Thomas Sankara
Thomas Isidore Noël Sankara (Yako, 21 december 1949 – Ouagadougou, 15 oktober 1987) was een Burkinese militair, marxistische revolutionair en panafrikanist die president van Burkina Faso was vanaf zijn staatsgreep in 1983 tot aan zijn moord in 1987.
| Thomas Isidore Noël Sankara | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Geboren | 21 december 1949 Yako, Frans Opper-Volta, Frans-West-Afrika | |||
| Overleden | 15 oktober 1987 Ouagadougou,  Burkina Faso
| |||
| Politieke partij | Parti Africain de l'Indépendance | |||
| Partner | Mariam Sankara (1979-1987)[1] | |||
| Handtekening | 
| |||
| 1ste president van Burkina Faso | ||||
| Aangetreden | 4 augustus 1983 | |||
| Einde termijn | 15 oktober 1987 | |||
| Voorganger | Jean-Baptiste Ouédraogo (van Opper-Volta) | |||
| Opvolger | Blaise Compaoré (staatsgreep) | |||
| 5e premier van Opper-Volta | ||||
| Aangetreden | 10 januari 1983 | |||
| Einde termijn | 17 mei 1983 | |||
| President | Jean-Baptiste Ouédraogo | |||
| Voorganger | Saye Zerbo | |||
| Opvolger | Ambt afgeschaft | |||
| ||||
Nadat hij in 1983 tot premier was benoemd, leidden meningsverschillen met de zittende regering tot Sankara's uiteindelijke gevangenschap. Terwijl hij onder huisarrest stond, greep een groep revolutionairen later dat jaar namens hem de macht in een door het volk gesteunde staatsgreep.[2][3]
Op 33-jarige leeftijd werd Sankara president van de Republiek Opper-Volta en lanceerde een ongekende reeks sociale, ecologische en economische hervormingen. In 1984 hield Sankara toezicht op de naamswijziging van het land naar Burkina Faso ('Land van Onvergankelijke Mensen'), waarbij de bevolking Burkinabé ('rechtvaardige mensen') werd genoemd.[4][5] Zijn buitenlandse beleid was gericht op anti-imperialisme en hij wees leningen en kapitaal af van organisaties zoals het Internationaal Monetair Fonds. Hij verwelkomde echter enige buitenlandse hulp in een poging de binnenlandse economie te stimuleren, de bronnen van hulp te diversifiëren en Burkina Faso zelfvoorzienend te maken.[6]
Zijn binnenlandse beleid omvatte hongersnoodpreventie, agrarische uitbreiding, landhervorming en het opschorten van plattelands belastingen, evenals een landelijke alfabetiseringscampagne en vaccinatieprogramma om meningitis, gele koorts en mazelen te verminderen. Sankara's gezondheidsprogramma's verdeelden miljoenen doses vaccins onder kinderen in heel Burkina Faso.[6][7][8][9] Zijn regering richtte zich ook op de bouw van scholen, gezondheidscentra, waterreservoirs en infrastructuurprojecten.[2][10] Hij bestreed de verwoestijning van de Sahel door meer dan 10 miljoen bomen te planten.[9][11][12] Sociaal gezien handhaafde zijn regering het verbod op vrouwelijke genitale verminking, gedwongen huwelijken en polygamie.[6] Sankara versterkte zijn populistische imago door de verkoop van luxe voertuigen en eigendommen van de overheid te bevelen om de kosten te verlagen. Daarnaast verbood hij wat hij beschouwde als de luxe van airconditioning in overheidskantoren en huizen van politici.[13][14] Hij richtte door Cuba geïnspireerde Comités voor de Verdediging van de Revolutie op om als een nieuwe basis voor de samenleving te dienen en de mobilisatie van het volk te bevorderen.[15] Zijn Volksrevolutionaire Tribunalen vervolgden overheidsfunctionarissen die werden beschuldigd van omkoping, politieke misdaden[12] en corruptie, waarbij hij dergelijke elementen van de staat als contrarevolutionairen beschouwde.[16] Dit leidde tot kritiek van Amnesty International vanwege mensenrechtenschendingen, waaronder de praktijk van de regering van buitengerechtelijke executies en willekeurige detenties van politieke tegenstanders.[17]
Sankara's revolutionaire programma's en hervormingen voor Afrikaanse zelfredzaamheid maakten hem tot een icoon voor veel van de door armoede getroffen landen in Afrika,[18] en de president bleef populair bij een substantieel deel van de burgers van zijn land, evenals bij die buiten Burkina Faso.[19] Maar sommige van zijn beleidsmaatregelen vervreemdden elementen van de voormalige heersende klasse, waaronder stamhoofden - en de regeringen van Frankrijk en zijn bondgenoot, Ivoorkust.[20]
Op 15 oktober 1987 werd Sankara vermoord door troepen onder leiding van Blaise Compaoré, die kort daarna de leiding van het land op zich nam. Compaoré behield de macht tot de opstand in Burkina Faso in 2014. In 2021 werd hij formeel aangeklaagd en schuldig bevonden aan de moord op Sankara door een militair tribunaal.[21]
Levensbeschrijving
bewerkenSankara was Peul van vaderskant en Mossi van moederskant. Hij volgde een militaire opleiding en was kapitein in het leger van Opper-Volta. In 1981 werd hij minister van Informatie.
