Hanna Gronkiewicz-Waltz

Córka Wojciecha i Marii Gronkiewiczów. Ojciec był adwokatem i powstańcem warszawskim, matka pracowała w handlu zagranicznym. Do dwunastego roku życia mieszkała u dziadków w Płocku^[1]. Po przeprowadzce do Warszawy mieszkała przy ul. Wspólnej, później przy placu Konstytucji i przy ul. Gierymskiego. Ukończyła Szkołę Podstawową nr 113 przy ul. Chełmskiej i Liceum Ogólnokształcące im. Antoniego Dobiszewskiego przy ul. Dolnej^[2]. Kształciła się także muzycznie^[1].

W 1975 ukończyła z wyróżnieniem studia na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego ze specjalizacją publiczne prawo gospodarcze^[2]. W 1981 uzyskała stopień doktora na podstawie pracy zatytułowanej Rola ministra przemysłowego w zarządzaniu gospodarką państwową. W 1993, już jako urzędujący prezes NBP, na podstawie dorobku naukowego oraz rozprawy pod tytułem Bank Centralny – od gospodarki planowej do rynkowej otrzymała stopień doktora habilitowanego nauk prawnych. W 2013 uzyskała tytuł profesora nauk prawnych^[3].

Po ukończeniu studiów pracowała na Wydziale Prawa i Administracji UW. W latach 1990–1992 była adiunktem na Wydziale Prawa Kanonicznego Akademii Teologii Katolickiej w Warszawie. W 1994 objęła stanowisko profesora nadzwyczajnego na Wydziale Prawa i Administracji UW. Została też nauczycielką akademicką w Zakładzie Administracyjnego Prawa Gospodarczego i Bankowego Instytutu Nauk Prawno-Administracyjnych UW. Była profesorem nadzwyczajnym na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego, pracowała w Katedrze Europejskiego Prawa Bankowego i Polityki Finansowej oraz w Instytucie Politologii Wydziału Nauk Historycznych i Społecznych tej uczelni^[4]. Członek Collegium Invisibile^[5].

W 1980 brała udział w zakładaniu struktur NSZZ „Solidarność” na Wydziale Prawa i Administracji UW^[6]. W latach 1989–1992 pełniła funkcję przewodniczącej koła wydziałowego. W 1982 zaczęła brać udział w Ruchu Odnowy w Duchu Świętym.

Od 1991 była członkinią Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Bankowego. W 1991 kandydowała do Sejmu z listy partii politycznej Victoria^[7], która miała współtworzyć zaplecze polityczne prezydenta Lecha Wałęsy^[8].

W grudniu 1991 prezydent Lech Wałęsa złożył w Sejmie wniosek o powołanie Hanny Gronkiewicz-Waltz na stanowisko prezesa Narodowego Banku Polskiego, jednak w głosowaniu 18 grudnia 1991 jej kandydatura nie uzyskała wymaganej większości. Po sformowaniu rządu Jana Olszewskiego prezydent ponowił jej kandydaturę w marcu 1992. W głosowaniu 5 marca 1992 została przez Sejm powołana na stanowisko prezesa NBP^[9]. Poparcia udzieliła jej wówczas nieformalna grupa chadecka w szeregach Porozumienia Centrum ze Stanisławem Hniedziewiczem i Andrzejem Anuszem, niechętna prezesowi Jarosławowi Kaczyńskiemu, a sympatyzująca z premierem Olszewskim^[10].

W czasie sprawowania przez nią funkcji prezesa NBP upłynniono kurs złotego wobec walut wymienialnych, zaś w 1995 weszła w życie ustawa o denominacji złotego. W lutym 1998 prezydent Aleksander Kwaśniewski złożył wniosek o powołanie jej przez Sejm na stanowisko prezesa NBP na kolejną kadencję. Uchwałę powołującą ją na to stanowisko Sejm podjął 19 lutego 1998. W latach 1998–2000 była z urzędu, jako prezes Narodowego Banku Polskiego, przewodniczącą Rady Polityki Pieniężnej. Również z urzędu kierowała Komisją Nadzoru Bankowego. Ze stanowiska w NBP odeszła w trakcie drugiej kadencji 31 grudnia 2000^[11].

