1540
jaar
Het jaar 1540 (in Romeinse cijfers MDXL) was een schrikkeljaar dat op een donderdag begon. Het was het 40e jaar van de 16e eeuw.
| 1540 | ||
| Eeuwen: | 15e eeuw · 16e eeuw · 17e eeuw | |
| Decennia: | 1530-1539 · 1540-1549 · 1550-1559 | |
| Jaren: | << · < · 1539 · 1540 · 1541 · > · >> | |
 Jaartelling in verschillende culturen
| ||
| Ab urbe condita: | 2293 MMCCXCIII | |
| Armeense jaartelling: | 989 – 990 ԹՎ ՋՁԹ – ՋՂ | |
| Chinese jaartelling: | 4236 – 4237 丙亥 – 丁子 | |
| Christelijke jaartelling: | 1540 MDXL | |
| Ethiopische jaartelling: | 1532 – 1533 | |
| Hebreeuwse jaartelling: | 5300 – 5301 | |
| Hindoekalenders: | ||
| - Vikram Samvat | 1595 – 1596 | |
| - Shaka Samvat | 1462 – 1463 | |
| - Kali yuga | 4641 – 4642 | |
| Iraanse jaartelling: | 918 – 919 ۹۱۸ – ۹۱۹ | |
| Islamitische jaartelling: | 946 – 947 ٩٤٧ – ٩٤٦ | |
| Maçonnieke jaartelling: | 5539 – 5540 | |
 Juliaanse kalender van 1540
| ||
Gebeurtenissen
bewerken- januari
- 6 - Hendrik VIII van Engeland trouwt met Anna van Kleef.
- februari
- 23 - Francisco Vásquez de Coronado vertrekt vanuit Nieuw-Spanje noordwaarts op zoek naar de Zeven Steden van Cibola.
- april
- 16 - Pedro de Anzures sticht Sucre.
- 30 - Concessio Carolina: Karel V legt de stad Gent een nieuwe stadskeur op, waarmee de stedelijke autonomie feitelijk tot een einde komt. Einde van de Gentse Opstand.
- mei
- 12 - Karel V legt de eerste steen van het Spanjaardenkasteel in Gent dat de stad in bedwang moet houden.
- 17 - slag bij Kannauj: Sher Shah Suri, heerser van Bihar, verslaat grootmogol Humayun. Hij laat zich uitroepen tot Sultan van Delhi en sticht de Suridynastie.
- juni
- 1 - Edict van Fontainebleau: Koning Frans I van Frankrijk verklaart het protestantisme "hoogverraad aan God". Begin van de protestantenvervolgingen in Frankrijk.
- 10 - Thomas Cromwell wordt gearresteerd en uit zijn functies ontheven.
- juli
- 9 - Koning Hendrik VIII van Engeland laat zijn huwelijk met Anna van Kleef, nietig verklaren.
- 14 - Stichting van Buenaventura door Juan de Ladrilleros
- augustus
- 8 - Hendrik VIII van Engeland trouwt voor de vijfde maal, met Catharina Howard.
- 20 - Huwelijk van René van Chalon en Anna van Lotharingen.
- augustus - Huwelijk van Johannes Calvijn met Idelette de Bure
- september
- 27 – De Sociëteit van Jezus, bekend als de jezuïeten, wordt officieel erkend door paus Paulus III in de bul Regimini militantis Ecclesiae.
- september - García López de Cárdenas wordt door Francisco Vásquez de Coronado uitgezonden, bereikt de Colorado en ziet als eerste Europeaan de Grand Canyon.
- oktober
- 11 - Graafschap Gavere wordt verheven tot een prinsdom.
- december
- 16 - Keizer Karel V vaardigt als koning van Spanje een edict uit, waarin Maranen met straf worden bedreigd als ze heimelijk de joodse godsdienst belijden.
- zonder datum
- Pedro de Valdivia begint de verovering van Chili.
- Francisco de Montejo begint de verovering van Yucatán.
- De Krimtartaren en het kanaat Kazan vallen Moscovië aan, maar worden teruggedrongen.
- Grote zonnejaar: De zomer van dit jaar is in West- en Midden-Europa uitzonderlijk lang, warm en droog
- Hernando de Soto trekt met zijn expeditie door de Appalachen.
- Alvar Núñez Cabeza de Vaca leidt een kolonisatie-expeditie naar Rio de la Plata.
- Melchior Díaz ontdekt de monding van de Colorado en stelt vast dat de Golf van Californië geen tweede uitgang heeft.
- Hernando de Alarcón, met een bevoorradingsexpeditie voor Francisco Vazquez de Coronado, vaart de Golf van Californië op tot aan de Colorado, en vervolgens eindweegs rivieropwaarts.
- Oprichting van de Michoacaanse Universiteit van San Nicolás de Hidalgo, de oudste universiteit op het Amerikaanse vasteland.
- Stichting van de stad Ternopil.
- António de Faria leidt de eerste Europese expeditie naar Champa (Noord-Vietnam) en Hainan.
- Stadsbrand van Nijkerk
- Stadsbrand van Vianen
- De Portugezen bouwen Fort Kalamata op Ternate.
