Papieska Komisja Biblijna

Komisję oficjalnie powołał 30 października 1902 papież Leon XIII w liście apostolskim Vigilantiae studiique. Celem jej działania miał być rozwój studiów biblijnych w Kościele Katolickim oraz troska o ich wierność Magisterium kościelnemu. W 1904 papież Pius X udzielił Komisji uprawnień do nadawania tytułów akademickich w zakresie nauk biblijnych.

W działalności Komisji wyróżnia się pięć okresów^[1]:

• Założenie komisji i pierwsze orzeczenia (do 1915)
• Okres międzywojenny (1915-1939)
• Pontyfikat Piusa XII (1939-1958)
• Okres Soboru (1959-1970)
• Komisja Biblijna w nowym kształcie (po 1971)

W latach 1905–1915 Komisja wydała 15 orzeczeń. Były one sformułowane jako dubia et responsa^[1] - czyli lakoniczne odpowiedzi (affirmative lub negative) na sformułowane w skomplikowany sposób wątpliwości^[2].

Lista orzeczeń^[1][a]:

• (I) Orzeczenie o cytatach domyślnych (de citationibus implicitis) w Piśmie Świętym (13 lutego 1903);
• (II) Orzeczenie o księgach bądź tekstach biblijnych o zabarwieniu historycznym (23 czerwca 1905);
• (III) Orzeczenie o Mojżeszowej autentyczności Pięcioksięgu (27 czerwca 1906);
• (IV) Orzeczenie o autentyczności i historyczności czwartej Ewangelii (29 maja 1907);
• (V) Orzeczenie o charakterze (de indole) i autorze Księgi Izajasza (28 czerwca 1908);
• (VI) Orzeczenie o historyczności trzech pierwszych rozdziałów Księgi Rodzaju (30 czerwca 1909);
• (VII) Orzeczenie o autorstwie Psalmów i czasie ich powstania (1 maja 1910);
• (VIII) Orzeczenie o autorze, czasie powstania i historyczności Ewangelii według Mateusza (19 czerwca 1911);
• (IX) Orzeczenie o autorze, czasie powstania i historyczności Ewangelii według Marka i Łukasza (26 czerwca 1912);
• (X) Orzeczenie o kwestii synoptycznej (26 czerwca 1912);
• (XI) Orzeczenie o autorze, czasie powstania i historyczności Dziejów Apostolskich (12 czerwca 1913);
• (XII) Orzeczenie o autorze, nieskażoności (integritate) i czasie powstania Listów Pasterskich (12 czerwca 1913);
• (XIII) Orzeczenie o autorze i kompozycji Listu do Hebrajczyków (24 czerwca 1914);
• (XIV) Orzeczenie o paruzji Chrystusa w listach św. Pawła (18 czerwca 1915).

Orzeczenia były utrzymane w tradycyjnym rozumieniu autorstwa i historyczności ksiąg biblijnych, sprzeciwiały się liberalnej i racjonalistycznej krytyce. Ich tezy to m.in.:^[2]

• Przyjęcie Mojżesza jako autora Pięcioksięgu, brak danych aby uznać, że został on skompilowany ze źródeł późniejszych od Mojżesza.
• Obrona historycznego charakteru pierwszych 3 rozdziałów Księgi Rodzaju, szczególnie: odrębne stworzenie człowieka, stworzenie pierwszej kobiety z mężczyzny, pierwotna jedność rodzaju ludzkiego i jego stan szczęśliwości, a także pierwsze Boże przykazanie i przekroczenie jego w wyniku kuszenia przez diabła pod postacią węża.
• Brak podstaw do przyjęcia twierdzenia, że Księga Izajasza ma kilku autorów.
• Kolejność powstania Ewangelii synoptycznych: pierwotny Mt, Mk, Łk.
• Czas powstania Ewangelii synoptycznych - przed upadkiem Jerozolimy (70 n.e.)
• Potwierdzenie apostoła Jana jako autora Ewangelii Jana i podkreślenie, że mowy Jezusa w tej ewangelii są jego własnymi, a nie teoretycznymi kompozycjami ewangelisty.
• Przyjęcie tradycyjnej daty powstania Dziejów Apostolskich, przed rokiem 63 jako.
• Potwierdzenie, że św. Paweł był autorem wszystkich listów mu przypisanych, także Listów pasterskich oraz Listu do Hebrajczyków (choć pozostawiono kwestię otwartą czy Paweł napisał go w obecnej formie).

Dekrety te miały cel zapobiegawczy, a interpretowane w sposób prawniczy dopuszczały miejsce dla badań naukowych^[3]. Ponieważ jednak wymagały posłuszeństwa ze strony uczonych katolickich, w świecie niekatolickim sprawiały wrażenie, że postawa katolicka jest monolitycznie zachowawcza i nie dopuszcza omawiania problemów na zasadzie wymiany opinii naukowych^[3]. W późniejszych publikacjach orzeczenia te piętnowano jako "dekrety kagańcowe", powstrzymujące w istocie rozwój katolickiej egzegezy^[4]. Atmosfera, którą wytworzyły dekrety nie sprzyjała uczonym katolickimi takim jak M.-J. Lagrange, których działania były powstrzymywane np. przez Święte Oficjum^[3].

W 1916 papież Benedykt XV zwiększył jeszcze uprawnienia PKB, który listem apostolskim Cum Biblia Sacra z dnia 15 sierpnia 1916 zarządził, aby Instytut Biblijny oraz Komisja Rewizji Wulgaty składały do PKB coroczne sprawozdania na piśmie.