W 1995 kandydowała w wyborach prezydenckich, popierana przez Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe^[12] (mimo sprzeciwu 44 zwolenników Wałęsy w partii^[13][14]), Stronnictwo Ludowo-Chrześcijańskie, Zjednoczenie Polskie^[15], Partię Konserwatywną, Koalicję Konserwatywną, Niezależne Zrzeszenie Studentów oraz Stowarzyszenie Rodzin Katolickich^[16]. Jej kandydaturę zaproponował 19 maja 1995 we Wrocławiu prezes ZChN Ryszard Czarnecki, po czym na przełomie czerwca i lipca wzięła udział obok Jana Olszewskiego i Leszka Moczulskiego w prawyborach wspólnego kandydata prawicy w Konwencie Świętej Katarzyny, które zakończyły się brakiem porozumienia^[17]. We wrześniu udzielił jej poparcia wycofujący się z kandydowania Adam Strzembosz, który wcześniej próbował uzyskać jej ugodę z Olszewskim^[18]. Negatywną kampanię pod jej adresem prowadziło m.in. Radio Maryja^[19][20]. Od lipca do września była liderką sondaży^[21], jej notowania spadły po przystąpieniu Wałęsy do kampanii wyborczej, która skupiła uwagę prasy na jego rywalizacji z Aleksandrem Kwaśniewskim^[22][23]. Uzyskała wynik 2,76% i nie zakwalifikowała się do drugiej tury głosowania^[24].

Od 2001 do 2004 była wiceprezesem ds. zasobów ludzkich i administracji Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju^[25][26]. W 2005 wstąpiła do Platformy Obywatelskiej. Zajmowała się przebudową struktur partii w Warszawie. Zaangażowała się w kampanię prezydencką Donalda Tuska w wyborach w 2005.

W wyborach parlamentarnych w 2005 została wybrana na posłankę, otrzymując najwięcej głosów spośród kandydatów PO w okręgu warszawskim. W Sejmie V kadencji przewodniczyła Komisji Skarbu Państwa. 24 czerwca 2006 objęła funkcję wiceprzewodniczącej PO, a 5 października 2013 również przewodniczącej warszawskich struktur partii. 8 września 2016 poinformowała o rezygnacji z tej funkcji, a 16 grudnia 2017 przestała być wiceprzewodniczącą PO i członkinią zarządu partii.

28 grudnia 2005 została ogłoszona przez Platformę Obywatelską kandydatką w wyborach samorządowych w 2006 na stanowisko prezydenta Warszawy. W pierwszej turze wyborów zajęła 2. miejsce, uzyskując 34,47% poparcia – 145 329 głosów. W drugiej turze pokonała Kazimierza Marcinkiewicza, uzyskując 53,18% poparcia^[27]. W związku z wyborem na urząd prezydenta Warszawy wygasł jej mandat poselski^[28]. 2 grudnia 2006 została zaprzysiężona na urząd prezydenta Warszawy^[29]. W 2007 wojewoda mazowiecki Jacek Sasin wydał zarządzenie zastępcze wygaszające mandat prezydent Hanny Gronkiewicz-Waltz z powodu niezłożenia w terminie oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej przez męża, które to zarządzenie zostało jednak uchylone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie z powodu niekonstytucyjności przepisów, na podstawie których zostało ono wydane^[30]. W 2010 zdecydowała się ubiegać o reelekcję. Wygrała już w pierwszej turze wyborów, uzyskując 53,67%. W 2014 Hanna Gronkiewicz-Waltz po raz kolejny wystartowała z ramienia PO na prezydenta Warszawy. W pierwszej turze poparło ją 47,2% głosujących^[31]. W drugiej turze pokonała kandydata PiS Jacka Sasina z wynikiem 58,64% głosów, uzyskując tym samym reelekcję na kolejną kadencję^[32]. W wyborach w 2018 nie ubiegała się o reelekcję, kończąc urzędowanie 22 listopada tegoż roku. Pod koniec ostatniej kadencji jej działania pozytywnie oceniało 58% mieszkańców Warszawy w wieku 15 i więcej lat, a 59% było zdania, że sprawnie zarządzała miastem i była jego dobrym gospodarzem (przeciwnego zdania było odpowiednio 34% i 35% badanych)^[33].