- Stichting van het koninkrijk Imerina op het eiland Madagaskar door koning Andriamanelo (jaartal bij benadering)
Literatuur
bewerken- Petrus Apianus: Astronomicum Caesareum
- Thomas Elyot: The Defence of Good Women
- Georg Forster: Der ander theyl kurtzweiliger guter frischer Teutscher Liedlein zu singen vast lustig
- Jan z Lublina: Tabulatura Ioannis de Lyublyn Canonic[orum] Reg[u]lariu[m] de Crasnyk
- Rheticus: Narratio Prima
- Georg Wickram: Der verlorene Sohn
- Willem van Zuylen van Nijevelt (toekenning onzeker): Souterliedekens
Beeldende kunst
bewerken-
Agnolo Bronzino: Portret van Lucrezia Panciatichi
-
Agnolo Bronzino: Portret van Bartolomeo Panciatichi
-
Titiaan: Alfonso d'Avalos spreekt zijn troepen toe
Opvolging
bewerken- Calenberg - Erik I opgevolgd door zijn zoon Erik II
- Friesland, Overijssel, Groningen en Drenthe (stadhouder) - Georg Schenck van Toutenburg opgevolgd door Maximiliaan van Egmont
- Holland en Zeeland (stadhouder) - Antoon I van Lalaing opgevolgd door René van Chalon
- Oost-Hongarije - Johan Zápolya opgevolgd door zijn zoon Johan II Sigismund Zápolya onder regentschap van diens moeder Isabella van Polen
- Mantua en Monferrato - Federico II Gonzaga opgevolgd door zijn zoon Francesco III Gonzaga
- Montenegro - Vasilije I opgevolgd door Nikodim, op zijn beurt opgevolgd door Romil
- Oost-Friesland - Enno II opgevolgd door zijn zoon Edzard II
Afbeeldingen
bewerken-
Anna van Kleef was volgens Hendrik VIII veel lelijker dan haar portret doet voorkomen
-
García López de Cárdenas ontdekt de Grand Canyon
-
Hernando de Soto steekt Mabila in brand in vergelding voor een aanval op zijn expeditie
-
Expeditie van Francisco de Coronado
Geboren
bewerken- 23 januari - Magdalena van Mansfeld, Duits edelvrouw
- 25 januari - Edmund Campion, Engels jezuïet
- 28 januari - Ludolph van Ceulen, Duits-Nederlands wiskundige
- 20 februari - Cornelius van Hille, Zuid-Nederlands predikant
- 17 maart - Bernhard VII van Anhalt, Duits edelman
- 9 mei - Maharana Pratap, koning van Mewar (1572-1597)
- 16 mei - Paschalis Baylon, Spaans monnik
- 18 mei - Evert IV Zoudenbalch, Nederlands politicus
- 3 juni - Karel II van Oostenrijk, aartshertog van Binnen-Oostenrijk
- 29 juni - Ana de Mendoza y de la Cerda, Spaans edelvrouw
- 7 juli - Johan II Sigismund Zápolya, vorst van Oost-Hongarije (1540-1571)
- 11 juli - Adolf van Nassau, Duits edelman
- 16 juli - Alfonso Carafa, Napolitaans kardinaal
- 31 juli - Frans II van Nevers, Frans edelman
- 5 augustus - Josephus Justus Scaliger, Frans historicus
- 25 augustus - Catherine Grey, Engels edelman
- 26 augustus - Magnus van Lijfland, koning van Lijfland
- 27 september - Ostilio Ricci, Italiaans wiskundige
- 17 oktober - Jan van Foreest, Nederlands politicus
- 12 november - Anna van Palts-Veldenz, Duits edelvrouw
- 16 november - Cecilia van Zweden, Zweeds prinses
- 8 december - Giovanni Vincenzo Gonzaga, Italiaans kardinaal
- 12 december - Christopher Hatton, Engels staatsman
- José de Acosta, Spaans jezuïet en historicus
- Denijs Calvaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Leonard van Casembroot, Zuid-Nederlands politicus
- Adolf van Cortenbach, Zuid-Nederlands veldheer
- Pauwels Franck, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Conrad VI Kettler, Nederlands edelman
- Lettice Knollys, Engels hofdame
- Herman Georg van Limburg Stirum, Nederlands edelman
- Eleonor van Longueville, Frans edelman
- Filips van Marnix van Sint-Aldegonde, Nederlands diplomaat en schrijver
- Amalia van Nieuwenaar-Alpen, Nederlands edelvrouw
- Dirck Pietersz van Nierop, Nederlands anabaptistenleider
- Sanggye Rinchen, Tibetaans geestelijk leider
- Maarten Schenk van Nydeggen, Nederlands veldheer
- Cornelius Schonaeus, Nederlands schrijver
- Hans Speckaert, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Nicolò Stizzìa, Siciliaans geestelijke en jurist
- Simon Syrenius, Pools botanicus
- Willem Taelboom, Zuid-Nederlands theoloog
- Olivier van den Tympel, Nederlands veldheer
- François Viète, Frans wiskundige
- Josyne van Beethoven, Zuid-Nederlands hekserijveroordeelde (jaartal bij benadering)
- Gilles van Berlaymont, Zuid-Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
- Peter Binsfeld, Duits theoloog (jaartal bij benadering)
