Jan Aleksander Lipski

duchowny katolicki, kardynał i podkanclerzy koronny

Jan Aleksander Lipski herbu Grabie (ur. 15 czerwca 1690 w Olszynie, zm. 20 lutego 1746 w Kielcach) – polski duchowny katolicki, kardynał, biskup łucki (1732), biskup krakowski (1732–1746), książę siewierski (1732–1746), kawaler Orderu Orła Białego.

Jan Aleksander Lipski
Kardynał prezbiter
Ilustracja
Herb duchownego
Kraj działania

I Rzeczpospolita

Data i miejsce urodzenia

15 czerwca 1690
Olszyna

Data i miejsce śmierci

20 lutego 1746
Kielce

Miejsce pochówku

bazylika archikatedralna św. Stanisława i św. Wacława w Krakowie

Biskup diecezjalny krakowski
Okres sprawowania

1732–1746

Książę siewierski
Okres sprawowania

1732–1746

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

23 kwietnia 1719

Nominacja biskupia

31 marca 1732
biskup łucki

Sakra biskupia

25 maja 1732

Kreacja kardynalska

20 grudnia 1737
Klemens XII

Kościół tytularny

brak

Odznaczenia
Order Orła Białego
Sukcesja apostolska
Data konsekracji

25 maja 1732

Konsekrator

Teodor Andrzej Potocki

Współkonsekratorzy

Andrzej Stanisław Załuski
Adam Augustyn Wessel
Adam Franciszek Ksawery Rostkowski
Maciej Aleksander Sołtyk

Życiorys

edytuj

Studiował na Sorbonie w Paryżu i w Rzymie. W 1717 roku otrzymał tytuł doktora obojga praw. 23 kwietnia 1719 przyjął święcenia kapłańskie. Kanclerz arcybiskupa gnieźnieńskiego, od 1724 podkanclerzy koronny i prezydent Trybunału Głównego Koronnego. Jako zaufany powiernik Augusta II Mocnego często brał udział w misjach dyplomatycznych między Dreznem a Warszawą. Posługiwał się pięcioma językami.

W 1732 mianowany został biskupem łuckim, następnie w kilka miesięcy później biskupem krakowskim. W trakcie burzliwego bezkrólewia w 1733 opowiedział się po stronie kandydatury elektora saskiego Fryderyka Augusta II Wettina popieranego przez mniejszość wyborców i wyniesionego na tron przez obce wojska, jako przedstawiciel Senatu podpisał jego pacta conventa[1]. 17 stycznia 1734 w katedrze wawelskiej koronował Augusta III i Marię Józefę (wobec odmowy dokonania koronacji ze strony prymasa Teodora Potockiego)[2]. W 1735 roku podpisał uchwałę Rady Generalnej konfederacji warszawskiej[3]. W 1736 roku został wyznaczony senatorem rezydentem[4]. 10 lipca 1737 roku podpisał we Wschowie konkordat ze Stolicą Apostolską[5]. Dzięki protekcji nowego monarchy uzyskał na konsystorzu 20 grudnia 1737 godność kardynała. Nigdy jednak nie otrzymał kapelusza kardynalskiego ani kościoła tytularnego, nie uczestniczył również w konklawe 1740, odrzucił proponowany mu przez papieża Klemensa XII tytuł arcybiskupa gnieźnieńskiego i prymasa Polski.

Jako biskup krakowski Jan Aleksander Lipski zrezygnował ze wszystkich beneficjów. Zasłynął jako mecenas sztuki i opiekun włoskiego architekta Franciszka Placidiego. Na jego polecenie dokonano barokizacji wnętrza katedry wawelskiej i restauracji zamku królewskiego.

Pochowany został w katedrze wawelskiej w kaplicy Lipskich. Urnę z zabalsamowanym sercem kardynała złożono w bocznej ścianie kościoła parafialnego pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Choczu.

Przypisy

edytuj
  1. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 309.
  2. Uprawnionym do koronacji był prymas, wyjątkowo zastępował go biskup kujawski. Ustawy, np. z 1633 Konsens na Bisknpstwo Krakowskie Volumina Legum, t. 3, s. 375–376, f. 792), głosiły, że biskup krakowski żadnej sobie prerogatywy wprzód przed Prymasem Regni przywiaszczać nie będzie, w tym dokonywać koronacji. Zakaz powtórzył Sejm pacyfikacyjny (1736) w ustawie Prerogatywy Prymacyalne (Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 319). Szerzej: Przywileje i godności Prymasów Polski.
  3. Uchwała Rady Generalnej Konfederacji, 1735, s. 19.
  4. Volumina Legum, t. VI, Petersburg 1860, s. 326.
  5. Vetera monumenta Poloniae et Lithuaniae gentiumque finitimarum historiam illustrantia maximam partem nondum edita ex tabulariis Vaticanis, deprompta collecta ac serie chronologica disposita. T. 4, Ab Innocentio PP. XII usque ad Pium PP. VI 1697-1775.P.1-2, wydał Augustyn Theiner, Rzym 1864, s. 126.

Linki zewnętrzne

edytuj