Podczas prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz w Warszawie powstały m.in. Centrum Nauki Kopernik^[34], Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN^[35] oraz Most Marii Skłodowskiej-Curie^[36]. Zmodernizowana została Oczyszczalnia Ścieków „Czajka”^[37], przeprowadzono prywatyzację Stołecznego Przedsiębiorstwa Energetyki Cieplnej^[38], ukończono budowę I linii metra, zainicjowano i ukończono budowę centralnego odcinka II linii metra^[39][40] oraz przebudowę nadrzecznych bulwarów^[41][42]. Pod koniec swojej trzeciej i ostatniej kadencji w listopadzie 2018 doprowadziła do zawarcia z Gülermak Agir Sanayi Inşaat ve Taahhüt i Astaldi wartej 959 mln zł umowy na rozbudowę II linii metra w zakresie dwóch ostatnich stacji: Ulrychów i Powstańców Śląskich^[43]. Z kolei plany budowy Mostu Krasińskiego^[44] oraz dokończenia obwodnicy śródmiejskiej^[45] zostały odsunięte w czasie. Miasto zainwestowało w zakup nowego taboru autobusowego i tramwajowego, decydując się jednocześnie na stopniowe podnoszenie cen biletów i korekty tras^[46]. W 2012 uruchomiony został system rowerów publicznych Veturilo^[47]. W czasie prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz uruchomiono też nowe linie tramwajowe na Bemowie i Białołęce^[48].

W 2013 opozycyjni samorządowcy i politycy rozpoczęli akcję zbierania podpisów na rzecz organizacji referendum ws. odwołania Hanny Gronkiewicz-Waltz. Głosowanie w tej sprawie odbyło się 13 października 2013^[49], referendum okazało się nieważne z uwagi na zbyt niską frekwencję^[50].

W 1990, po upadku realnego socjalizmu, rozpoczął się zwrot nieruchomości warszawskich przejętych na podstawie tzw. dekretu Bieruta. Do czasu objęcia urzędu przez Hannę Gronkiewicz-Waltz zwracano ok. 130 nieruchomości rocznie. Za jej prezydentury częstotliwość zwracania nieruchomości zwiększyła się do ok. 200 nieruchomości rocznie (w 2008 i 2009 po blisko 300 kamienic)^[51]. Na przypadki nadużyć podczas procesu reprywatyzacji (z okresu prezydentury Hanny Gronkiewicz-Waltz i jej poprzedników) uwagę początkowo zwracały środowiska lokatorskie, ruchy miejskie (np. Miasto Jest Nasze) oraz media^[52][53].

W szczególności ujawnienie w 2016 przez „Gazetę Stołeczną” reprywatyzacji działki przy ul. Chmielnej 70^[54] zwróciło uwagę mediów ogólnopolskich i przyczyniło się do ukucia terminów „afery reprywatyzacyjnej” oraz „dzikiej reprywatyzacji”^{[55][56][57][58][59][60][61][62][63]}. Innymi przykładami nieprawidłowości, opisywanymi głównie przez dziennikarki „Gazety Wyborczej” Iwonę Szpalę i Małgorzatę Zubik, były zwroty kamienic przy ul. Noakowskiego 16 (gdzie jednym z beneficjentów był mąż prezydent Warszawy, a do czego doszło w 2003, tj. przed objęciem urzędu przez Hannę Gronkiewicz-Waltz)^[64], ul. Kazimierzowskiej 34^[65], ul. Tykocińskiej 30 czy gimnazjum przy ul. Twardej 8^[66].

W efekcie ujawnienia afery Hanna Gronkiewicz-Waltz zdymisjonowała wiceprezydentów Jacka Wojciechowicza i Jarosława Jóźwiaka oraz rozwiązała Biuro Gospodarki Nieruchomościami, które było odpowiedzialne za rozpatrywanie wniosków o zwrot nieruchomości^[67]. Zaprzestano też praktycznie zwrotów nieruchomości w naturze, co zbiegło się z wejściem w życie tzw. małej ustawy reprywatyzacyjnej^[68][69]. Część środowisk politycznych, komentatorów i ekspertów uznawała, że Hanna Gronkiewicz-Waltz ponosiła polityczną oraz faktyczną odpowiedzialność i powinna podać się do dymisji^{[70][71][72][73][74][75][76]}. Innymi następstwami sprawy były aresztowania m.in. kilkorga byłych urzędników urzędu miasta (w tym zatrudnionego przed objęciem urzędu przez Hannę Gronkiewicz-Waltz wicedyrektora BGN)^[77][78] i adwokatów^[79], jak też odwołanie (a później również tymczasowe aresztowanie) dziekana Okręgowej Rady Adwokackiej w Warszawie^[80]. W 2017 powołano Komisję do spraw reprywatyzacji nieruchomości warszawskich, której celem miało być wyjaśnienie i usuwanie skutków warszawskich decyzji reprywatyzacyjnych wydanych z naruszeniem prawa. Komisja kilkukrotnie wzywała prezydent Warszawy w charakterze strony lub świadka, jednak ta odmawiała stawiennictwa, m.in. podważając legalność działania tego organu^[81][82][83]. Spotkało się to z szeroką krytyką^[84][85]. Komisja nakładała na nią grzywny; część z nich następnie została uchylona przez sąd administracyjny^[86][87]. Naczelny Sąd Administracyjny natomiast, wbrew stanowisku prezydent Warszawy, nie stwierdził istnienia sporu kompetencyjnego – uznając, że tryb wznowienia postępowania przez prezydenta miasta i tryb nadzorczy komisji weryfikacyjnej mogą działać jednocześnie^[84][88].

