Tekst źródłowy strony Lawasz

Nie masz uprawnień do edytowania tej strony z następującego powodu:

Twój adres IP znajduje się w zakresie adresów, który został zablokowany na wszystkich wiki Wikimedia Foundation.

Blokada została nałożona przez ‪Jon Kolbert‬. Podany powód to Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Początek blokady: 06:38, 21 lut 2024
Zakończenie blokady: 06:38, 21 lut 2029

Twój obecny adres IP to 34.204.199.43. Zablokowany zakres to 34.204.0.0/16.

Prosimy o uwzględnienie wszystkich powyższych informacji we wszelkich zapytaniach. Jeśli uważasz, że zostałeś zablokowany przez pomyłkę, możesz znaleźć dodatkowe informacje i instrukcje w globalnej polityce No open proxies.

Aby zakwestionować lub omówić blokadę, proszę wysłać prośbę o jej weryfikację na Meta-Wiki. Możesz również wysłać e-mail do kolejki VRT stewardów na adres stewards@wikimedia.org, podając wszystkie powyższe szczegóły.

Tekst źródłowy strony można podejrzeć i skopiować.

[[Plik:Pan armenio en el mercado de Yerevan.JPG|thumb|250px|Lawasz na erywańskim targowisku]]
[[Plik:Making of lavash.ogv|thumb|250px|Wypiek lawaszu w erywańskiej restauracji]]
'''Lawasz''' ({{w języku|hy|լավաշ}}, {{w języku|fa|لواش}}, [[Język azerski|azer.]], [[Język turecki|tur.]] ''lavaş'', {{ros.|лаваш}}) – tradycyjny [[Ormianie|ormiański]] chleb pochodzący z [[Kaukaz Południowy|Zakaukazia]] i [[Wyżyna Armeńska|Wyżyny Armeńskiej]].

W 2014 roku lawasz jako element kultury Armenii został wpisany na [[Lista reprezentatywna niematerialnego dziedzictwa kulturowego|listę niematerialnego dziedzictwa]] [[UNESCO]]{{r|UNESCO}}.

== Opis ==
Odgrywa szczególnie ważną rolę w [[Ormianie#Kuchnia ormiańska|kuchni ormiańskiej]]. Znany jest także w [[Iran]]ie, [[Gruzja|Gruzji]], [[Azerbejdżan|Azerbejżanie]], na [[Półwysep Krymski|Krymie]] i niektórych rejonach [[Turcja|Turcji]], a także w [[Liban]]ie i [[Syria|Syrii]]{{r|Petrosian30}}.

Tradycyjny lawasz jest wypiekany w [[Tandoor|tonirze]] – glinianym piecu o stożkowatym kształcie, zagłębionym w podłodze{{r|Petrosian30|Holding83}}.

Tradycyjne ciasto przygotowuje się z [[mąka pszenna|mąki pszennej]], wody i soli{{r|Holding83}}. {{fakt|data=2015-09|Do mąki, wody i soli dodaje się [[Zakwas chlebowy|zakwas]].}} Współcześnie stosowane są też czasem [[Saccharomyces cerevisiae|drożdże]]{{r|Holding83}}. Po wyrośnięciu ciasto dzieli się na kawałki po ok. 200–300 g. Potem rozciąga się je (lub rozwałkowuje) na cienkie placki o wymiarach 30&nbsp;×&nbsp;60&nbsp;cm i grubości ok. 1,5 milimetra{{r|Holding83}}. Następnie placki nakładane są na specjalną owalną formę w kształcie wałka{{r|UNESCO}} – tzw. ''batat''{{r|Holding83}}. Bataty z ciastem szybkim ruchem przykłada się do rozgrzanych ścian pieca, a placki przyklejają się do ścian{{r|UNESCO}}. Pieczenie trwa od 30 sekund do jednej minuty{{r|UNESCO}}.

