Brontekst bekijken van Ossificatie

U hebt geen toestemming om deze pagina te bewerken, want:

Uw IP-adres bevindt zich in een bereik dat op alle wiki’s van de Wikimedia Foundation geblokkeerd is.

Deze blokkade is ingesteld door ‪AntiCompositeNumber‬. De opgegeven reden is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Aanvang blokkade: 19 dec 2024 14:16
Einde blokkade: 19 dec 2026 14:16

Uw huidige IP-adres is 54.167.74.94. Het geblokkeerde bereik is 54.167.0.0/16.

Vermeld alle bovenstaande gegevens als u ergens op deze blokkade reageert. Als u denkt dat u per abuis bent geblokkeerd, kunt u aanvullende informatie en instructies vinden in het algemene beleid Geen open proxy’s.

Anders kunt u om de blokkering bespreken een verzoek om beoordeling op Meta-Wiki plaatsen. U kunt ook een e-mail sturen naar de VRT-wachtrij van de stewards op stewards@wikimedia.org met daarin alle bovenstaande gegevens.

U kunt de brontekst van deze pagina bekijken en kopiëren.

[[Bestand:Intramembranous ossification and endochondral ossification.png|thumb|600px|Endesmale ossificatie (Intramembranous ossification) en endochondrale ossificatie. ECM: [[extracellulaire matrix]]]]
[[Bestand:Figure 38 02 06.jpg|thumb|600px|Endochondrale ossificatie. Cartilage: kraakbeen]]
[[Bestand:EpiMetaDiaphyse.jpg|thumb|Epifyse, metafyse en diafyse]]
[[Bestand:Ossification endochondrale chez le chat.jpg|thumb|Endochondrale ossificatie bij het [[dijbeen]] van een kat. Links: kraakbeen; midden: [[Hypertrofie (celbiologie)|hypertrofisch]] kraakbeen; rechts: sponsachtig bot]]
[[Bestand:Cartilage canals and longitudinal growth.jpg|thumb|Kraakbeenkanalen en lengtegroei. Het kanaal ontspringt in het [[perichondrium]] (p), dringt door in de kraakbeenepifyse (ca) en bevat haarvaten (pijlpunten) ingebed in los bindweefsel bij een vijf dagen oud muisembryo. (B–D) Longitudinale secties (6 μm) door een muizendijbeen van postnatale dag (P) acht tot week (W) acht. Tijdens de groei van het bot, beweegt het primaire ossificatiecentrum (poc) naar de botuiteinden en het secundaire ossificatiecentrum (soc) breidt zich uit in de epifyse. Deze processen leiden tot een vernauwing van de [[Epifysairschijf|epifysair groeischijf]] (gemarkeerd in geel). Het onvolgroeide gewrichtskraakbeen (asterisken) fungeert als een oppervlaktegroeischijf en neemt in hoogte af totdat het volgroeide gewrichtskraakbeen is gevormd.]]
'''Ossificatie''' (ook wel '''osteogenese''' of '''beenvorming''') is een proces waarbij het ontstaan van de beenderen bij zowel mens als dier (mét een [[skelet]]) wordt bedoeld.
Er zijn twee soorten ossificatie. [[Endochondrale ossificatie]], ook wel dermische ossificatie genoemd, en [[Endesmale ossificatie|endesmale (intramembraneuze) ossificatie]] .
Bij endochondrale ossificatie vindt de botvorming vanuit het [[kraakbeen]] plaats. Bij endesmale ossificatie ontstaat het bot vanuit het omringende bindweefsel. Dit gebeurt in het embryonale stadium. Het voornaamste voorbeeld zijn de verschillende schedelbeenderen, zoals het schedeldak.

== Eerste vorming menselijk skelet ==
Tot de achtste week bezit een [[embryo (hoofdbetekenis)|embryo]] nog geen botten, maar bestaat het hele skelet uit vezelige [[membraan|membranen]] en [[kraakbeen]]. Vervolgens zet (''intramembraneuze'') ossificatie in, waarbij het skelet langzaam omgezet wordt in [[botweefsel]]. Hieruit begint door ossificatie (een wisselwerking tussen [[osteoblast]]en en [[osteoclast]]en) het proces tot de verdere vorming van de beenderen.