- Amelis van den Bouckhorst, Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
- Joris van Bracle, Zuid-Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
- Palamedes van Chalon, Nederlands aristocraat (jaartal bij benadering)
- Margaret Clifford, Engels edelvrouw (jaartal bij benadering)
- Francis Drake, Engels kaper en ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
- Hiëronymus Francken, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Augustijn van Hernighem, Zuid-Nederlands dagboekschrijver (jaartal bij benadering)
- Adam van Haren, Nederlands staatsman (jaartal bij benadering)
- Jean Le Saive I, Zuid-Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Hojo Ujiteru, Japans samoerai (jaartal bij benadering)
- Johan Ingenhuys, Nederlands koopman en politicus (jaartal bij benadering)
- Pieter Keyser, Nederlands zeevaarder (jaartal bij benadering)
- Bernardo Morando, Venetiaans-Pools architect (jaartal bij benadering)
- Mimar Davud Ağa, Turks architect (jaartal bij benadering)
- Jakob Muys van Holy, Nederlands politicus (jaartal bij benadering)
- Antonio Pérez, Spaans staatsman (jaartal bij benadering)
- Simone Peterzano, Italiaans kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Pieter Pietersz., Nederlands kunstschilder (jaartal bij benadering)
- Jacob van Quesnoy, Nederlands jurist (jaartal bij benadering)
- Herman de Ruyter, Nederlands geuzenleider (jaartal bij benadering)
- Gilles de Souvré, Frans veldheer (jaartal bij benadering)
- Jerome Tseraerts, Zuid-Nederlands edelman (jaartal bij benadering)
- Santiago de Vera, Spaans koloniaal bestuurder (jaartal bij benadering)
Overleden
bewerken- 27 januari - Angela Merici (~65), Italiaans kloosterstichtster
- 2 februari - Georg Schenck van Toutenburg, Duits-Nederlands staatsman
- 22 februari - Ferrante d'Este (~62), Italiaans edelman
- 21 maart - John de Vere (~57), Engels hoveling
- 15 april - Cornelia van Wulfschkercke, Zuid-Nederlands miniaturist
- 21 april - Alfons van Portugal (30), Portugees prins en kardinaal
- 6 mei - Juan Luis Vives (47), Spaans filosoof
- 22 mei - Francesco Guicciardini (57), Florentijns politicus en geschiedschrijver
- 27 juni - Antonio Montesino (~64), Spaans monnik
- 28 juni - Federico II Gonzaga (40), markgraaf en hertog van Mantua en Monferrato
- juni - Annibale II Bentivoglio (~72), Italiaans legerleider
- 22 juli - Johan Zápolya (53), koning van Hongarije (1526-1540)
- 28 juli - Thomas Cromwell, Engels staatsman (executie)
- 30 juli - Thomas Abel, Engels priester (executie)
- 30 juli - Erik I van Brunswijk-Calenberg-Göttingen (70), Duits edelman
- 5 augustus - Jean Jonglet (~60), Zuid-Nederlands diplomaat
- 15 augustus - Johannes de Witte (65), Zuid-Nederlands humanist
- 20 augustus - Guillaume Budé (73), Frans classicus
- 24 augustus - Parmigianino (37), Italiaans kunstschilder
- 29 augustus - Jan Latalski (~77), Pools prelaat
- 2 september - Dawit II (~44), keizer van Ethiopië (1508-1540)
- 14 september - William Kingston (~64), Engels hoveling
- 20 september - Eduard van Guimarães (24), Portugees prins
- 24 september - Enno II (~35), graaf van Oost-Friesland
- 4 november - Marcus Laurinus (52), Zuid-Nederlands humanist
- 4 december - William Sandys (~70), Engels diplomaat
- 10 december - Jan van Horne (~60), Zuid-Nederlands edelman
- Lodewijk van Bodegem (~70), Zuid-Nederlands architect
- Adolf van Bourgondië (~51), Nederlands edelman
- Nicolaas Cop (~39), Zwitsers kerkhervormer
- Rosso Fiorentino (~46), Italiaans kunstschilder
- Sigismund Holbein, Duits kunstschilder
- Gerard Horenbout, Zuid-Nederlands kunstschilder
- Antoon I van Lalaing (~60), Zuid-Nederlands edelman
- Mac Dang Dung, kroonprins van Vietnam
- Giovanni Nevizzano (~50), Italiaans jurist
- Balthasar Oomkens van Esens, Oost-Fries edelman
- Rinchen Öser (~87), Tibetaans geestelijk leider
- Carolus Souliaert, Zuid-Nederlands componist
- Jean Clouet, Zuid-Nederlands-Frans kunstenaar (jaartal bij benadering)
- Tristão da Cunha, Portugees ontdekkingsreiziger (jaartal bij benadering)
- Johann Faust, Duits geneesheer en alchemist (jaartal bij benadering)
- Francesco de Layolle (~48), Italiaans componist (jaartal bij benadering)
Zie de categorie 1540 van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.