Videz la fonto/fonti por Sri-Lanka

Vu ne darfas redaktar ca pagino, pro la kauzo sequanta:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Jon Kolbert‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Start of block: 05:37, 21 feb. 2024
Expiry of block: 05:37, 21 feb. 2029

Your current IP address is 18.207.119.254. The blocked range is 18.207.0.0/16.

Voluntez inkluzar omna detali adsupre en irga demandi quin vu facos. If you believe you were blocked by mistake, you can find additional information and instructions in the No open proxies global policy.

Otherwise, to discuss the block please post a request for review on Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Vu povas vidar ed kopiar la fonto-kodexo di ta pagino.

{{Landi
| Nomo          = Sri-Lanka
| Lokala_nomo       = [[Arkivo:SrilankaFont.png|260px]]<br />Sri Lanka- Prajathanthrika Samajavadi Janarajaya<br />இலங்கை சனநாயக சோஷலிசக் குடியரசு<br />Illankai Chananaayaka Chosalisa Kudiyarasu
| Flago          = Flag of Sri Lanka.svg
| Blazono         = Coat of arms of Sri Lanka.svg
| Imajo_mapo       = LocationSriLanka.png
| Chefurbo        = [[Sri Jayawardenapura Kotte]]
| Habitanti_chefurbo   = {{formatnum:115826}} (2001)
| Precipua_urbo      = [[Colombo]]
| Oficala_lingui     = [[Sinhalana linguo|Sinhalana]], [[Tamil linguo|tamil]]
| Guvernerio       = [[Republiko]]
| Nomo_listo_chefo_stato = Listo pri prezidanti di Sri-Lanka
| Titulo_chefo_stato   = Prezidanto
| Chefo_di_stato     = [[Ranil Wickremesinghe]]
| Nomo_listo_chefo_guverno= Listo pri chefa ministri di Sri-Lanka
| Titulo_chefo_guverno  = Chefa ministro
| chefo_guverno      = [[Dinesh Gunawardena]]
| Surfaco         = {{formatnum:65610}}
| Rango_surfaco      = 122
| Surfaco_aquo      = 4,4
| Habitanti        ={{formatnum:23187516}}<ref name=CIA/>
| Rango_habitanti     = 58
| Yaro          = 2022
| Denseso di habitantaro = 
| Reto_kodexo       = .lk
| Nomo_himno       = ''Sri Lanka Matha''
| Pekunio         = [[Rupio di Sri-Lanka]]
}}
'''Sri-Lanka''', oficale '''Republiko Demokrata Socialista Sri-Lanka''', esas [[insulo|insulala]] naciono en sudal [[Azia]], sude de [[India]]. Ol havas marala frontieri kun [[India]] nordweste, e kun [[Maldivi]] sudweste.

Til [[1972]] la nomo di la lando esis '''Ceylon'''.

'''Bazala fakti pri Sri-Lanka'''

==Historio ==
[[Arkivo:Adams_Bridge_aerial.jpg|thumb|left|200px|La "ponto di Adam" vidita de l'aero.]]
{{PA|Historio di Sri-Lanka}}
Sri-Lanka ja habitesis dum [[paleolitiko]], de adminime {{formatnum:125000}} yari ante nun. [[Arkeologio|Arkeologiisti]] kredas ke kelka restaji deskovrita de ta periodo similesas restaji deskovrita en sudal [[India]]. Til cirkume 7 000 yari ante nun, Sri-Lanka unionabis a la kontinento per streta "terala ponto", konocita kom "la ponto di Adam" o "ponto di Rama" (Angle: ''Adam's Bridge'', [[Tamil-linguo|Tamil]]: ''Irāmar pālam'', [[Sanskrita linguo|Sanskrite]]: ''rāmasetu''). Ta "ponto" ruptesis komplete en [[1480]] pro [[ciklono]].

L'unesma habitanti posible esis l'ancestri de la populo Veda, qui nun esas cirkume 2 500 personi e duras habitar la lando. [[Linguistiko|Linguisti]] trovis relati inter Sinhalana linguo e la lingui parolata en [[Sindh]] e [[Gujarat]].

