [[río Nervión]], os lobos pasantes da [[casa de Haro]], fundadora da cidade, moi frecuente nas armerías biscaíñas, e os seus ornamentos do [[século XIX]].

[[Ficheiro:Escudo de Constitución (Chile).svg|100px|miniatura|esquerda|Armas da cidade de [[Constitución, Chile|Constitución]], no [[Chile]], fundada co nome de ''Nuevo Bilbao'' no final do [[século XVIII]]. O brasón de Bilbao, no primeiro cuartel, fai referencia á orixe bilbaína dos seus fundadores.]]

Bilbao ostenta a categoría histórica de vila, cos títulos de ''Moi Nobre e Moi Leal e Invicta''. Os [[Reis Católicos]] concedéronlle o título de ''Nobre'' en [[1475]] e [[Filipe III de España|Filipe III]], os de ''Moi Nobre e Moi Leal'' en [[1603]]. A raíña [[María Cristina de Borbón|María Cristina]] engadiu o de ''Invicta'' en [[1837]], por resistir o asedio das tropas [[Carlismo|carlistas]].

== Denominacións ==
O nome oficial adoptado polo concello para o seu uso tanto en [[Lingua castelá|castelán]] como en [[Lingua éuscara|éuscaro]] é ''Bilbao''. Non obstante, a [[Euskaltzaindia]] ditaminou, nun informe solicitado polo propio Concello de Bilbao, que o topónimo oficial en éuscaro é ''Bilbo'', e así aparece na súa norma académica.<ref>[http://www.euskaltzaindia.net/eoda/bilatu.asp?hizkuntza=eu http://www.euskaltzaindia.net]</ref>

== Demografía ==
Segundo o censo de 2009, Bilbao tiña 354.860 habitantes; dos cales 168.019 eran homes, o que representa aproximadamente un 47 % do total, e 186.841 eran mulleres, aproximadamente un 53 % da poboación. A diferenza a favor das mulleres móstrase na [[pirámide de poboación]] e prodúcese a partir dos 40 anos incrementándose de forma sensible nos últimos tramos da pirámide.

{| style=background:#eeeeee align=center
! '''Gráfico da evolución da poboación de Bilbao entre 1920 e 2012'''<ref>{{Cita web
 |url         = http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do?per=12&type=db&divi=DPOH&idtab=50
 |título     = Poblaciones de hecho desde 1900 hasta 1991. Cifras oficiales de los Censos respectivos
 |editor      = INE
 |dataacceso  = 25 de agosto de 2009
 |urlarquivo  = https://web.archive.org/web/20101002102612/http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do?per=12&type=db&divi=DPOH&idtab=50
 |dataarquivo = 02 de outubro de 2010
 |urlmorta    = yes
}}</ref><ref>{{Cita web
 |url         = http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do?per=12&type=db&divi=DPOP&idtab=50
 |título     = Series de población desde 1996. Cifras oficiales de la Revisión anual del Padrón municipal a 1 de enero de cada año.
 |editor      = INE
 |dataacceso  = 25 de agosto de 2009
 |urlarquivo  = https://web.archive.org/web/20121114181928/http://www.ine.es/jaxiBD/tabla.do?per=12&type=db&divi=DPOP&idtab=50
 |dataarquivo = 14 de novembro de 2012
 |urlmorta    = yes
}}</ref>

|- align="center"
|
|- align="center"
|
<timeline>
Colors=
  id:AA value:red
  id:a value:gray(0.9)
  id:b value:gray(0.7)
  id:c value:rgb(1,1,1)
  id:d value:rgb(0.6,0.7,1)

ImageSize  = width:550 height:300
PlotArea   = left:60 bottom:30 top:20 right:20
DateFormat = x.y
Period     = from:0 till:450000
TimeAxis   = orientation:vertical
AlignBars  = late
ScaleMajor = gridcolor:b increment:100000 start:0
ScaleMinor = gridcolor:a increment:25000 start:0
BackgroundColors = canvas:c
 
PlotData=
  color:d width:25 align:center

  bar:1920 from:0 till: 112819 color:AA
  bar:1930 from:0 till: 161987 color:AA
  bar:1940 from:0 till: 195186 color:AA
  bar:1950 from:0 till: 229334 color:AA
  bar:1960 from:0 till: 297942 color:AA
  bar:1970 from:0 till: 410490 color:AA
  bar:1981 from:0 till: 433030 color:AA
  bar:1991 from:0 till: 372054 color:AA
  bar:2000 from:0 till: 354271 color:AA
  bar:2009 from:0 till: 354860 color:AA
  bar:2012 from:0 till:  351629 color:AA
 