Op 7 november 1982 nam hij deel aan de militaire staatsgreep die kolonel Jean-Baptiste Ouédraogo (1942) als president aan de macht bracht. Deze zogenaamde 'revolutie' was een monsterverbond van conservatieve en progressieve militairen. Thomas Sankara behoorde bij de progressieve, extreemlinkse (maoïstische) groep. In 1983 werd hij premier en maakte vele reizen, onder andere naar Cuba en de Sovjet-Unie.
In augustus 1983 behoorde hij bij de groep militairen die president Ouédraogo en de groep van rechtse officieren ten val bracht. Er werd een Nationaal Revolutionaire Raad gevormd en Sankara werd voorzitter van de raad, president van de republiek en minister van Binnenlandse Zaken. In de Nationaal Revolutionaire Raad namen ook burgers zitting.
Sankara betoonde zich een voorstander van een radicale koers en introduceerde het marxisme-leninisme als officiële leer. Op 4 augustus 1984 veranderde hij de landsnaam Opper-Volta in Burkina Faso wat "land van de oprechte mensen" betekent. 4 augustus werd de nieuwe nationale feestdag van het land. Hij riep op de eigen economie te steunen door in plaats van buitenlandse westerse producten, uitsluitend nog producten uit eigen land te gaan gebruiken om ontwikkeling van de eigen economie te stimuleren. Ambtenaren werden verplicht kleding gemaakt in Burkina Faso (de geweven stof faso dan fani) te dragen, waaraan zij zich ondanks de sporadische controle hierop overigens niet altijd hielden.
Onder Sankara werden er volkstribunalen opgericht om 'tegenstanders' van het regime te berechten. Aan het hoofd van de volkstribunalen stonden zowel professionele rechters als lekenrechters. De beklaagden moesten zelf het bewijs van hun onschuld leveren (omgekeerde bewijslast).[bron?]
Sankara verzette zich heftig tegen het neo-kolonialisme van voormalig "moederland" Frankrijk en nam daarbij nimmer een blad voor de mond. Tijdens een staatsbezoek zei de toenmalige linkse Franse president Mitterrand dan ook, dat hij het met Sankara eens was, maar vond dat deze 'te scherp' was in zijn bewoordingen. Sankara riep in Addis Abeba ook op tot collectieve weigering van schuldbetaling aan het Westen, waarbij hij naar aanleiding van vragen over de moraliteit hierachter aanvulde, dat de Bijbel en de Koran eigenlijk versies voor de arme en de rijke mensen zouden moeten kennen. Volgens hem kunnen arme mensen zich niet permitteren de moraliteit van de rijke mensen over te nemen, omdat daarmede slechts de macht van de rijken zal worden gediend.
Door zijn 'culturele revolutie' (gratis wonen, de huren werden afgeschaft; de verbouwing van de hoofdstad Ouagadougou; lancering van een spoorwegproject enzovoorts) raakte het land volgens velen economisch in de vernieling, maar hij had de hongersnood binnen vier jaar verholpen. Het land had een voedseloverschot, dat werd verkocht aan buurlanden. Ondanks de economische problemen leefde er wel het gevoel dat de regering iets ondernam om het land te ontwikkelen.[bron?]
In zijn buitenlandbeleid zocht Sankara ook steun bij Westerse landen, onder andere bij Frankrijk, maar vond die vooral bij Libië, Ghana, Cuba en de Oost-Europese landen.
Moord
bewerkenOp 15 oktober 1987 vond er een nieuwe staatsgreep plaats onder leiding van generaal Blaise Compaoré. Hierbij werd Sankara vermoord. Alle standbeelden waar Sankara op stond werden verwijderd en evenzo alles waarop de naam Sankara stond. Zijn vrouw en kinderen bleven in het oude kleine huis wonen waarin hij altijd gewoond had. Velen beweren dat de toenmalige president van Frankrijk achter de daad zat. De nieuwe president, Compaoré, begon met een proces van stabilisatie.
Hoewel indertijd naamloos begraven, is Sankara in heel Afrika een voorbeeld geworden van Afrikaans zelfbewustzijn en onafhankelijkheid, maar met een bittere nasmaak, omdat na de moord op hem de meeste van zijn beleidswijzigingen ongedaan zijn gemaakt en het mislukken van Sankara's missie wordt ervaren als een gemiste kans voor Afrika als geheel. Hij wordt dan ook weleens gezien als de Afrikaanse Che Guevara.
