Lili Susser
Lili Susser, właściwie Lili Cukier (ur. 19 marca 1927 w Łodzi, zm. 23 października 2019 w Colorado Springs[1][2]) – polska Żydówka, łodzianka, przeżyła getto w Łodzi, Auschwitz swoje przeżycia opisała w książce „Przeżyłam Holocaust”.
 Lili Susser (2007) | |
| Imię i nazwisko urodzenia |
Lili Cukier |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
Życiorys
edytujLili Cukier urodziła się i mieszkała w Łodzi. Tu przeżyła beztroskie dzieciństwo, uczęszczała do szkoły powszechnej przy ul. Cegielnianej (obecnie ul. Stefana Jaracza) 26. Po wybuchu wojny, gdy Niemcy zajęli Łódź, przemianowaną wkrótce na Litzmannstadt, szkoły zamknięto, a żydowską ludność miasta dotknęły represje. Następnie Niemcy w najbiedniejszej, północnej dzielnicy miasta utworzyli getto dla Żydów, odizolowane, zamknięte 30 kwietnia 1940. Jako kilkunastoletnia dziewczynka, w marcu 1940 roku, została z rodzicami zamknięta w łódzkim getcie (Litzmannstadt Ghetto). Początkowo chodziła tam do szkoły, ale gdy szkoły zamknięto dzieci i młodzież zmuszono do ciężkiej pracy. Utworzono specjalne miejsca pracy: fabryczki, warsztaty, zwane resortami. Pracowała w resorcie rymarskim[3], papierniczym, kapeluszniczym, metalowym. Przeżyła łapanki, biedę, głód, choroby, także chorobę matki i niespodziewaną deportację ojca, buchaltera, pracującego w Biurze Meldunkowym Getta.
Przetrwała do likwidacji getta w sierpniu 1944 – razem z mamą zostały 22 sierpnia 1944 wywiezione ze stacji Radegast, a po trzech dniach dotarły do Auschwitz. Przeszła selekcję, uratowała się, ale jej matka trafiła do komory gazowej. Następnie została przeniesiona do obozu w Hamburgu, gdzie ciężko pracowała[4] m.in. na budowie, a potem do obozu koncentracyjnego Bergen-Belsen.
Dotykało ją okrutne traktowanie ze strony hitlerowskich oprawców[5], ale czasem spotykała się z ludzkimi odruchami, życzliwym traktowaniem przez Niemców[6].
Po wyzwoleniu
edytujWyzwolenia doczekała 15 kwietnia 1945 w obozie Bergen-Belsen w Niemczech.
Nie miała odwagi wrócić do Łodzi, gdzie już nie miała bliskich. Rok później – wciąż w Niemczech – wyszła za mąż, a w październiku 1947 urodził im się tam syn Herman[4]. W 1949 wyemigrowała do USA, gdzie zamieszkała w stanie Colorado. W ostatnich latach kilkakrotnie odwiedzała rodzinne miasto wraz z synem i wnukami[4].
Książka biograficzna
edytuj
Swoje traumatyczne przeżycia opisała w książce wydanej najpierw w języku angielskim „Lili's Story. My Memory of the Holocaust”, a w 2009 w języku polskim „Przeżyłam Holocaust” staraniem Urzędu Miasta Łodzi i Wydawnictwa ZORA.
To żywe świadectwo okrutnych wydarzeń w prosty i dokumentalny niemal sposób oddaje tragizm tamtych czasów. Mimo upływu tak wielu lat wspomnienia nie tracą ładunku emocji, choć pisane są z odległego dystansu. Wydane początkowo po angielsku w Ameryce wspomnienia Lili Susser pokazują całą drogę kaźni. Książka jest cennym materiałem służącym poznaniu istoty okrutnych czasów wojny i zagłady Żydów. Żeby zrozumieć choćby w ułamku tamtą sytuację warto ten tomik wspomnień przeczytać.
Wiele razy w ciągu minionych lat pytano mnie, czy jako mała dziewczynka w getcie bałam się o swoje życie. Baliśmy się nieustannie – każdego dnia! Ludzie wokół nas umierali. Głód i strach w getcie trudno opisać. Brak wystarczających słów, by opowiedzieć o bólu i skurczach pustego żołądka. Ale jeszcze gorsze jest bezsilne patrzenie na czyjeś cierpienie. Najciężej musiało być rodzicom, gdy widzieli cierpienie swoich dzieci.
Upamiętnienie
edytujLili Susser ma swoje drzewko (nr 421) w „Parku Ocalałych” w Łodzi. Była posiadaczką ekslibrisu wykonanego przez Józefa Golca z wykorzystaniem herbu Łodzi, gwiazdy Dawida, autobiograficznej książki i drutu kolczastego oraz ekslibrisu wykonanego przez Kazimierza Zbigniewa Łońskiego z podobnymi elementami.
Przypisy
edytuj- ↑ Lili Susser [online], T.G. McCarthy Funeral Home [dostęp 2020-03-13] (ang.).
- ↑ James Bartolo, Appreciation: Lili Susser was face of courage [online], BC Democrat, 29 października 2020 [dostęp 2020-03-13] (ang.).
- ↑ Susser 2009 ↓, s. 48.
- ↑ a b c Joanna Podolska, Ocaleli. Lili Susser, „Gazeta Wyborcza”, 12 sierpnia 2009, s. 5.
- ↑ Susser 2009 ↓, s. 44, 46, 52, 62, 71.
- ↑ Susser 2009 ↓, s. 73, 75, 81, 84.
- ↑ Arkadiusz Grzegorczyk, Pamięć ocalałych, „Piotrkowska 104. Miesięcznik Łódzki” (7–8 (74–75)), sierpień 2009, s. 17, ISSN 1731-092X.
- ↑ Susser 2009 ↓, s. 38.
Bibliografia
edytuj- Lili Susser, Przeżyłam Holocaust, Maciej Dynkowski (tłum.), Łódź: Urząd Miasta Łodzi – Biuro Analiz Medialnych i Wydawnictw, 2009, ISBN 978-83-88638-31-2, OCLC 751364425.
- Józef Golec, Mirosław Zbigniew Wojalski, Polscy Żydzi – bohaterowie ekslibrisów Józefa Golca, Łódź 2009, ISBN 978-83-88638-46-6..
Linki zewnętrzne
edytuj- Lili Susser, My Only Brother Heniek Cukier [online] (ang.).
- as, Whom Did Lili Susser Search for in Sochaczew? Lili Susser (tłum.), 2 marca 2004 (ang. • pol.).
- Lili Susser, Lili Susser (Cukier) from Lodz „Life in Ghetto and Deportations” [online] (ang.).