PlotData=

  bar:1920 at: 112819 fontsize:s text: 112.819 shift:(0,5)
  bar:1930 at: 161987 fontsize:s text: 161.987 shift:(0,5)
  bar:1940 at: 195186 fontsize:s text: 195.186 shift:(0,5)
  bar:1950 at: 229334 fontsize:s text: 229.334 shift:(0,5)
  bar:1960 at: 297942 fontsize:s text: 297.972 shift:(0,5)
  bar:1970 at: 410490 fontsize:s text: 410.490 shift:(0,5)
  bar:1981 at: 433030 fontsize:s text: 433.030 shift:(0,5)
  bar:1991 at: 372054 fontsize:s text: 372.054 shift:(0,5)
  bar:2000 at: 354271 fontsize:s text: 354.271 shift:(0,5)
  bar:2009 at: 354860 fontsize:s text: 354.860 shift:(0,5)
  bar:2012 at: 351629 fontsize:s text: 351.629 shift:(0,5)

</timeline>
|-
|<small>Gráfica elaborada por: [[Wikipedia]] en base aos datos do [[INE|INE-2012]]</small>
|}

== Distritos e barrios ==
Administrativamente, a vila divídese en oito distritos cuxa dirección política se exerce polos correspondentes Concelleiros Presidentes e polos Directores de Centro Municipal de Distrito, coordinados polo Servizo de Relacións Cidadás. Á súa vez, estes distritos divídense en 34 barrios.

{| class="wikitable" border="1"
|- background-color="#efefef"
! width="40" align="center" | Núm..<br/>of. 
! width="100" align="center" | Distrito 
! width="400" align="center" | Barrios 
! width="50" align="center" | Superficie<br/><span style="font-size:smaller">(km²)</span>
! width="50" align="center" | Poboación<br/><span style="font-size:smaller">(2009)</span>
! width="300" align="center" | Localización
|-
| align="center" | 1
| align="center" | '''[[Deusto]]'''
| align="left" | [[Arangoiti]], [[Ibarrecolanda]], [[San Ignacio-Elorrieta]] e [[San Pedro de Deusto-La Ribera]].
| align="center" | 4,95
| align="center" | 51.656
| rowspan=8 align="center" | [[Ficheiro:Distritos Bilbao numerados.svg|200px]]
|-
| align="center" | 2
| align="center" | '''[[Uribarri]]'''
| align="left" | [[Castaños, Bilbao|Castaños]], [[Matiko-Ciudad Jardín]], Uribarri e Zurbaran-Arabella.
| align="center" | 4,19
| align="center" | 38.335
|-
| align="center" | 3
| align="center" | '''[[Otxarkoaga-Txurdinaga]]'''
| align="left" | [[Otxarkoaga]] e [[Txurdinaga]].
| align="center" | 3,90
| align="center" | 28.518
|-
| align="center" | 4
| align="center" | '''[[Begoña]]'''
| align="left" | Begoña, Bolueta e [[Santutxu]].
| align="center" | 1,77
| align="center" | 43.030
|-
| align="center" | 5
| align="center" | '''[[Ibaiondo]]'''
| align="left" | [[Achuri]], [[Bilbao La Vieja]], [[Casco Viejo de Bilbao|Casco Viejo]], Iturralde, [[La Peña, Bilbao|La Peña]], Miribilla, San Adrián, San Francisco, Solokoetxe e Zabala.
| align="center" | 9,65
| align="center" | 61.029
|-
| align="center" | 6
| align="center" | '''[[Abando]]'''
| align="left" | [[Abando]] e [[Indautxu]].
| align="center" | 2,14
| align="center" | 51.718
|-
| align="center" | 7
| align="center" | '''[[Errekalde]]'''
| align="left" | [[Ametzola]], [[Iralabarri]], [[Iturrigorri-Peñascal]], [[Errekaldeberri-Larrasquitu]] e [[Uretamendi]].
| align="center" | 6,96
| align="center" | 47.787
|-
| align="center" | 8
| align="center" | '''[[Basurtu-Zorrotza]]'''
| align="left" | [[Altamira, Bilbao|Altamira]], [[Basurtu]], [[Masustegi]], [[Olabeaga]] e [[Zorrotza]].
| align="center" | 7,09
| align="center" | 33.658
|}

== Economía ==
[[Ficheiro:Bilbao - BBVA 2.jpg|miniatura|150px|esquerda|Sede do [[BBVA]], antiga sede do Banco de Biscaia.]]
Bilbao foi o núcleo económico do [[País Vasco]] desde os tempos do Consulado, principalmente grazas ao comercio no seu [[porto de Bilbao|porto]] de produtos [[Castela|casteláns]], mais non foi ata o [[século XIX]] cando experimentou un desenvolvemento notable, baseado na explotación de minas [[ferro|férreas]] e a [[siderurxia|industria siderúrxica]], que promoveron o tráfico marítimo, a actividade portuaria e a construción de [[barco]]s.