In 2021 begon een proces tegen een aantal betrokkenen bij de staatsgreep en de moord van 1987, dat een half jaar duurde. Ex-president Blaise Compaoré en het toenmalig hoofd van diens bewaking, Hyacinthe Kafando, stonden bij verstek terecht. Ze werden begin april 2022 veroordeeld tot levenslang voor resp. het beramen en het uitvoeren van de moord.[22]
Herdenkingsmonument
bewerkenIn 2019 werd ter gelegenheid van de 36e verjaardag van Sankara's dood in Ouagadougou op de plek waar hij vermoord werd weer een standbeeld van hem opgericht, de Mémorial Thomas Sankara. Dit vijf meter hoge bronzen beeld veroorzaakte een schandaal omdat het standbeeld verre van een gelijkenis was van de nationale held.[23] Het werd dan ook enkele maanden later vervangen door een beter gelijkende versie.[24]
Zie ook
bewerkenExterne links
bewerken- ↑ (fr) Confidences de… Mariam Sankara - Jeune Afrique.com. JeuneAfrique.com.
- ↑ a b Keita, Mohamed (Juni 2015). "Why Burkina Faso's late revolutionary leader Thomas Sankara still inspires young Africans". Quartz Africa. Geraadpleegd op 31 december 2020.
- ↑ McGuffin, Sean. "Revolution in the Land of the Incorruptible: Burkina Faso in 1984" (PDF). Archived from the original (PDF) on 30 June 2023. Retrieved 6 January 2021.
- ↑ Hubert, Jules Deschamps. "Burkina Faso". Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica, Inc. Archived from the original on 9 april 2019. Retrieved 9 April 2019.
- ↑ Molly, John. "What Do the Colors and Symbols of the Flag of Burkina Faso Mean?". World Atlas. Archived from the original on 17 May 2019. Retrieved 17 May 2019.
- ↑ a b c A certain amount of madness: the life, politics and legacies of Thomas Sankara. Pluto Press, London (2018). ISBN 978-0-7453-3757-9.
- ↑ "Vaccination commando: Burkina Faso". Salubritas. 8 (4): 1. October 1985. ISSN 0191-5789. PMID 12340574.
- ↑ Kessler, Susi (1987). "Speeding up child immunization" (PDF).
- ↑ a b Oloruntoba, Samuel Ojo (2020). The Palgrave handbook of african political economy. Springer international publishing, Cham. ISBN 978-3-030-38922-2.
- ↑ Harsch, Ernest (2014). Thomas Sankara: an African revolutionary. Ohio University Press, Athens. ISBN 978-0-8214-2126-0.
- ↑ "Our stomachs will make themselves heard": What Sankara can teach us about food justice today | Pambazuka News". www.pambazuka.org. 5 May 2016. Retrieved 31 December 2020.
- ↑ a b "Burkina Faso's revolutionary hero Thomas Sankara to be exhumed". The Guardian. ISSN 0261-3077. Geraadpleegd op 31 december 2020. "Onder Sankara gaf de regering ook prioriteit aan genderkwaliteit, en werkte ze aan het einde van vrouwelijke genitale verminking, gedwongen huwelijken en polygamie. [...] Maar Sankara was lang genoeg aan de macht om vijanden te maken en twijfels te zaaien over zijn politieke filosofie. Hij richtte 'revolutionaire volksrechtbanken' op om voormalige overheidsfunctionarissen te berechten die werden beschuldigd van politieke misdaden, en ontnam machtige feodale leiders hun rechten en privileges."
- ↑ Ezeanya, Chika. "Thomas Sankara And The Assassination Of Africa's Memory". saharareporters.com. Retrieved 19 May 2024.
- ↑ Akhalbey, Francis (25 juni 2018). "How Thomas Sankara forced his government to use cheap cars to cut cost [Video]". Face2Face Africa. Geraadpleegd op 19 mei 2024.
- ↑ Human rights in Africa: cross-cultural perspectives. The Brookings Institution, Washington, D.C (1990). ISBN 978-0-8157-1796-6.
- ↑ Kasuka, Bridgette (2012). Prominent African Leaders Since Independence. Bankole Kamara Taylor. ISBN 978-1-4700-4358-2.
- ↑ Amnesty International (1988). Burkina Faso: Political Imprisonment and the Use of Torture from 1983 to 1988. London: Amnesty International
- ↑ California Newsreel. "Thomas Sankara: The Upright Man"
- ↑ Shillington, Kevin (4 juli 2013). Encyclopedia of African History 3-Volume Set. Routledge. p. 184. ISBN 978-1-135-45670-2.
- ↑ "Burkina commemorates slain leader". BBC News. 15 oktober 2007. Geraadpleegd op 15 oktober 2014.
- ↑ Wilkins, Henry. "Burkinabe ex-President Compaore charged in Thomas Sankara murder". Al Jazeera. Geraadpleegd 30 januari 2024.
- ↑ Oud-president Burkina Faso krijgt levenslang voor moord op voorganger, NOS.nl, 6 april 2022, geraadpleegd op 7 april 2022
- ↑ (fr) Mémoire. La statue ratée de Thomas Sankara repart à l’atelier. Courrier international (7 maart 2019).
- ↑ (fr) Burkina Faso : hommage national à l’ancien président Thomas Sankara assassiné en 1987. Le Monde (16 oktober 2023).