[[Budismo]] introduktesis en Sri-Lanka dum la [[3ma yarcento aK]]. Dum la [[Mezepoko]], lora rejo Raja Raja Chola la 1ma de sudal India, invadis la rejio Anuradhapura. L'invado koaktis lora rejo Mahinda la 5ma fugar vers la sudo di nuna Sri Lanka.

En [[1505]], [[Portugal]]ani komandita da [[Lourenço de Almeida]] desembarkis en l'insulo. Lor existis 3 rejii ibe: Kandy centre del insulo, Kotte weste, ed Yarlpanam (Angle: Jaffna) norde. En 1517, Portugalani konstruktis fuorto an la portuala urbo [[Colombo]], e gradope prenis kontrolo di la litoro. En [[1592]], pos yardeki di lukti kontre la Portugalani, la rejulo Vimaladharmasuriya la 1ma diplasis la chef-urbo de lua rejio a [[Kandy]], fora la litoro. En [[1619]] la rejio di Jaffna desaparis, pos atako dal Portugalani.

Dum la regno di Rajasinghe la 2ma, [[Nederlando|Nederlandani]] arivis al insulo. En 1638 Rajasinghe signatis pakto kun la Kompanio Nederlandana di la Westal Indii. Nederlandani militis kontre Portugalani e vinkis li, ed en [[1656]] li prenis kontrolo di Colombo.

[[Unionita Rejio|Britaniani]] okupis Nederlandan avanposteni an la litoro en [[1796]]. En [[1802]] Sri-Lanka divenis kolonio di la Britaniana krono, direte administrita da Britaniana guvernerio. Unionita Rejio fine anexis la rejio Kandy en [[1815]].

Europani establisis plantacerii di [[cinamo]], [[sukrokano]], [[kafeo]], [[indigo]], e pose [[teo]] e [[kauchuko]]. Britaniani anke trovis granda quanto di laboristi de [[Tamil Nadu]]. L'urbo [[Colombo]] divenis centro di Britanian administrado.

[[Arkivo:SL_Independence.jpg|thumb|left|250px|Unesma parlamento Pos la nedependantesko.]]
Pos la [[Duesma mondomilito]], Unionita Rejio gradope preparis Ceylon por lua nedependo. Ye la [[14ma di oktobro]] [[1947]] kreesis l'ofico di [[Listo pri chefa ministri di Sri-Lanka|chefa ministro di Ceylon]]. La lando nedependanteskis de Unionita Rejio ye la [[2ma di februaro]] [[1948]]. [[Don Stephen Senanayake]] divenis l'unesma [[chefa ministro]] di la lando, dum ke la rejulo di [[Anglia]] duris esar lua [[chefo di stato]].

En [[1972]] Ceylon divenis [[republiko]] e adoptis la nuna nomo, Sri-Lanka. En [[1977]], [[Junius Richard Jayewardene]] elektesis prezidanto di la lando ed asumis povo la sequanta yaro, ye la 4ma di februaro. Dum la guvernisteso di Jayawardene Sri-Lanka adoptis nova [[konstituco]], l'[[ekonomio di merkato]] e l'[[exekutiva povo]] divenis plu forta. En [[1983]] komencis l'[[interna milito di Sri Lanka]], qua duris dum 30 yari. La milito opozis la centrala guvernerio di Sri Lanka kontre la politikala grupo "Tigri di la Libereso de Tamil Eelam" (TLTE), qua militis por la nedependantesko di la regiono Tamil Eelam, habitita da la minoritatala populo Tamil. Kande la negocii pri paco komencis en 2002, la TLTE kontrolabis cirkume 15 000 km² de la teritorio di Sri-Lanka. En 2006 la guvernerio lansis granda kontre-atako ed ye la [[16ma di mayo]] [[2009]] lora prezidanto [[Mahinda Rajapaksa]] anuncis ke la guvernerio vinkabis la rebeli.

L'[[ondego]] di decembro 2004 produktis plu kam 35 mil morti en Sri-Lanka.