Durante estes anos tamén aparecen o [[Banco de Bilbao]], fundado en [[1857]], o [[Banco de Biscaia]] créase posteriormente en [[1901]], tamén en Bilbao, ambas as entidades fusionáronse en [[1988]] dando paso á corporación [[BBV]], e posteriormente en [[1999]] fusionouse esta entidade co grupo bancario [[Argentaria]] dando a paso ao banco actual (2009) denominado [[BBVA]], as [[caixa de aforro|caixas de aforro]] que se crearon a nivel local, [[Caixa de Aforros Municipal de Bilbao]] (1907) e provincial [[Caixa de Aforros Provincial de Biscaia]] (1921), máis tarde en 1990 fusionaríanse e formarían a [[Bilbao Bizkaia Kutxa]] [[BBK]], ademais da Cámara de Comercio, Industria e Navegación de Bilbao e a [[Bolsa de Bilbao]] o [[21 de xullo]] de [[1890]].

== Lugares de interese ==
=== Museo Guggenheim ===
[[Ficheiro:A Bibao - Puppy - de Jeff Koons.jpg|220px|esquerda|miniatura|''Puppy''', na entrada do [[Museo Guggenheim Bilbao|Guggenheim]]]]
[[Ficheiro:GuggenheimMuseumBilbaoEntrance2003.jpg|220px|miniatura|Entrada para o museo]]
O [[Museo Guggenheim Bilbao]] é un [[museo]] de [[arte contemporánea]] que pertence á Fundación Solomon R. Guggenheim. Foi deseñado polo gabinete de arquitectos de [[Frank Gehry]], e aberto ao público en [[1997]], alberga exposicións de arte de obras pertencentes á fundación Guggenheim e exposicións itinerantes. A estrutura principal está radicalmente esculpida seguindo contornos case orgánicos. Parte do edificio é cruzado por unha ponte elevada e o exterior está recuberto por placas de titanio e por unha pedra calcaria igual á que se utilizou para construír a [[Universidade de Deusto]].

=== Catedral ===
[[Ficheiro:Bilbao - Catedral de Santiago 43.JPG|150px|esquerda|miniatura|[[Catedral de Santiago de Bilbao|Catedral de Santiago]]]]A [[Catedral de Santiago de Bilbao|Catedral de Santiago]] é o templo que alberga a sede da [[diocese de Bilbao]]. Foi construída entre o último cuarto do [[século XIV]] e principios do [[Século XV|XV]] en estilo [[arquitectura gótica|gótico]]. Toma o seu nome do patrón de Bilbao, o apóstolo [[Apóstolo Santiago|Santiago o Maior]]. Durante o [[século XVI]] engadíronse o retablo maior e o actual pórtico, ambos en estilo renacentista. A Piedade data do [[século XVII]], construída conforme o [[Clasicismo]]. No [[século XIX]] reconstrúese a fachada dándolle o seu aspecto actual. A torre tamén data desta reforma, obra de [[Severino Achucarro]].

[[Ficheiro:Begoña.jpg|200px|miniatura|Torre da [[Basílica da Nosa Señora de Begoña]]]]
A planta da catedral forma unha [[cruz latina]] dividida en tres naves, das cales a central é de maior altura, separadas á súa vez en catro tramos por unha serie de [[alicerce]]s con columnas encostadas, coroadas por unha [[bóveda de crucería]]. A cabeceira do templo é de planta poligonal, con deambulatorio. A torre da catedral é de estilo gótico tardío. No corpo superior atópanse dúas ventás baixo un arco desa época. A torre conserva sete campás, fundidas en [[1916]]. Ten 15 capelas aloxadas entre os contrafortes.

=== Basílica da Nosa Señora de Begoña ===
A [[Basílica da Nosa Señora de Begoña]] é o santuario da Nai de Deus de Begoña, patroa do señorío de [[Biscaia]]. A construción do presente santuario comezou na primeira década do [[século XVI]], baixo traza de [[Sancho Martínez de Asego]], a torre foi deseñada por [[Martín de Garita]]. Consta dunha nave ampla nave central con [[ábsida]] poligonal e dúas naves laterais levemente máis baixas cubertas con [[bóveda de crucería]] dentro do [[século XVII]], sobre dez robustos [[alicerce]]s cilíndricos. O presente retablo é unha obra [[Barroco|neobarroca]] de Modesto Echániz, construído en [[1869]]. As obras custeáronse grazas ás esmolas dos fieis, no seu maior parte veciños da Vila de Bilbao.