== Endesmale ossificatie ==
[[Endesmale ossificatie]] vormt de platte botten van de schedel, onderkaak en heupbot.

Osteoblasten klonteren samen om een ossificatiecentrum te vormen. Ze beginnen dan [[osteoïd]] af te scheiden, een ongemineraliseerde collageen-proteoglycaanmatrix die calcium kan binden. Terwijl calcium zich aan het osteoïd bindt, verhardt de matrix en raken de osteoblasten ingesloten, waardoor ze transformeren in osteocyten.

Terwijl osteoblasten osteoïd blijven afscheiden, omringt het bloedvaten, wat leidt tot de vorming van [[Trabekel|trabekelair]] (spongieus of sponsachtig) bot. Deze bloedvaten zullen uiteindelijk uitgroeien tot [[beenmerg]]. [[Mesenchym]]ale cellen op het botoppervlak vormen een membraan dat bekendstaat als het [[beenvlies]]. Osteoblasten scheiden osteoïd parallel aan de bestaande matrix af, waardoor lagen compact (corticaal) bot ontstaan.<ref>{{Citation |last=Breeland |first=Grant |title=Embryology, Bone Ossification |date=2024 |work=StatPearls |url=http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK539718/ |access-date=2024-05-15 |place=Treasure Island (FL) |publisher=StatPearls Publishing |pmid=30969540 |last2=Sinkler |first2=Margaret A. |last3=Menezes |first3=Ritesh G.}}</ref>

== Endochondrale ossificatie ==
[[Endochondrale ossificatie]] is de vorming van lange botten en andere botten. Hiervoor is een hyaline kraakbeenprecursor nodig. Er zijn twee centra van ossificatie voor endochondrale ossificatie.

=== Het primaire centrum ===
In lange botten verschijnt botweefsel eerst in de [[diafyse]] (midden van de schacht). [[Chondrocyt]]en vermenigvuldigen zich en vormen [[trebeculae]]. Kraakbeen wordt geleidelijk geërodeerd en vervangen door verhard bot, dat zich uitstrekt tot aan de [[Epifyse (bot)|epifyse]]. Een [[perichondrium]]laag rond het kraakbeen vormt het [[beenvlies]], dat osteogene cellen genereert die vervolgens een kraag vormen die de buitenkant van het bot omsluit en de [[medullaire holte]] aan de binnenkant hermodelleert. De botkraag ondersteunt het groeiende bot en helpt het zijn vorm te behouden.

De voedings[[slagader]] komt binnen via het voedingsforamen vanuit een kleine opening in de diafyse. Het dringt het primaire ossificatiecentrum binnen en brengt osteogene cellen ([[osteoblast]]en aan de buitenkant, [[osteoclast]]en aan de binnenkant) mee. Het kanaal van het voedingsforamen wordt weggeleid van het actievere uiteinde van het bot wanneer het ene uiteinde meer groeit dan het andere. Wanneer bot aan beide uiteinden even snel groeit, staat de voedingsslagader loodrecht op het bot.

De meeste andere botten (bijv. wervels) hebben ook primaire ossificatiecentra en bot wordt op een vergelijkbare manier aangelegd.

=== Secundaire centra ===
De secundaire centra verschijnen over het algemeen bij de epifyse. Secundaire ossificatie vindt meestal plaats na de geboorte (behalve bij het distale [[femur]] en proximale [[Scheenbeen|tibia]], die plaatsvinden tijdens de 9e maand van de foetale ontwikkeling). De epifysaire slagaders en osteogene cellen dringen de epifyse binnen en zetten osteoclasten en osteoblasten af die respectievelijk het kraakbeen eroderen en bot opbouwen. Dit gebeurt aan beide uiteinden van lange botten, maar slechts aan één uiteinde van vingers en ribben.

== Lengtegroei ==
Gedurende de groei van een pasgeboren baby naar het volwassen lichaam scheidt de [[groeischijf]] in ieder bot telkens de [[metafyse]]n van de [[Epifyse (bot)|epifyse]]n. In de vrijgekomen ruimte vindt weer ossificatie plaats van het kraakbeen, waardoor botten langer worden. Rond het 18e tot 21e levensjaar stopt deze lengtegroei. Botten kunnen vervolgens wel in dikte blijven toenemen. Het gehele verdere leven vindt botresorptie en remodellering door ossificatie plaats. Hierbij worden er telkens oude lagen bot afgebroken om de juiste verhoudingen te behouden in verband met de constante aanmaak van nieuwe botlagen aan de tegenoverliggende zijde.

