Amerikaansen dollar

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

D'n Amerikaansen dollar (Ingels: US dollar), kort-eweg dollar, is de munteinheid vaan de Vereinegde Staote. Heer weurt in versjèllende aander len, formeel daan wel informeel, es betaolmiddel gebruuk, dewijl diverse aander munteinhede draon gekoppeld zien. D'n dollar is wiedoet de miesgebruukde munt in 't internationaol verkier en in baankreserves; pas sinds de koms vaan d'n euro heet 'r serieus concurrentie gekrege.

't Woord 'dollar' kump vaan 't Nederlands daalder (in de vörm daler), wat oetindelek weer kump vaan de (Joachims)taler, 'n munt geslage mèt in 't Joachimstal gewonne zèlver. Hollandse liewedaalders circuleerde wiedoet in de Wes, oonder mie in Nui-Nederland, en waore ouch in de Britse kolonië in Amerika geleef. Ouch de Spaonse real, dee in d'n achtienden iew de populariteit vaan d'n daalder euvernaom, woort dao dollar geneump. Dees munt heet oetindelek nog wel de groetsten invlood op d'n Amerikaansen dollar gehad; oonder mie 't symbool ($) kump daovaan. De Vereinegde Staote gónge in 1792, mèt de opening vaan de Munt vaan de Vereinegde Staote, hun eige dollars sloon. Vernuiend daobij waor de decimaol verdeiling in hoonderd cente. Oersprunkelek waor de munt wijer verdeild in doezend mil, meh dat woort al vrij gaw 'n pepèrre einheid.

Vaan de dollar bestoon munte vaan 1, 5, 10, 25, 50 cent en einen dollar, al kump me d'n dollar dèkser es baankbreefke tege. Breefkes gief 't vaan 1, 2 (zeldzaom), 5, 10, 20, 50 en 100 dollar. Veur verzaomelere en belègkers sleit me ouch zoegeneumde eagles vaan zèlver, goud, platina en palladium.

De koers vaan d'n dollar tegeneuver d'n euro fluctueert (soms hendeg sterk); allewijl (miert 2021) is 'nen Amerikaansen dollar zoeget 84 eurocent weerd.