=== Palacio Chávarri e Palacio Foral ===
[[Ficheiro:Bilbao Plaza Eliptica Gobierno Civil.jpg|220px|esquerda|miniatura|[[Palacio Chávarri]]]]
O [[Palacio Chávarri]] é a sede da Subdelegación do Goberno (antigo Goberno Civil) desde [[1943]]. Está situado no ensanche bilbaíno. Trátase dunha obra ecléctica inspirada en revivalismos neoflamencos, construído para a familia Chávarri polo arquitecto Atanasio de Anduiza segundo proxecto do arquitecto belga [[Paul Hankar]]. Algúns dos seus salóns foron decorados polo pintor José Echenagusia Errazquin. [[Ficheiro:Bizkaiko Foru Aldundia.jpg|220px|miniatura|[[Palacio da Deputación Foral de Biscaia]]]] O acceso principal en arco escarzano abriuse ao cambiar a función do edificio. Conta ademais con acceso adintelado en eixo dereito de fachada en chanfro. Nas súas tres plantas ábrense de forma asimétrica gran cantidade de vans adintelados e no medio punto: fiestras, miradoiros e balcóns con balaustrada de pedra ou antepecho de ferro. Na altura amansardada presenta varias bufardas.

O [[Palacio da Deputación Foral de Biscaia]] está situado na Gran Vía. É un edificio de aspecto sólido e maxestoso. Foi proxectado no final do [[século XIX]] no estilo ecléctico. Destaca a fachada principal á Gran Vía, na que se observa un corpo adiantado respecto da liña de fachada, que inclúe un soportal de entrada sobre o que se dispón varanda e remata con escudo. Merece especial mención o chamado Salón do Trono, con dúas pinturas murais de [[José Echenagusia Errazquin]] (1844-1912) que se reproducen frecuentemente nos libros de texto e históricos alusivos ao [[País Vasco]].

=== Teatro Arriaga ===
[[Ficheiro:Teatro Arriaga exterior 2.jpg|220px|miniatura|esquerda|Fachada principal do [[Teatro Arriaga]]]]
O [[Teatro Arriaga]] é un edificio neo-[[barroco]] de final do [[século XIX]], obra do arquitecto [[Joaquín de Rucoba]]. Está dedicado ao compositor español [[Juan Crisóstomo de Arriaga]]. Inaugurouse con tal nome en [[1890]].

Trátase dunha construción exenta de planta trapezoidal que presenta alzados con corpo basamental almofadado, corpo principal de orde xigante con vans rectangulares e óculos profusamente decorados, e terceiro corpo de remate separado do anterior por cornixa corrida. A cuberta da parte central é a dobre vertente, tanto na súa parte dianteira na que se remata por pequeno ciborio, como en corpo rectangular de metade traseira do edificio. Presenta [[cúpula]]s en torrecillas laterais e cubrición inclinada con mansardas en todo o perímetro do edificio.

== Transporte ==
=== Metro ===
{{Artigo principal|Metro de Bilbao}}

O [[metro de Bilbao]] foi planificado desde os [[anos 1970]] e foi inaugurado o [[11 de novembro]] de [[1995]], comprendendo as 23 estacións entre Casco Viejo e Plentzia.<ref>{{Cita web |url=http://www.metrobilbao.net/cas/metro/trazadoy.html |título=Metro Bilbao |data-acceso=20 de decembro de 2009 |data-arquivo=24 de marzo de 2010 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20100324144135/http://www.metrobilbao.net/cas/metro/trazadoy.html |url-morta=yes }}</ref> Actualmente o Metro consta de dúas liñas (1 e 2) coa forma de Y, que discorren por ambas as marxes da ría confluíndo no distrito de [[Deusto]] nun tronco común e cruzando a cidade ata chegar ao municipio de [[Etxebarri]]. En 2007, este medio de transporte aumentou os seus pasaxeiros un 7,6% con respecto ao exercicio anterior, chegando aos 85,6 millóns de viaxes.<ref>[http://www.20minutos.es/noticia/391123/0/ Só Metro Bilbao e Bilbobus incrementan os seus viaxeiros en Biscaia]</ref>

A liña 3 atópase xa rematada e dende [[2017]] une [[Etxebarri]] co barrio de [[Matiko]], no distrito de [[Uribarri]], ofrecendo servizo a 71.086 persoas.<ref>[http://www.bilbao.net/castella/ciudad/proyectos_bilbao/metro3_datostecnicos20080125.pdf Datos técnicos do proxecto e accesos previstos ás novas estacións.]</ref> Para rematar, atópanse en proxecto as liñas 4, que unirá a [[estación de Moyua|estación de Matiko]] con [[Errekalde]] e a liña 5, entre Etxebarri e [[Galdakao]].<ref>{{Cita web |url=http://www.deia.com/es/impresa/2008/01/26/bizkaia/herrialdeak/437044.php |título=A liña 3 do metro atenderá a 71.000 persoas entre Etxebarri e Matiko en 2012. |data-acceso=20 de decembro de 2009 |data-arquivo=24 de xaneiro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090124005317/http://www.deia.com/es/impresa/2008/01/26/bizkaia/herrialdeak/437044.php |url-morta=yes }}</ref>

