Преглед на кодот на Ирска

Немате дозвола за уредување на оваа страница, од следнава причина:
Вашата IP-адреса се наоѓа во опсег блокиран на сите Викимедиини викија.
Блокот го зададе ‪Jon Kolbert‬. Наведената причина гласи Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .
Почнува: 06:35, 21 февруари 2024
Истекува: 06:35, 21 февруари 2029
Вашата тековна IP-адреса е 3.84.25.49. Блокираниот опсег е 3.84.0.0/16.
Вклучете ги сите горенаведени поединости кога се обраќате. Ако сметате дека сте блокирани по грешка, дополнителни информации и напатствија ќе најдете во глобалното правило Без отворени застапници.
Во спротивно, за да поразговарате за блокот, поднесете барање за разгледување на Мета. Можете и да пишете во VRT-редицата на надзорниците на stewards@wikimedia.org, притоа вклучувајќи ги сите гореспоменати поединости.
Можете да го погледнете и копирате кодот на оваа страница.
{{Инфокутија Држава
|conventional_long_name      = Ирска
|native_name                 = {{јаз|ga|Éire}} / {{јаз|en|Ireland}}
|common_name                 = Ирска
|image_flag                  = Flag of Ireland.svg
|image_coat                  = Coat of arms of Ireland.svg
|national_motto              = 
|national_anthem             = [[Химна на Ирска|Amhrán na bhFiann]]<br>{{small|"Песната на војниците"}}<br>[[Податотека:United States Navy Band - Amhrán na bhFiann.ogg|центар]]
|image_map                   = EU-Ireland.svg
|map_caption                 = {{map caption|location_color=темнозелено|region=[[Европа]]|region_color=сиво|subregion=[[ЕУ]]|subregion_color=светлозелено|legend=Location Ireland EU Europe.png}}
|capital                     = [[Даблин]]
|latd=53 |latm=20.65 |latNS=N |longd=6 |longm=16.05 |longEW=W
|largest_city                = Даблин
|official_languages          = {{hlist|[[Ирски јазик|ирски]]|[[Англиски јазик|англиски]]}}
|demonym                     = [[Ирци|Ирец]]
|ethnic_groups               = {{ubl|87.4% ирци|7.5% други белци|1.3% азијати|1.1% црнци|1.1% мешани|1.6% неопределени}}<ref>{{Наведена мрежна страница |url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/ei.html |title=CIA World Factbook: Republic of Ireland |accessdate=2009-05-15 |archive-date=2009-05-13 |archive-url=https://web.archive.org/web/20090513144745/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/print/ei.html |url-status=dead }}</ref><ref>[http://www.cso.ie/census/census2006results/volume_5/vol_5_2006_complete.pdf CSO 2006 Census - ''Volume 5 - Ethnic or Cultural Background (including the Irish Traveller Community)'']</ref>
|government_type             = [[Унитарна држава|унитарна]] [[парламентарна република]]
|leader_title1               = [[Претседател на Ирска|Претседател]]
|leader_name1                = [[Мајкл Хигинс]]
|leader_title2               = [[Премиер на Ирска|Премиер]]
|leader_name2                = [[Сајмон Харис]]
|legislature                 = Оиреахтас
|upper_house                 = Сенад
|lower_house                 = Дајл
|sovereignty_type            = [[Историја на Ирска|Независност]] {{nobold|од [[Обединетото Кралство]]}}
|established_event1          = Објавена
|established_date1           = 24 април 1916
|established_event2          = Потврдена
|established_date2           = 21 јануари 1919
|established_event3          = Призната
