Axel von Ambesser

Axel von Ambesser werd geboren in 1910 als zoon van de import- en exporthandelaar Alexander von Oesterreich (1875 – 1949) en zijn vrouw Marie Luise von Massow (1881 – 1953). Zijn artiestennaam Axel von Ambesser koos hij op aanraden van zijn vader om bij afroep op alfabetische volgorde bijtijds te worden genoemd.

Zonder toneelopleiding kreeg hij van de intendant Erich Ziegel^[2] een verbintenis bij de Hamburger Kammerspiele en kreeg hij, terwijl hij reeds theater speelde, toneelonderricht van Hans Stiebner^[3] en Maria Loja.^[4] Tijdens deze periode sloot hij zich ook aan bij het collectief van de Hamburger acteurs, dat was opgericht door zijn vrienden Gerhard Hinze en Hanus Burger. In de tijd van het Derde Rijk werkte hij mee bij verschillende theaterensembles. In de rol van jeugdige held kwam hij bij het Stadttheater Augsburg, daarna bij de Münchner Kammerspiele van Otto Falckenburg^[5] voor rollen als minnaar en karakterkomiek en reeds in 1936 naar het Deutsches Theater Berlin van Heinz Hilpert.^[6] Hij speelde ook in het Theater in der Josefstadt in Wenen. Ten slotte werd hij gecontracteerd door Gustaf Gründgens voor het Staatstheater in Berlijn. Bovendien acteerde hij in verschillende films, waaronder Frauen sind keine Engel (1943).

Na de Tweede Wereldoorlog werkte hij steeds meer als auteur voor het toneel, film en televisie en voor het cabaret Die Schaubude in München, waarvoor hij tijdens tournees ook veel bijdragen schreef.

Daarnaast hield hij zich ook succesvol bezig als regisseur. Zijn bekendste en succesvolste films zijn Der Pauker (1958) en Der brave Soldat Schwejk (1960), beiden met Heinz Rühmann, verder Der Gauner und der liebe Gott (1960) met Gert Fröbe, Kohlhiesels Tochter (1962) met Liselotte Pulver en de Pater Brown-film Er kann's nicht lassen (1962) met Heinz Rühmann. Tijdens deze periode was hij ook te zien als Wallenstein in Gustav Adolfs Page. Als spreker was zijn stem te horen in Es muß nicht immer Kaviar sein (1961) met O.W. Fischer of als stemacteur van Charlie Chaplin in Monsieur Verdoux.

Voor het theater regisseerde hij zijn eigen stukken, zoals Das Abgründige in Herrn Gerstenberg, Max Mahnke als Mensch, Begegnung im Herbst, Wie führe ich eine Ehe? en Omelette Surprise onder andere in Berlijn, München, Hamburg, Keulen, Düsseldorf, Frankfurt am Main en Wenen. Daarnaast trad hij in zijn producties ook in hoofdrollen op. In de na-oorlogse jaren was Axel von Ambesser de meest gespeelde Duitstalige auteur voor Carl Zuckmayer en Bertold Brecht. Zijn laatste podiumrollen had hij in Curth Flatows^[7] Romeo mit grauen Schläfen in München en als keizer Franz Joseph in Ralph Benatzkys operette Im weißen Rößl in het Weense Raimundtheater.

Later was hij ook vaak te zien op de televisie, zoals in Begegnung im Herbst, Omelette surprise, Der Vorhang fällt, Großer Bahnhof, Alte Sünden rosten nicht en in Tatort – Annoncen-Mord. In 1988 was hij te zien in Die Schwarzwaldklinik als Landesgerichtsrat Eckner in de aflevering Der alte Herr. Tijdens de spelshow Die Montagsmahler (ARD, 117e aflevering) op 12 juli 1988 was hij samen met zijn dochter Gwendolyn voor de laatste keer live te gast in een tv-uitzending.