{| class="wikitable" style="text-align:center;"
! colspan="2"| METRO
|- align=center
| [[Ficheiro:Metro de Bilbao L1.svg|20px]]|| Etxebarri - Plentzia
|- align=center
| [[Ficheiro:Metro de Bilbao L2.svg|20px]]|| Basauri - [[Santurtzi]]
|- align=center
| [[Ficheiro:Mblicono.png|20px]]||[[Santurtzi]] - Mamariga
|- align=center
| [[Ficheiro:Metro de Bilbao L3.svg|20px]]|| San Antonio - [[Aeroporto de Bilbao|Aireportua]]
|- align=center
| [[Ficheiro:Metro de Bilbao L4.svg|20px]]|| Matiko - [[Errekalde]] (en proxecto)
|- align=center
| [[Ficheiro:Metro de Bilbao L5.svg|20px]]|| Etxebarri - Usansolo (en proxecto)
|}

=== Funicular ===
O concello é responsable do [[funicular de Artxanda]], un funicular que permite o ascenso ao [[monte Artxanda]] inaugurado o [[7 de outubro]] de [[1915]].

=== Ferrocarril ===
==== Renfe ====
O servizo de [[Proximidades Renfe]] ten tres liñas. A liña C-1, entre [[Estación de Abando|Abando]] e [[Santurtzi]], é a de maior demanda e presta servizo aos municipios da marxe esquerda da ría. A liña C-2, entre [[Estación de Abando|Abando]] e Musquiz, segue o mesmo percorrido que a liña C-1, ata a [[estación de Barakaldo]], onde se bifurca cara á conca mineira. Finalmente a liña C-3, entre [[Estación de Abando|Abando]] e [[Orduña]], practicamente remonta a canle do [[río Nervión]] desde a vila, ata chegar case ao seu nacemento en [[Orduña]]. Todas as liñas parten desde a [[estación de Abando|estación de Bilbao-Abando]]. Durante o exercicio 2005, o servizo de proximidades transportou 21,3 millóns de pasaxeiros.<ref>{{Cita web |url=http://www.deia.com/es/impresa/2006/03/01/bizkaia/herrialdeak/224287.php |título=Os trens de proximidades de Renfe foron utilizados en Bilbao por 21,3 millóns de viaxeiros en 2005 |data-acceso=20 de decembro de 2009 |data-arquivo=07 de outubro de 2008 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20081007021040/http://www.deia.com/es/impresa/2006/03/01/bizkaia/herrialdeak/224287.php |url-morta=yes }}</ref> En canto a [[Longa distancia Renfe|longa distancia]], atópase comunicado co resto de [[España]] grazas aos servizos de altas prestacións [[Alvia]] e [[Talgo]] a través da liña Bilbao-[[Miranda de Ebro]]. Tamén se prestan servizos nocturnos.

Actualmente estanse terminando as obras da [[AVE|liña de alta velocidade]] que unirá a capital biscaíña con [[Madrid]] a través do coñecido ''[[Y vasco]]''. Os servizos nocturnos foron prestados polos trens [[Estrella, Renfe|Estrella]], de máis de 30 anos de antigüidade, xa substituídos por [[Trenhotel]]es.

[[Ficheiro:View_of_Bilbao.jpg|miniatura|Vista de Bilbao, co Museo Guggenheim.]]

==== EuskoTren ====
[[EuskoTren]] opera tres liñas de proximidade que a conectan con [[Lezama, Biscaia|Lezama]], [[Bermeo]] e [[Ermua]] e unha liña rexional que une a capital biscaíña con [[Donostia]]. En 2006 transportou a máis de 17 millóns de pasaxeiros.<ref>{{Cita web |url=http://www.euskotren.es/castellano/horarios/pdf/MemoriaET-Cast.pdf |título=EuskoTren en cifras |data-acceso=20 de decembro de 2009 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20091001170819/http://www.euskotren.es/castellano/horarios/pdf/MemoriaET-Cast.pdf |dataarquivo=01 de outubro de 2009 |urlmorta=yes }}</ref>