|established_date3           = 6 декември 1922
|established_event4          = Тековен устав
|established_date4           = 29 декември 1937
|accessionEUdate             = 1 јануари 1973
|area_rank                   = 118.
|area_km2                    = 70.273
|percent_water               = 2.0
|population_estimate         = 5.011.500<ref>[http://www.cso.ie/releasespublications/documents/population/current/popmig.pdf CSO Ireland - April 2008 Population Estimates]</ref>
|population_estimate_rank    = 122.
|population_estimate_year    = 2021
|population_census           = 4.761.865
|population_census_year      = 2016
|population_density_km2      = 71.3
|population_density_rank     = 113.
|GDP_PPP                     = $561 млд.<ref name=imf2>{{Наведена мрежна страница|url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2009/01/weodata/weorept.aspx?sy=2006&ey=2009&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=178&s=NGDPD%2CNGDPDPC%2CPPPGDP%2CPPPPC%2CLP&grp=0&a=&pr.x=50&pr.y=15 |title=Republic of Ireland|publisher=International Monetary Fund|accessdate=2009-04-22}}</ref>
|GDP_PPP_rank                = 44.
|GDP_PPP_year                = 2021
|GDP_PPP_per_capita          = $111.360<ref name=imf2/>
|GDP_PPP_per_capita_rank     = 3.
|GDP_nominal                 = $516 млд.<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_rank            = 29.
|GDP_nominal_year            = 2021
|GDP_nominal_per_capita      = $102.394<ref name=imf2/>
|GDP_nominal_per_capita_rank = 3.
|Gini                        = 28.3
|Gini_rank                   = 23.
|Gini_year                   = 2019
|HDI_year                    = 2019
|HDI                         = 0.955
|HDI_change                  = increase
|HDI_rank                    = 2.
|HDI_ref                     = <ref name="HDI">{{Наведена мрежна страница |url=http://hdr.undp.org/sites/default/files/hdr14-summary-en.pdf |title=2014 Human Development Report Summary |date=2014 |accessdate=27 јули 2014 |publisher=United Nations Development Programme | pages=21–25}}</ref>
|currency                    = [[Евро]]<sup>a</sup>
|currency_code               = EUR
|time_zone                   = [[Западноевропско време|WET]]
|utc_offset                  = +0
|time_zone_DST               = [[Ирско стандардно време|IST]]
|utc_offset_DST              = +1
|date_format                 = дд/мм/гггг
|drives_on                   = лево
|cctld                       = [[.ie]]<sup>b</sup>
|iso3166code                 = IE
|calling_code                = +353
|footnote_a                  = пред 2002: [[Ирска фунта]].
|footnote_b                  = Се користи заедно со [[.eu]].
}}
'''Република Ирска''' ({{lang-ga|Poblacht nah Éireann}}, {{lang-en|Republic of Ireland}}) е официјалниот „опис“ (како што е дефинирано со ирскиот закон) на независната држава што покрива приближно пет шестини од островот [[Ирска (остров)|Ирска]] кој се наоѓа релативно блиску до северозападниот брег на [[Европа]]. Република Ирска е најзападната држава на [[Европска Унија|Европската Уни��а]] и има развиена економија и население од приближно четири милиони жители. Според ирскиот устав, официјалното име на земјата е едноставно Ирска (на ирски: Éire, на англиски: Ireland). [[Главен град]] на Ирска е [[Даблин]].