W październiku 2017 Hanna Gronkiewicz-Waltz, omawiając wyniki zleconego wewnętrznego audytu, stwierdziła, że przy reprywatyzacji „działała grupa przestępcza, która wychodziła daleko poza tych kilku urzędników, których dyscyplinarnie zwolniłam”. Według niej obejmowała ona również sądy i adwokatów^[89][90]. Marcin Bajko, były dyrektor Biura Gospodarki Nieruchomościami, ocenił, że Hanna Gronkiewicz-Waltz była świadoma skali nieprawidłowości^[91].

W lipcu 2019 została powołana przez Carlosa Moedasa, komisarza ds. badań, nauki i innowacji, na przewodniczącą misji doradczej Klimatyczno-neutralne i inteligentne miasta przy Komisji Europejskiej. Misję powołano celem opracowywania planów doradczych i prowadzenia badań głównie w zakresie ograniczenia emisji dwutlenku węgla w miastach^[92]. Weszła również w skład Komitetu Wspierania Muzeum Historii Żydów Polskich Polin w Warszawie^[93].

W 2024 z ramienia KO bez powodzenia kandydowała w wyborach do Parlamentu Europejskiego z okręgu nr 4^[94]. Mandat posłanki do PE X kadencji objęła jednak w październiku tego samego roku, zastępując Marcina Kierwińskiego^[95][96]. Dołączyła do frakcji Europejskiej Partii Ludowej^[96].

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (2010)^[100]
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2001)^[101]
• Srebrny Krzyż Zasługi (1990)
• Oficer Legii Honorowej (Francja, 2007)^[102][103]
• Komandor Orderu Gwiazdy Polarnej (Szwecja, 2011)^[104]
• Komandor Orderu Korony (Belgia, 2011)^[105]
• Odznaka pamiątkowa Pułku AK Baszta „Amicitiae Fidelium” – „Baszta Wiernym Przyjaciołom” (2018)^[106]

Nagrody i wyróżnienia

W 1994, 1997, 1998 i 1999 zaliczana przez amerykański miesięcznik finansowy „Global Finance” do grona najlepszych prezesów banków centralnych na świecie. W 1997 odznaczona medalem „Ecclesiae populoque servitium praestanti – Zasłużony dla Kościoła i Narodu”^[107]. W 1998 otrzymała Nagrodę Kisiela, a w 2006 tytuł „Kobieta Roku” miesięcznika „Twój Styl”^[108]. Wyróżniona tytułem „Człowieka Roku” 1999 Forum Ekonomicznego^[109].

W 2022 otrzymała tytuł honorowego obywatela m.st. Warszawy^[110].

Tekst utworu „Hanna Gronkowiec walczy” grupy muzycznej Kazik na Żywo, opublikowany na albumie Bar La Curva / Plamy na słońcu (2011), stanowi bezpośrednie odniesienie do osoby Hanny Gronkiewicz-Waltz^[111].

• Posłowie V kadencji: Hanna Gronkiewicz-Waltz. sejm.gov.pl. [dostęp 2017-12-10].
• Hanna Gronkiewicz-Waltz. „Ludzie Wprost”. [dostęp 2017-12-10].
• AntoniA. Dudek AntoniA., Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków: Znak, 2013, ISBN 978-83-240-2130-7 .
• BożenaB. Dziemidok BożenaB., Prawica w wyborach prezydenckich ’95. Proces wyłaniania kandydatów, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio K, Politologia”, 4, 1997, s. 121–138 .

• Prof. dr hab. Hanna Gronkiewicz-Waltz, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2019-06-20] .
• Karol Kobos: Trzy kadencje Gronkiewicz-Waltz: rozwój i afera. tvn24.pl, 22 listopada 2018. [dostęp 2018-11-29].