==== Feve ====
Pola súa banda, [[FEVE]] posúe unha liña de proximidade, Bilbao-[[Balmaseda]], B-1, que une a capital biscaíña cos municipios da comarca de [[Enkarterri]]. O seu paso polo barrio de [[Basurtu-Zorrotza]] atópase en proceso de soterramento.<ref>{{Cita web |url=http://www.deia.com/es/impresa/2006/10/11/bizkaia/herrialdeak/297441.php |título=A perforación do túnel de Feve por Basurto concluirá en dez meses |data-acceso=20 de decembro de 2009 |data-arquivo=24 de xaneiro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20090124005135/http://www.deia.com/es/impresa/2006/10/11/bizkaia/herrialdeak/297441.php |url-morta=yes }}</ref> Tamén ten dúas liñas Rexionais que unen Bilbao con [[Santander]] pola costa, e con [[León, España|León]] pola liña do ferrocarril de [[La Robla]]. A estación terminal, [[Bilbao-Concordia]], está dentro da ruta do ''[[Transcantábrico]]'', un tren turístico que percorre a cornixa cantábrica durante 8 días e 7 noites.<ref>{{Cita web |url=http://www.transcantabrico.feve.es/ |título=O Transcantábrico |data-acceso=20 de decembro de 2009 |data-arquivo=22 de decembro de 2009 |url-arquivo=https://web.archive.org/web/20091222185206/http://transcantabrico.feve.es/ |url-morta=yes }}</ref>

=== Porto ===
Desde [[1993]] a naviera [[P&O Ferries]] une o [[Porto de Bilbao]], en [[Santurtzi]], con [[Portsmouth]] ([[Inglaterra]]) mediante o seu [[transbordador]] '''''Pride of Bilbao''''' cunha frecuencia de 3 días. En 2006 o servizo transportou máis de 200.000 pasajeros.<ref name="ferry" />

Entre o [[18 de maio]] de [[2006]] e o [[15 de marzo]] de [[2007]], a tamén naviera [[Acciona Trasmediterránea]] ofreceu 2 servizos semanais entre [[Santurtzi]] e [[Portsmouth]], pero foron suspendidos. Nos 10 meses nos que estivo activo o transbordador '''''Fortuny''''' transportou 20.000 pasaxeiros.<ref name="ferry">{{Cita web |url=http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20070315/vizcaya/acciona-suspende-forma-indefinida_20070315.html |título=Acciona suspende de forma indefinida o servizo do ferry Bilbao-Portsmouth |data-acceso=20 de decembro de 2009 |urlarquivo=https://web.archive.org/web/20090410154414/http://www.elcorreodigital.com/vizcaya/prensa/20070315/vizcaya/acciona-suspende-forma-indefinida_20070315.html |dataarquivo=10 de abril de 2009 |urlmorta=yes }}</ref>

== Deporte ==
[[Ficheiro:San mames uefa.png|220px|miniatura|O [[estadio de San Mamés]] durante un partido da [[Europa League]].]]
Ten un equipo de fútbol na [[Primeira División Española]], o [[Athletic Club]], un dos tres que disputou todas as edicións da máxima categoría do fútbol español, xunto co [[FC Barcelona]] e o [[Real Madrid]]. A súa sección feminina, o [[Athletic Club EFT]], proclamouse campión da Superliga en catro ocasións.

O club disputa os seus partidos de local no [[estadio de San Mamés]], coñecido popularmente como «''a Catedral do fútbol''», que ten unha capacidade para 40.000 espectadores. Foi inaugurado o [[21 de agosto]] de [[1913]] cun partido entre o Athletic Club e o [[Real Unión Club|Racing Club de Irún]], encontro que finalizou en empate a un gol. O [[25 de xuño]] de [[2010]] comezou a construción dun novo estadio, [[San Mamés Barria]], que se localizará sobre parte dos terreos que ocupa o actual e dos adxacentes que pertenceron á antiga Feira de Mostras. Está previsto que teña unha capacidade de 53.100 localidades e sexa inaugurado en [[2013]].{{desactualizado}}

[[Ficheiro:Bizkaia Arena Supercopa España 2007.jpg|220px|miniatura|O [[Bizkaia Arena]] durante a Supercopa de [[2007]].|esquerda]]
Tamén está representada cun equipo de baloncesto chamado [[Bizkaia Bilbao Basket]], que se fundou no ano [[2000]] e actualmente compite na [[Liga ACB]], máxima categoría do baloncesto a nivel nacional. Logo de pasar polas categorías inferiores, ao finalizar a tempada 2003-04 conseguiu o ascenso á Liga ACB. No ano [[2009]] adquire o nome actual, por ser a Deputación Foral de [[Biscaia]] o seu principal patrocinador. Está constituído como Sociedade anónima deportiva. Tras nove tempadas xogando no pavillón da Casilla, na tempada 2010/11 comezou a xogar no recentemente construído palacio de deportes [[Bilbao Arena]], situado no novo barrio de Miribilla. Ata esa data tamén utilizou o Bizkaia Area do [[Bilbao Exhibition Centre]] de [[Barakaldo]] durante a tempada 2009/10 e para grandes eventos deportivos, como a [[Supercopa de España de Baloncesto|Supercopa de España]] de [[2007]] ou a [[Copa do Rei de Baloncesto|Copa do Rei]] de [[2010]].