Останата шестина од островот Ирска е позната како [[Северна Ирска]] и претставува дел на [[Велика Британија|Обединетото Кралство на Велика Британија и Северна Ирска]].

Ирска е [[парламент]]арна [[република]] која своја основа наоѓа во [[Устав]]от кој бил усвоен во [[1937]] година.
Парламентот (Oireachtas) е формиран од Претседателот и од два Дома: Дом на пратеници (Dail Eireann) и Сенат (Seanad Eirann).
Претседателот (Uachtaran na hEireann) управува со државата 7 години додека двата Дома можат да бидат избрани најдолго 5 години.

Ирскиот народ потекнува од [[келти|келтските]] племиња кои се населиле на островот уште од древни времиња и успеале да дадат отпор против туѓите напади.

== Потекло на поимот ==

== Историја ==
{{Главна|Историја на Ирска}}
Првото познато населување на територијата на денешна [[Република Ирска]] било во околу [[8000 п.н.е.]], кога носителите на [[мезолитна култура|мезолитната култура]] се населиле во [[Велика Британија]] и [[Европа]]. Се смета дека тие се населиле по земјиште, односно во тоа време не постоел островот [[Велика Британија]], туку бил дел од тлото на европскиот континент. Од нивното време, денеска има многу малку зачувано некои артефакти и е многу малку познато. Пд нив останале само археолошките објекти. Повеќе познанство има за нивните потомци, кои се населиле главно од [[Пиринејски полуостров|Пиринејскиот Полуостров]]. Од тоа неолит|неолитско време, во минатите векови биле отквиени разни споменици и гробници.

По пристигнувањето на [[Свети Патрик]] на островот во [[5 век]], [[христијанство]]то започнало постепено да се проширува. Ирска со текот на времето се претворила во центар на манастирскиот живот на монасите. Подоцна, Ирска изиграла голема улога за распространувањето на христјанството низ [[Европа]]. Според една легенда, [[Свети Патрик]] ги прогонил [[змија|змиите]] од островот

Во околу [[800]] година бил даден почетокот на [[викинзи|викинската]] инвазија во Ирска. Во [[1169]] година бил даден почетокот на норманското управување на чело со графот [[Ричард Стронгбој]]. Подоцна, со државата владееле [[англичани]]те. Во времето на [[реформација]]та, избувнале повеќе немири и востанија од [[1534]] до [[1691]] година. Во текот на тој период, англичаните провеле политика на колонизирање на ирските територии, населувајќи се голем број на англиски и шкотски протестанти. 
 
Во [[1613]] година, 85% од вклупниот број на население се [[католизам|католици]]. Но, тие го изгубиле мнозинството си во парламентот. Кон крајот на векот, официјално им било забрането да бидат дел од парламентарните групи. Политичката власт преминала во рацете на [[Англиканска црква|англиканците]], додека католичкото општество било изложено на голема [[дискриминација]]. Во [[1801]] година бил укинат парламентот, и Ирска станала дел од [[Обединето кралство|Обединетото кралство]] [[Велика Британија]] и Ирска. Во текот на [[1829]] година, католиците добиле право да бидат избирани во парламентот, но нивните права биле значително намалени.

Во текот на [[19 век]], Ирската парламентарна партија започнала политичка кампања за добивање на [[автономија]]. Таа во голема мера постигнала успех, но со започнувањето на [[Прва светска војна|Првата светска војна]] истата била укината. Во [[1922]] година, по Ирската војна за независност, 26 од 32 грофовии се оделиле од Обединетото кралство, образувајќи Ирска слободна држава која од [[1948]] година се нарекува [[Република Ирска]]. Останатите грофовии остануваат во составот на Обединетото кралство, под името [[Северна Ирска]].

== Географија и клима ==
{{Главна|Географија на Ирска}}
Република Ирска единствен сосед и е [[Северна Ирска]] која припаѓа на [[Обединето Кралство|Обединетото Кралство]]. Западно од Република Ирска се наоѓа [[Атлантски Океан|Атлантскиот Океан]], на североисток [[Северен канал|Северниот канал]], а на исток [[Ирско Море|Ирското Море]]. Климата во Република Ирска е умерена.

== Политички систем ==
{{Главна|Политики на Ирска}}

== Административна поделба ==
{{Главна|Административна поделба на Ирска}}
Ирска е првостепено поделена на 4 главни покраини. Кои понатаму се делат на [[Грофовии во Ирска|грофовии]].

