Sjå kjelda til Skottland

Du har ikkje løyve til å endre denne sida av di:

IP-adressa di er i et i et IP-intervall som har blitt blokkert på alle Wikimedia-wikier.

Blokkeringen ble gjort av ‪Jon Kolbert‬. Årsaken som ble oppgitt var Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Blokkeringen startet: 21. februar 2024 kl. 06:37
Blokkeringen utløper: 21. februar 2029 kl. 06:37

Din nåværende IP-adresse er 18.207.221.136. Det blokkerte IP-intervallet er 18.207.0.0/16.

⧼blockedtext-includedetails-queries⧽ Hvis du mener du ble blokkert ved en feil kan du finne mer informasjon og instruksjoner i den globale policyen Ingen åpne proxyer.

Du kan også diskutere blokkeringen ved å poste en forespørsel om gjennomgang på Meta-Wiki. Du kan også sende en e-post til forvalternes VRT-kø på stewards@wikimedia.org. Husk å ta med alle detaljene ovenfor.

Du kan sjå og kopiere kjeldekoden til denne sida.

{{fakta om Skottland}}
'''Skottland''' er eit tidlegare uavhengig kongedøme i Nordvest-Europa som dekkjer norddelen av [[øya Storbritannia]] og øyane kring. Landet er ein av dei fire nasjonane som utgjer [[Det sameinte kongeriket Storbritannia og Nord-Irland]], jamnast omtala som ''Storbritannia''. 

== Styresett og politikk ==
=== Nasjonalt ===
Regjeringsmakt over Skottland er delegert frå det [[britiske parlamentet]] til det [[skotske parlamentet]] gjennom [[Skottlandlova]] av [[1998]]. Det skotske parlamentet har både lovgjevande og utøvande makt; den utøvande makta vert sett i verk av ein eksekutivkomité («Scottish Government») med ein fyrsteminister som leiar. Førsteministeren vert vald av parlamentet og peikar deretter ut ministrar til å styra ilag med seg. Det skotske sjølvstyret inneber ansvar for m.a. utdanning, politi og rettsvesen, helsestell og landbruk. Parlamentet har høve til å regulera inntektsskatten innan visse grenser.

Representantane til parlamentet vert delvis valde frå enkeltpersonkrinsar (der den med flest stemmer vert valt) og dels frå regionale partilister ved forholdstalsval. Det er 73 einmannskrinsar og åtte regionar. Det er vanlegvis val kvart fjerde år, men fyrsteministeren kan skriva ut nyval dersom regjeringa ikkje lenger har fleirtal bak seg i parlamentet.

Etter valet i mai 2007 er Skottland for fyrste gong styrt av ein fyrsteminister frå nasjonalistane ([[Scottish National Party]], SNP). SNP har 47 av dei 129 seta i det skotske parlamentet og er såleis avhengig av støtte frå opposisjonspartia for å få gjennomført politikken sin. Dei har ei avtale om støtte på visse vilkår frå [[Scottish Green Party]] (to representantar), men treng i tillegg støtte frå andre parti for å ha fleirtal. SNP vil ha auka makt til det skotske parlamentet og på lengre sikt skotsk sjølvstende. Dei andre partia i parlamentet er det skotske arbedarpartiet (Scottish Labour Party, 46 representantar), toryane ([[Scottish Conservative Party]], 17), dei liberale ([[Scottish Liberal Democrats]], 16) og ein uavhengig representant. Sosialistane ([[Scottish Socialist Party]]) hadde seks representantar i føregåande peroide (2003-2007), men tapte alle etter mykje intern uro i partiet med påfylgjande splitting og oppretting av eit nytt sosialistisk parti, [[Solidarity]].

I dei to fyrste periodane (1999-2003 og 2003-2007) var Skottland styrt av ein fleirtalskoalisjon av arbeidarpartiet og dei liberale.

=== Lokalt ===
Skottland er delt inn i 32 [[regionar i Skottland|regionar]], såkalla «''council areas''», som er ein mellomting mellom norske kommunar og fylke. Kvar region har eit råd («council») med valde representantar som er på val kvart fjerde år. Desse representantane vert sidan 2007 valde frå fleirmannskrinsar - tidlegare einmannskrinsar. Kvar region kan ha fleire uformelle råd («''community councils''») som representerer spesifikke geografiske område innan regionen. Regionrådet er ansvarleg for alt av offentlege (tilsvarande kommunale) tenester i regionen.

[[Fil:Loch Ness Urquhart2.jpg|mini|left|Slottet Urquhart sett frå innsjøen [[Loch Ness]].]]

== Geografi ==
Skottland grensar mot [[England]] i sør og omfattar øygruppene [[Shetland]], [[Orknøyane]] og Indre og Ytre [[Hebridane]]. Landet er geografisk, historisk og kulturelt delt inn i ''[[det skotske låglandet|låglandet]]'' og ''[[det skotske høglandet|høglandet]]''.

== Geologi == 
{{detaljar|skotsk geologi}}
Geologisk kan Skottland delast i tre regionar:

* [[Det skotske høglandet]] og øyane er eit kupert område nord og vest for Highland-forkastinga.
* [[Central Lowlands]] er ein [[riftdal]] med [[Paleozoikum|paleozoiske]] bergarter.
* [[Southern Uplands]] sør for ei andre forkastingsline er sett saman av [[silur]]bergarter.

Dei eldste bergartene i Skottland er dei eldste i Europa og blant dei eldste bergartene i verda. Grunnfjellet vart danna for opptil 3000 millionar år sidan. Bergartene er sett saman av [[gneis]] som finst vest for [[Moine-forkastinga]] på fastlandet, på dei [[Ytre Hebridane]] og på øyane [[Coll]] og [[Tiree]].

== Historie ==
{{detaljar|skotsk historie|Skottland i høgmellomalderen}}
Skotsk historie går svært langt tilbake i tid. Kongeriket vart sameint i [[843]] av kong [[Kenneth I av Skottland]], og var eit sjølvstendig land fram til [[1. mai]] [[1707]], då det gjekk i [[union]] med [[England]].

== Kjelder ==
{{refstart}}
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/bbc_parliament/2321531.stm Devolution to Scotland.] (BBC)
* [http://news.bbc.co.uk/1/hi/scotland/5297040.stm New socialist party for Sheridan] (BBC)
* [http://en.wikipedia.org/wiki/Scottish_Parliament_election,_2007 Scottish Parliament Election 2007] (Engelsk Wikipedia)
* Askheim, Svein. (17. februar 2013). [http://snl.no/Skottlands_geologi Skottlands geologi]. I Store norske leksikon. Henta 8. februar 2014.
{{refslutt}}
== Bakgrunnsstoff ==
* [http://www.scottish.parliament.uk/ Det skotske parlamentet] (engelsk)
* [http://www.scotland.gov.uk/ Eksekutivkomitéen (''Scottish Government'')] (engelsk)
{{commons2|Category:Scotland}}

{{Storbritannia}}
{{Autoritetsdata}}

[[Kategori:Skottland| ]]
[[Kategori:Storbritannia]]
[[Kategori:Undernasjonale område i Storbritannia]]

Malar som er brukte på denne sida:

Attende til Skottland.

Henta frå «https://nn.wikipedia.org/wiki/Skottland»