O equipo de fútbol sala, [[Tecuni Bilbo]], participou na tempada 2005-2006 na División de Honra, aínda que non conseguiu manter a categoría, e actualmente compite no grupo 2 da Primeira Nacional.

Ademais destas actividades deportivas de alto nivel, posúe unha rede de polideportivos xestionados polo Instituto Municipal de Deportes de Bilbao - Bilbao Kirolak, nos que se pode practicar [[natación]], [[tenis]], [[fútbol sala]] ou [[voleibol]], entre outros deportes.

== Gastronomía ==
[[Ficheiro:CocotxasPilPil.jpg|250px|miniatura|Kokotxas de bacallau ao pil pil, prato típico bilbaíno.]]
A gastronomía bilbaína aséntase sobre os produtos do mar e da ría, como os [[meixón]]s e o [[bacallau]], sendo este último un produto de vital importancia durante a escaseza acontecida no primeiro asedio carlista. Pratos coñecidos son o bacallau ao pil pil, o bacallau á [[Salsa biscaíña|biscaíña]], os [[meixóns á bilbaína]], a pescada en salsa verde, as luras na súa tinta e sobremesas como os ''[[canutillos de Bilbao]]''. En canto ás bebidas, destaca o chacolí, un viño branco con Denominación de Orixe Bizkaiako Txakolina. Hai unha gran cantidade de [[Txoko]]s (Sociedades gastronómicas), onde se goza da gastronomía da zona.

== Irmandada ==
{|
|- style="vertical-align: top;"
|
* {{FRAb}} [[Bordele]]
* {{ARGb}} Buenos Aires
* {{COLb}} [[Medellín]]
* {{USAb}} [[Pittsburgh]]
* {{CZEb}} [[Praga]]
|
* {{CHNb}} Qingdao
* {{ARGb}} Rosario
* {{ESPb}} [[Sant Adrià de Besòs]]
* {{GEOb}} Tbilisi
|}

== Galería de imaxes ==
<gallery>
Ficheiro:Bilbao_Jeff_Koons_Puppy.jpg|Jeff Koons Puppy
Ficheiro:Bilbao San Anton Atxuri.jpg|Ponte e igrexa de San Antón
Ficheiro:24th August 2016 Bilbao.jpg|Edificios modernos ao carón da [[Ría de Bilbao|ría]]
Ficheiro:Bilbao at night.jpg|Vista nocturna desde Artxanda
Ficheiro:Vistageneralriadebilbao.JPG|Vista xeral da [[Ría de Bilbao|ría]] 
Ficheiro:Elurra.jpg|Bilbao no inverno
Ficheiro:Ayuntamiento de Bilbao.jpg|Casa consistorial
Ficheiro:Guggenheim-bilbao-jan05.jpg|[[Museo Guggenheim Bilbao|Museo Guggenheim]]
Ficheiro:Bilbao - Catedral de Santiago 43.JPG|Catedral de Santiago de Bilbao
Ficheiro:Begoña.jpg|Torre da basílica da Begoña
</gallery>

== Notas ==
{{Listaref|30em}}

== Véxase tamén ==
{{commonscat}}
=== Ligazóns externas ===
* [http://www.bilbao.net/ Web oficial do concello de Bilbao] {{eu}} {{es}}
* [http://www.bilbao.net/bilbaoturismo/ Web oficial de turismo de Bilbao]
* [https://web.archive.org/web/20091212013928/http://www.astenagusia.net/ Aste Nagusia. Festas de Bilbao]
* [http://www.bilbaoria2000.org/ Sociedade Bilbao Ría 2000]
* [https://web.archive.org/web/20190101165751/http://visitbilbao.info/ Web oficial de turismo da Cámara de Comercio de Bilbao] {{en}}
* [http://servicios.elcorreodigital.com/proyectos-bilbao/home.html Proxectos urbanísticos]

{{Concellos de Biscaia}}
{{Capitais de provincias de España}}
{{Control de autoridades}}

[[Categoría:Bilbao| ]]

Modelos usados nesta páxina:

MediaWiki:Wikibase-snakview-snaktypeselector-novalue/gl (ver o código fonte)
MediaWiki:Wikibase-snakview-snaktypeselector-somevalue/gl (ver o código fonte)
Modelo:(( (editar)
Modelo:)) (editar)
Modelo:ARGb (editar)
Modelo:Artigo principal (editar)
Modelo:CHNb (editar)
Modelo:COLb (editar)
Modelo:CZEb (editar)
Modelo:Caixa lateral (editar)
Modelo:Capitais de provincias de España (editar)
Modelo:Circa WD (editar)
Modelo:Circa WD/labels (editar)
Modelo:Cita (editar)
Modelo:Cita web (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Collapsible conditional list (editar)
Modelo:Column-width (editar)
Modelo:Commonscat (editar)
Modelo:Concellos de Biscaia (editar)
Modelo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Coord (editar)
Modelo:Coordenadas (editar)
Modelo:DRAG (editar)
Modelo:DRAG-PdP (editar)
Modelo:Desactualizado (editar)
Modelo:ESPb (editar)
Modelo:En (editar)
Modelo:Es (editar)
Modelo:Eu (editar)
Modelo:FRAb (editar)
Modelo:Format P571 (editar)
Modelo:Format P571/show (editar)
Modelo:GEOb (editar)
Modelo:GetLabelFix (editar)
Modelo:GetLatLon (editar)
Modelo:Identifiers (editar)
Modelo:If both (editar)
Modelo:If empty (editar)
Modelo:If then show (editar)
Modelo:InGroup (editar)
Modelo:InParent (editar)
Modelo:InfoboxFrame (editar)
Modelo:Infobox political geography (editar)
Modelo:Infobox political geography/codes (editar)
Modelo:Infobox political geography/formatglobal (editar)
Modelo:Infobox political geography/styles.css (editar)
Modelo:Irmáns (editar)
Modelo:LcPlainText (editar)
Modelo:Ligazóns multiparámetros (editar)
Modelo:Listaref (editar)
Modelo:Map draw (editar)
Modelo:Map marker icon (editar)
Modelo:MatchRegex (editar)
Modelo:Mbox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Modelo:Multiple image (editar)
Modelo:Multiple image/styles.css (editar)
Modelo:MyValue (editar)
Modelo:Navbox (editar)
Modelo:Novalue (editar)
Modelo:PVA (editar)
Modelo:Palabra estranxeira (editar)
Modelo:Plantilla:Cita/styles.css (editar)
Modelo:Redes sociais (editar)
Modelo:Somevalue (editar)
Modelo:Space separated entries (editar)
Modelo:Str left (editar)
Modelo:Str len (editar)
Modelo:Str split (editar)
Modelo:Switcher2 (editar)
Modelo:Switcher2/styles.css (editar)
Modelo:Title without disambig (editar)
Modelo:Trim single quotes (editar)
Modelo:Two maps block (editar)
Modelo:Two maps block/Build map (editar)
Modelo:Título sen retrouso (editar)
Modelo:USAb (editar)
Modelo:Xeografía política (editar)
Modelo:· (editar)
Módulo:Argumentos (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Arguments (editar)
Módulo:Caixa lateral (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/COinS (editar)
Módulo:Citas/Configuration (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Identifiers (editar)
Módulo:Citas/Utilities (editar)
Módulo:Citas/ValidaciónDatas (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Citas/Whitelist (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Control de autoridades/conf (editar)
Módulo:Coordenadas (editar)
Módulo:Delink (editar)
Módulo:Dimensions (editar)
Módulo:FerramentasTáboa (editar)
Módulo:If empty (editar)
Módulo:Infobox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Itemgroup (editar)
Módulo:Itemgroup/groups (editar)
Módulo:Itemgroup/list (editar)
Módulo:Itemgroup/parent (editar)
Módulo:Map (editar)
Módulo:Map/i18n (editar)
Módulo:Math (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Medbar (editar)
Módulo:Medbar/conf (editar)
Módulo:Message box (editar)
Módulo:Message box/configuración (editar)
Módulo:Multiple image (editar)
Módulo:Navbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Navbox (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:No globals (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Plain text (editar)
Módulo:ResolveEntityId (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Separated entries (editar)
Módulo:String (editar)
Módulo:StringFunc (editar)
Módulo:Taxonbar (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Taxonbar/conf (editar)
Módulo:TemplatePar (editar)
Módulo:Táboas (editar)
Módulo:Wikibase (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Wikidades (editar)
Módulo:Wikidades/Units (editar)
Módulo:Wikidades/i18n (editar)
Módulo:Wikidades/i18n/en (editar)
Módulo:Wikidades/labels (editar)
Módulo:Wikidata (ver o código fonte) (semiprotexido)
Módulo:Yesno (editar)

Volver a «Bilbao».

Traído desde «https://gl.wikipedia.org/wiki/Bilbao»