{| class="wikitable" align="left" width="320px" style="text-align:center;"
|-
! Покраина
! Население
! Површина (км²)
! Најголем град
|-
|align=left| {{знаме|Алстер}} || 1.993.918 || 24.481 || [[Белфаст]]
|-
|align=left| {{знаме|Конахт}} || 503.083 || 17.713 || [[Голвеј (град)|Голвеј]]
|-
|align=left| {{знаме|Ленстер}} || 2.292.939 || 19.774 || [[Даблин]]
|-
|align=left| {{знаме|Манстер}} || 1.172.170 || 24.608 || [[Корк (град)|Корк]]
|}
{{среди}}

== Стопанство ==
{{Главна|Економија на Ирска}}

== Население, јазик ==
{{Главна|Демографија на Ирска}}

=== Религија ===
{{bar box
|float=right
|title=Верници во Ирска
|barwidth=200px
|bars=
{{Столбен постоток|Католици|blue|86.8}}
{{Столбен постоток|Ирска Црква|blue|3.7}}
{{Столбен постоток|Муслимани|green|0.8}}
{{Столбен постоток|Презвитеранти|pink|0.6}}
{{Столбен постоток|Православни|red|0.5}}
{{Столбен постоток|Методисти|orange|0.3}}
{{Столбен постоток|Други|cafe|5.8}}
}}
Според последната анкета која била спроведена во 2005 година од страна на Евробарометар<ref name=EUROBAROMETER>{{Наведена мрежна страница|url=http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/ebs/ebs_225_report_en.pdf |title=Eurobarometer on Social Values, Science and technology 2005 - page 11 |accessdate=2007-05-05}}</ref> , 73% од населението на Ирска рекле дека постои Бог и дека веруваат во него, 22% рекле дека веруваат дека постои некоја друга натприродна сила и 4 % рекле дека не веруваат ниту во Бог ниту во некоја друга сила.

== Култура ==
{{Главна|Култура во Ирска}}

==Ирска како тема во уметноста и во популарната култура==
* „Јас сум од Ирска“ (''I am of Ireland'') - песна на ирскиот поет [[Вилијам Батлер Јејтс]].<ref>Viljem Batler Jejts, ''Kula''. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 154-155.</ref>
* „Песната на црвениот Ханрахан за Ирска“ (''Red Hanrahan's Song About Ireland'') - песна на ирскиот поет [[Вилијам Батлер Јејтс]].<ref>Viljem Batler Jejts, ''Kula''. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 72.</ref>
* „На Ирска од идните времиња“ (''To Ireland in the Coming Times'') - песна на ирскиот поет [[Вилијам Батлер Јејтс]].<ref>Viljem Batler Jejts, ''Kula''. Beograd: Beogradski izdavačko-grafički zavod, 1978, стр. 63-64.</ref>
* „Ирско срцебиење“ (''Irish Heartbeat'') - музички албум на северноирскиот пејач [[Ван Морисон]] и групата „Чифтанс“ (''The Chieftains'') од [[1988]] година.<ref>Van Morrison and The Chieftains, ''Irish Heartbeat'', Polygram Music, 834 496-2.</ref>
* „Моето патување во Ирска“ (''My Trip To Ireland'') - композиција на американската [[џез]]-група „[[Лаунџ лизардс]]“ (''The Lounge Lizards'') од 1987 година.<ref>[https://www.discogs.com/The-Lounge-Lizards-No-Pain-For-Cakes/master/117995 Discogs, The Lounge Lizards* ‎– No Pain For Cakes (пристапено на 8.1.2021)].</ref>

== Наводи ==
{{наводи}}

== Поврзано ==
* [[Список на градови во Ирска]]

== Надворешни врски ==
{{гео-никулец}}
{{Ирска}}
{{Држави на Европскиот континент}}
{{ЕУ}}
{{Нормативна контрола}}

[[Категорија:Ирска| ]]
[[Категорија:Држави во Европа]]
[[Категорија:Земји членки на Европската Унија]]
[[Категорија:Северна Европа]]
[[Категорија:Западна Европа]]
[[Категорија:Островски земји]]
[[Категорија:Земји од англиското говорно подрачје]]
[[Категорија:Републики]]
[[Категорија:Држави и територии настанати во 1949 година]]
Предлошки на страницава:
Назад на Ирска.
Преземено од „https://mk.wikipedia.org/wiki/Ирска“