In 1985 publiceerde hij zijn autobiografie Nimm einen Namen mit A en in 1987 de roman Aber frag mich nur nicht wie … Axel von Ambesser was sinds 1937 gehuwd met de actrice Inge Flemming (1914 – 1995). Zijn dochter Gwendolyn is net als haar vader regisseur, auteur en actrice. Hij overleed op 6 september 1988 in de leeftijd van 78 jaar in München en werd bijgezet op het oude Niendorfer kerkhof in Hamburg. Op zijn grafsteen staat zijn eigenlijke achternaam von Oesterreich. In München in het stadsdeel Thalkirchen is een straat naar hem genoemd, de Axel-von-Ambesser-Straße. In april 2011 verscheen de door zijn dochter geschreven biografie Schauspieler fasst man nicht an. Zijn omvangrijke schriftelijke nalatenschap bevindt zich in het archief van de Akademie der Künste in Berlijn.

• 1961: Golden Globe voor de beste buitenlandse film (Der brave Soldat Schwejk)
• 1971: Bayerischer Verdienstorden
• 1975: Bundesverdienstkreuz am Bande van de Bondsrepubliek Duitsland
• 1979: Nestroy-Ring van de stad Wenen
• 1981: Bayerischer Maximiliansorden voor wetenschap en kunst
• 1985: Gouden Filmband voor zijn langjarige en voortreffelijke prestaties in de Duitse film
• 1985: Großes Bundesverdienstkreuz

• 1963: Herbert Asmodi: Die Harakiri-Serie – Regie: Hans-Dieter Schwarze (misdaadhoorspel – BR/HR)

• 1969 John Wainwright: Der Mörder der Emma Forcett – Regie: Otto Kurth - (misdaadhoorspel – WDR)

Biografie;

• Nimm einen Namen mit A. Ullstein, Frankfurt/M. 1988, ISBN 3-548-20904-1.

Roman;

• Aber fragt mich nur nicht, wie ... Roman. Ullstein, Frankfurt/M. 1990, ISBN 3-548-22280-3.

eigen stukken;

• Die Globus AG zeigt: Ein Künstlerleben. Komedie. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1939.
• Der Hut. Komedie in 3 bedrijven. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1940.
• Wie führe ich eine Ehe? Cursus in 3 bedrijven. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1940.
• Lebensmut zu hohen Preisen. Komedie. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1943
• Das Abgründige in Herrn Gerstenberg. Desch Verlag, München 1946
• Der Fall der Witwe von Ephisus. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1949.
• Mirakel im Müll oder wie man Arbeit vermeidet. Een levensportret in 3 bedrijven. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1959.
• Begegnung im Herbst. Komedie in 3 bedrijven. Desch Verlag, München 1967 (vorige titel: Der Reisebegleiter).
• Max Mahnke als Mensch. Komedie in 3 bedrijven. Desch Verlag, München um 1973.
• Omelette surprise. Plezier in 5 bedrijven. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1979.
• Die Schule der Witwen. Fantastische klucht. Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1981.

bewerkte stukken;

• Lope de Vega: Tumult in Narrenhaus. Blijspel in 3 bedrijven (Los locos de Valencia). Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1953.
• Joseph von Eichendorff: Die Freier. Blijspel in 3 bedrijven. Desch Verlag, München 1967.
• Brandon Thomas: Charleys Tante. Komedie in 3 bedrijven (Charley's aunt). Verlag Ahn & Simrock, Hamburg 1950
• Eugène Marin Labiche: Der Florentinerhut. Klucht in 5 bedrijven (Un chapeau de paille d'Italie). Drei Masken Verlag, München 1965.
• Molière: Der eingebildete Kranke. 3 bedrijven met muziek en dans (Le malade imaginaire). Chronos-Verlag, Hamburg 1950.
• George Farquhar: Der Werbeoffizier. Komedie in 2 bedrijven (The recruiting officer). Ahn & Simrock, München 1964 (samen met Robert Gillner).