== Schedel ==
De schedel van een skelet bestaat uit verschillende schedelbeenderen. Bij mensen is dit ook na de geboorte nog zichtbaar (zie [[fontanel]]). Deze beenderen hechten zich middels ossificatie aan elkaar. De schedelbeenderen worden stevig maar beweeglijk met elkaar verbonden door de [[vezels van Sharpey]].

== Ontwikkeling ==
{| class="wikitable"
|-
! Tijdsperiode <br> gerekend vanaf de bevruchting<ref name=Morey-Holton>{{cite web |url=http://www.nsbri.org/HumanPhysSpace/focus6/student1.html |title=Voorspellen van lengte op basis van de lengte van ledematen |series=Onderzoeken van effecten van ruimtevluchten op het skelet |author=Emily Morey-Holton |publisher=NASA Ames Research Center |location=Moffett Field, California |archive-url=https://web.archive.org/web/20120301011824/http://www.nsbri.org/HumanPhysSpace/focus6/student1.html |archive-date=2012-03-01 |bezochtdatum=2024-11-18 |dodeurl=ja }}</ref>
! Beïnvloede botten<ref name=Morey-Holton/>
|-
| Derde maand van de [[Embryogenese|embryonale ontwikkeling]]
| Ossificatie in lange botten begint
|-
| Vierde maand
| De meeste primaire [[ossificatiecentra]] zijn verschenen in de diafysen van het bot
|-
| Vanaf de geboorte tot 5 jaar
| Secundaire ossificatiecentra verschijnen in de epifysen
|-
| 5 jaar tot 12 jaar bij vrouwen, 5 tot 14 jaar bij mannen
| Ossificatie verspreidt zich snel vanuit de ossificatiecentra en verschillende botten verbenen.
|-
| 17 tot 20 jaar
| Bot van de bovenste ledematen en [[schouderblad]]en worden volledig verbeend
|-
| 18 tot 23 jaar
| Bot van de onderste ledematen en [[heup]] worden volledig verbeend
|-
| 23 tot 26 jaar
| Bot van het [[borstbeen]], [[sleutelbeen]] en [[Wervel (anatomie)|wervels]] worden volledig verbeend
|-
| Tegen 25 jaar
| Bijna alle botten zijn volledig verbeend
|}

{{Appendix}}

{{Commonscat|Ossification}}
{{Navigatie embryogenese}}

[[Categorie:Zoölogie]]
[[Categorie:Menselijke biologie]]
[[Categorie:Ontwikkelingsbiologie]]

Op deze pagina gebruikte sjablonen:

Sjabloon:Appendix (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Aut (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Bewerklinks (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Citation (bewerken)
Sjabloon:Cite web (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Citeer web (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Commonscat (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:First non empty (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:InterProject (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:Navigatie/Tabel/styles.css (bewerken)
Sjabloon:Navigatie/styles.css (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Navigatie embryogenese (bewerken)
Sjabloon:Navigatie uitklapbaar (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Sjabloon:References (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Sjabloon:Zusterproject box (bekijk bron) (semi-beveiligd)
Module:Arguments (bewerken)
Module:Citation/CS1 (bewerken)
Module:Citation/CS1/COinS (bewerken)
Module:Citation/CS1/Configuration (bewerken)
Module:Citation/CS1/Date validation (bewerken)
Module:Citation/CS1/Identifiers (bewerken)
Module:Citation/CS1/Utilities (bewerken)
Module:Citation/CS1/Whitelist (bewerken)
Module:Citation/CS1/styles.css (bewerken)
Module:If empty (bewerken)
Module:String (bekijk bron) (uitgebreid beveiligd)
Module:StringReplace (bekijk bron) (semi-beveiligd)

Terug naar Ossificatie.

Overgenomen van "https://nl.wikipedia.org/wiki/Ossificatie"