==Politiko ==
[[Arkivo:Old_Parliament_Building,_Colombo.JPG|thumb|280px|Anciena sideyo dil parlamento di Sri Lanka]]
[[Arkivo:Supreme Court Colombo.jpg|thumb|left|250px|Sideyo di la Supra Korto di Sri-Lanka.]]
Segun la [[konstituco]] promulgita ye la [[7ma di septembro]] [[1978]], Sri-Lanka esas [[socialismo|socialista]] [[republiko]] ed unitara stato. Ol esas la maxim anciena [[demokratio]] di Azia. La guvernerio mixas prezidantala e parlamentala sistemi. La prezidanto esis la [[chefo di stato]], [[chefo di guvernerio]], e komandas la militala forci. La [[chefa ministro]] nur esas la chefo dil ministraro.

La [[legifala povo]] konsistas ek la [[parlamento]], qua havas singla chambro kun 225 membri, qui elektesis dal populo por 6 yari. La prezidanto povas kunvokar legifala kunsido o dissolvar la parlamento irgatempe pos 4 yari e duime.

La [[judiciala povo]] konsistas ek la supra korto (la maxim alta korto di la lando), apelo-korti, alta korti e lokala korti. Lua komplexa legaro influesis da diversa legala sistemi. Exemple, kriminala legaro kopiesis de Britaniana legaro, kontre ke civila legi kopiesis de Romana legaro e Nederlandana legaro. Legi pri mariajo, divorco o heredo originis de kustumi lokala.

==Geografio ==
[[Arkivo:Ce-map - 2.png|thumb|240px|Mapo di Sri-Lanka kun lua precipua urbi.]]
[[Arkivo:Horton Plains National Park 79.JPG|thumb|320px|left|Peizajo an la Nacionala Parko Horton Plains.]]
Sri-Lanka jacas inter [[latitudo|latitudi]] 5°N e 10°N, e [[longitudo|longitudi]] 79°E e 82°E. Parto di la lando kovresas per [[tropikala foresti]] kun granda [[biodiverseso]].

Granda parto di la tereni esas basa, kun monti nur an la centro e sudo del insulo. La maxim alta monto esas Pidurutalagala, kun {{formatnum:2524}} metri di [[altitudo]].

La [[klimato]] esas [[tropikala klimato|tropikala]] kun influo di [[monsono|monsona venti]] ed alta [[humideso]]. Exemple en [[Colombo]] la humideso sempre superiras 70% dum tota yaro. La mezavalora [[pluvo-quanto]] proxim la centrala monti esas 2.500 mm omnayare. La mezavalora yarala [[temperaturo]] di la lando varias de 28°C til 30°C.

La lando havas 103 fluvii e riveri. La maxim longa esas Mahaweli, longa de 335 km.<ref>Aves, Edward (2003). ''Sri Lanka''. London: Footprint Travel Guides. p. 372</ref>.

==Ekonomio ==
{{PA|Ekonomio di Sri-Lanka}}

==Demografio ==
[[Arkivo:Distribution_of_Languages_and_Religious_groups_of_Sri_Lanka_1981.jpg|thumb|180px|Lingui e religii en Sri-Lanka.]]
[[Arkivo:Sri-Lanka-demography.png|thumb|320px|left|Demografio di Sri-Lanka.]]
Sri-Lanka esas la 58ma maxim populoza lando de la mondo. Lua habitantaro kreskas 0,61% omnayare.<ref name=CIA/> Segun statistiki de ''The World Factbook'' por 2022, la lando havis {{formatnum:23187516}} habitanti.<ref name=CIA/> Segun statistiki de 2012, la maxim multa (74,9%) esas Sinhala. Srilankana Tamil esas 11,2%, Mauri esas 9,2%, Indiana tamil esas 4,2%, e 0,5% apartenas ad altra etnii.<ref name=CIA/>

L'oficala linguo di la lando esas Sinhala, parolata da 87% de la habitantaro. Tamil parolesas da 28,5% de la habitantaro ed ank esas oficala. L'[[Angla linguo|Angla]] parolesas da 28,3% de la habitantaro ed uzesas freque en l'administrado. Multa habitanti parolas plu kam 1 linguo.<ref name=CIA>{{Extera ligilo|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/sri-lanka/|titulo=Sri Lanka - The World Factbook|vidita ye=27ma di septembro 2019|editero=CIA|idiomo={{en}}}}</ref>