Aktywność Komisji w dziedzinie wydawania orzeczeń zmniejszyła się. Sama forma orzeczeń zamiast dotychczasowej dubia et responsa przyjęła formę instrukcji, których treścią stały się (poza sprawami naukowymi) tematy dotyczące duszpasterstwa oraz liturgii. Lista orzeczeń z tego okresu:

• (XV) o dołączaniu wariantów tekstu (de additione variarum lectionum) do wydań łacińskiej Wulgaty (17 września 1921);
• (XVI) o interpretacji dwu tekstów biblijnych: Ps 15,10–11 i Mt 16,26 (1 lipca 1933);
• (XVII) o odrzuceniu dzieła F. Schmidtkego, "Die Einwänderung Israels in Kanaan" (27 lutego 1934);
• (XVIII) o posługiwaniu się w liturgii przekładami Biblii z Wulgaty (30 kwietnia 1934).

W latach 40. XX wieku, po opublikowaniu przez papieża Piusa XII encykliki Divino afflante Spiritu Komisja złagodziła swój ton, o czym świadczył m.in. List do kardynała Emmanuela Suharda, arcybiskupa Paryża. Według Eugeniusza Dąbrowskiego była to ilustracja ewolucji poglądów uważanych dawniej za niedopuszczalne, a dziś zostawionych swobodnej dyskusji^[5].

W 1955 sekretarz Komisji A. Miller wypowiedział się na temat wczesnych dekretów PKB dopuszczając badania naukowe z pełną wolnością [...] o ile tylko respektuje urząd nauczycielski Kościoła^[2].

Papież Paweł VI w piśmie Motu Proprio Sedula cura (1971) połączył Komisję z Kongregacją Nauki Wiary. Prefekt Kongregacji Nauki Wiary jest jednocześnie przewodniczącym Komisji. Od 2017 Komisji przewodzi kardynał Luis Ladaria Ferrer. Sekretarzem Komisji jest obecnie jezuita o. Klemens Stock.

Komisja liczy 20 członków. Jedynym Polakiem wchodzącym obecnie w jej skład jest ks. dr hab. Marcin Kowalski z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (od 2021 r.)^[6].

W latach 1965–1971 do Komisji należał ks. prof. Stanisław Łach, w latach 1980–1989 o. prof. Augustyn Jankowski OSB, w latach 1990-1997 ks. prof. Lech Stachowiak, w latach 1998–2007 ks. prof. Ryszard Rubinkiewicz SDB^[7], w latach 2009-2021 ks. prof. Henryk Witczyk^[8].

Współczesne publikacje Komisji:

• Mysterium Ecclesiae (1973)
• De sacra Scriptura et christologia (Pismo święte a chrystologia, 1984)
• Unité et diversité dans l'église (Jedność i różnorodność w Kościele, 1988)
• L'interprétation de la Bible dans l'Eglise (Interpretacja Biblii w Kościele, 1993)
• Le peuple juif et ses Saintes Écritures dans la Bible chrétienne (Naród żydowski i jego Pisma święte w Biblii chrześcijańskiej, 2001)
• Natchnienie i prawda Pisma Świętego (2014)

W 1976 PKB przygotowała studium biblijne nt. możliwości wyświęcania kobiet do kapłańskiej posługi eucharystycznej. Studium nie zostało opublikowane, ale jego wyniki przeciekły do prasy, zgodnie z wersją opublikowaną w Katolickim Komentarzu Biblijnym, uczeni mieli przegłosować (w stosunku 17:0), że Nowy Testament nie reguluje tej sprawy jasno i raz na zawsze, jak również (12:5), że ani Pismo Święte, ani podejście Jezusa nie wykluczało takiej możliwości^[9]. W 1977 ukazała się deklaracja Inter insigniores (o dopuszczeniu kobiet do kapłaństwa urzędowego)^[10], w której jednak brak powołań na prace PKB.

• Antoni Tronina. Stulecie Papieskiej Komisji Biblijnej. „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”. 2003, t. 36, z. 2. s. 316-328. 
• Eugeniusz Dąbrowski: Komisja Biblijna. W: Podręczna Encyklopedia Biblijna. Eugeniusz Dąbrowski (red.). T. I. Poznań - Warszawa - Lublin: Księgarnia św. Wojciecha, 1959, s. 665-666.
• Rzymska Komisya biblijna. W: Antoni Szlagowski: Wstęp ogólny historyczno-krytyczny do Pisma Świętego. T. II. Warszawa: Nakład księgarni Gebethnera i Wolfta, 1908, s. 157-158.
• Raymond E. Brown, Thomas Aquinas Collins: Orzeczenia kościoła. W: Katolicki komentarz biblijny. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy (red. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. wyd. pol.). Warszawa: 2001, s. 1810-1830. ISBN 83-7146-080-5.
• Augustyn Jankowski. Papieska Komisja Biblijna dawniej i dziś. „Ruch Biblijny i Liturgiczny”. 1980 33.5. s. 269-275. 
• Aleksy Klawek. Instrukcja Komisji Biblijnej w sprawie historyczności Ewangelii. „Ruch Biblijny i Liturgiczny”. 1964 nr 4. s. 197-207. 

• Papieska Komisja Biblijna – serwis oficjalny (wł.)

Treść publikacji PKB:

• O historycznej prawdzie Ewangelii
• Interpretacja Biblii w Kościele