Galilea (faritra)

I Galilea na Galilia dia faritra ao amin' ny tapany avaratr' i Israely, izay eo anelanelan' ny Ranomasina Mediteranea ao andrefana sy i Siria ao avaratra ary ny lemak' i Esdrelôna ao atsimo.

Ny teny hoe Galilea na Galilia dia avy amin' ny teny hebreo hoe הגליל / Ha-Galîl, izay midika hoe "ny faribolana" na "ny faritra". Amin' ny teny arabo izy dia atao hoe الجليل / al-Jalîl, izay mitovy dika amin' io ihany.

I Galilea dia tangoron-tendrombohitra be vato ao amin' ny tapany avaratr' i Israely. Ny tendrony avo indrindra dia ny tendrombohitra Merôna, izay mihoatra ny 1 200 m. Antonony ny maripanany sady manana rotsakorana izay mamelona ireo renirano vitsivitsy ampiasaina amin' ny fambolena. Mandrakotra ny iray ampahatelon' ny velaran-tanin' i Israely i Galilea, avy any Dana any avaratra, am-pototry ny tendrombohitra Hermôna, hatrany amin' ny tendrombohitr' i Karmela sy i Gilbôa any atsimo, ary avy any amin' ny lohasahan' i Jôrdana any atsinanana hatrany amin' ny moron' ny Ranomasina Mediteranea any andrefana, ka mamakivaky ny lemak' i Jezrela sy Ako.

Tsy voaresaka ao amin' ny Pentateoka ny amin' i Galily (Galil). Hita amin' ny endriny milaza maro io teny io ao amin' ny Bokin' i Jôsoa (Jôs. 13.2) sady midika hoe "faritra" na "firenena", ary mety nanondro faritra manokana. Ao amin' ny Boky voalohan' ny Mpanjaka (1Mpanj. 9.11-138) dia voalaza fa natolotr' i Sôlômôna ho valisoan' i Hirama ny lemaka iray ao anelanelan' ireo tendrombohitr' i Naftaly noho ny asa nataony. Nahakivy an' i Hirama izany fanomezana izany, ka nomeny anarana hoe "tanin' i Kabola". Miantso azy hoe Galily (Galil) ny mponina Jodeana (na Jodiana). Ao amin' ny Bokin' ny Makabeo dia toerana nisehoan' ny ady maro teo amin' ny Jodeana sy ny fitondrana seleokida i Galilea.

I Galilea dia voaresaka matetika ao amin' ny Testamenta Vaovao. Ao no nandanian' i Jesoa ny ampahany be amin' ny androny. Ny Evanjely telo voalohany dia mifantoka amin' ny asany amin' io faritra io, izay voasoritsoritra am-panoharana sy feno zava-miafina, ny amin' ny diany rehetra ao amin' ny tapany avaratr' i Palestina, izay voaelanelan' ny fandroahana fanahy ratsy sy fahagagana. Ny andian-teny hoe "Galilean' ny Firenena" (Mat. 4.15, izay noraisina avy ao amin' ny Bokin' i Isaia 8.23) izay atao amin' ny teny hebreo hoe "Galil haGoyim", dia hoatry ny milaza am-panoharana faritra izay tokony hampibebahina, raha mitaha amin' i Jodea sy ny Tempolin' i Jerosalema.

Mety ho sisa amin' ny fitenenana hoe "Fahendren' ny Firenena", ny teny hoe GLYL (Galil na Galilea) sy HKhMH (Hokhmah), izay midika hoe "Fahendrena" ka manana gematria mitovy.

• Galilea tamin' ny andron' i Jesoa
• Ranomasina Galilea