Segun statistiki de 2012, la [[religio]] kun maxim granda nombro di adepti - praktikata da 70,2% de la habitantaro - esas [[Budismo]], qua ank esas oficala. Hindui esas 12,6%, Mohamedani esas 9,7%, katoliki esas 6,1%, altra kristani esas 1,3%, e 0,05% praktikas altra religii.<ref name=CIA/>

La maxim populoza urbo esas [[Colombo]], l'anciena chef-urbo di la lando, havanta plu kam {{formatnum:600000}} habitanti. Altra importanta urbi esas [[Dehiwala-Mount Lavinia]] (plu kam 200 mil habitanti en 2001), Moratuwa (plu kam 177 mil habitanti en 2001), la chef-urbo [[Sri Jayawardenapura Kotte]] (plu kam 100 mil habitanti), e Jaffna (plu kam 80 mil habitanti en 2007).

==Kulturo ==
[[Arkivo:Vavuniya_Kavadi.JPG|thumb|320px|[[Hinduismo|Hindua devoti]] dansas avan templo che urbo Vavuniya.]]
La kulturo di Sri-Lanka evas plu kam 2500 yari,<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.reddottours.com/53/culture-and-history-activity-profile.htm |titulo="Sri Lankan culture and history"|autoro=reddttours.com}}</ref> ed influesis dal [[Budismo]] e [[Hinduismo]].<ref>{{Extera ligilo|url=http://www.panix.com/~kendra/tea/precolonial_history.html |titulo=Pre-Colonial Sri Lankan history}}</ref> Segun l'[[islamo|Mohamedana]] folkloro, Adam ed Eva refujiis su en l'insulo pos ekpulsesar de Paradizo.

L'unesma habitanti de raso Tamil arivis al insulo dum la 3ma yarcento aK. La populi Tamil e Sinhala kunexistis ed intermariajis depos ta epoko.

La [[muziko]] di Sri-Lanka originis de teatrala spektakli, exemple ''Kolam'', ''Sokari'' e ''Nadagam''. Tradicionala instrumenti, exemple ''yak béla'', ''Thammátama'', ''Daŭla'' e ''Răbān'' uzesis por akompanar ta dramati. La kompozisti [[Mahagama Sekara]] e [[Ananda Samarakoon]], e la muzikisti W. D. Amaradeva, Victor Ratnayake, Nanda Malini e Clarence Wijewardene kontributis por l'evoluciono di Srilankana muziko.

La [[literaturo]] di Sri-Lanka havas plu kam 2.000 yari di historio. La maxim anciena verki esis legendi e religiala verki. Dum la [[20ma yarcento]] un ek lua precipua skriptisti esis [[Martin Wickramasinghe]] (1890-1976).

La nacionala [[sporto]] di Sri-Lanka essas [[volebalo]]. Tamen, la maxim populara sporto esas [[kriketo]]. [[Rugbio]]*, [[atletismo]], [[futbalo]], ''netball'' e [[teniso]] anke havas populareso. La nacionala kriketo-esquado di Sri-Lanka sucesis multe dum la yari 1990a, e ganis la mondala championkonkurso pri kriketo en 1996. Pri Olimpiala sporti, til nun Sri-Lankani ganis nur du arjenta medalii: pri 400-metra kurado kun obstakli por viri, ganita da Duncan White en 1948, e pri 200-metra kurado por mulieri, ganita da Susanthika Jayasinghe en 2000.

==Referi ==
{{Wikivortaro}}
{{reflist}}
{{Commons|Sri Lanka}}

{{Landi en Azia}}

[[Kategorio:Sri-Lanka| ]]

Shabloni uzata en ica pagino:

Shablono:Blazono (redaktar)
Shablono:Commons (vidar fonto) (miprotektita)
Shablono:En (redaktar)
Shablono:Extera ligilo (redaktar)
Shablono:Landi (redaktar)
Shablono:Landi en Azia (redaktar)
Shablono:Navbox generic (redaktar)
Shablono:PA (redaktar)
Shablono:Reflist (redaktar)
Shablono:Wikivortaro (redaktar)
Modulo:No globals (redaktar)
Modulo:Wikidata (redaktar)
Modulo:Wikidata/i18n (redaktar)

Retrovenar a la pagino di Sri-Lanka.

Obtenita de "https://io.wikipedia.org/wiki/Sri-Lanka"