Wypiekiem zajmują się kobiety, mężczyźni stawiają piece i konstruują narzędzia{{r|UNESCO}}. Kobiety wypiekają lawasz zbiorowo, przy czym obowiązuje [[podział pracy]] przypominający pracę przy taśmie – jedna kobieta wyrabia ciasto, druga je rozciąga i formuje placki, trzecia przykleja placki do ścian pieca a czwarta – najbardziej doświadczona – decyduje, kiedy lawasz jest upieczony i wyciąga go z pieca przy pomocy specjalnego długiego metalowego narzędzia{{r|Holding83}}.

Tak upieczony chleb można przechowywać do sześciu miesięcy{{r|UNESCO2}}. Jesienią Ormianie wypiekali duże ilości chleba na zimę – suszono go, układano w stosy i przykrywano tkaniną. Chleb odzyskiwał miękkość po zmoczeniu wodą i odstaniu pół godziny pod przykryciem{{r|Petrosian30}}.

Lawasz podawany jest do każdego posiłku. Zawija się w niego kawałki mięsa, ser i warzywa{{r|UNESCO2}}.

== Lawasz w kulturze ==
W tradycji [[kultura ludowa|ludowej]] lawasz ma moc niszczenia zła, ściągania obfitości i oczyszczania domostw{{r|UNESCO2}}.

Pełni funkcję [[obrzęd]]ową podczas [[przyjęcie weselne|wesel]] – nakładany jest na ramiona panny młodej i pana młodego w celu zapewnienia pomyślności i płodności{{r|UNESCO2}}. Tradycja ta zakorzeniona jest w [[Mitologia ormiańska|micie]] o ślubie boga ognia {{link-interwiki|Vahagn|tekst=Vahagna|Q=Q2996497}} z boginią miłości {{link-interwiki|Astghik|Q=Q2992141}}. {{link-interwiki|Aramazd|Q=Q2417584}} (odpowiednik [[Zaratusztrianizm|zaratusztriańskiego]] [[Ormuzd]]a) – ojciec wszystkich bogów i bogiń, twórca nieba i ziemi – położył na ramionach Astghik biały lawasz. W drodze do domu pana młodego lawasz spadł, a Astghik, przejęta ślubem, nic nie zauważyła. Rozgniewało to bardzo Aramazda, który oznajmił, że ta, która upuszcza lawasz na ziemię, nigdy nie będzie żoną i matką. Ślub został przerwany, a Astghik i Vahagn pozostali kochankami{{r|Petrosian32}}.

== Przypisy ==
<references>
* <ref name="UNESCO">{{Cytuj stronę |url = http://www.unesco.org/culture/ich/index.php?lg=en&pg=00011&RL=00985 |tytuł = Lavash, the preparation, meaning and appearance of traditional bread as an expression of culture in Armenia |autor = UNESCO ICH |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}</ref>
* <ref name="UNESCO2">{{Cytuj stronę |url = http://www.unesco.org/culture/ich/doc/download.php?versionID=32810 |tytuł = NOMINATION FILE NO.00985 |autor = UNESCO |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}</ref>
* <ref name="Petrosian30">{{Cytuj książkę |autor = Irina Petrosian, David Underwood |tytuł = Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore |url = https://books.google.be/books?id=0oXYX9Qzx9oC&pg=PA30&dq=lavash&hl=en&sa=X&ei=tOoOVaOuENXWaszAgugD&redir_esc=y#v=onepage&q=lavash&f=false |wydawca = Lulu.com |data = 2006 |strony = 30 |isbn = 9781411698659 |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}</ref>
* <ref name="Petrosian32">{{Cytuj książkę |autor = Irina Petrosian, David Underwood |tytuł = Armenian Food: Fact, Fiction & Folklore |url = https://books.google.be/books?id=0oXYX9Qzx9oC&pg=PA30&dq=lavash&hl=en&sa=X&ei=tOoOVaOuENXWaszAgugD&redir_esc=y#v=onepage&q=lavash&f=false |wydawca = Lulu.com |data = 2006 |strony = 32 |isbn = 9781411698659 |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}</ref>
* <ref name="Holding83">{{Cytuj książkę |autor = Nicholas Holding |tytuł = Armenia: With Nagorno Karabagh |url = https://books.google.be/books?id=Epec69LGa0IC&pg=PA82&dq=lavash+armenia&hl=en&sa=X&ei=v-oOVdvzOdDbapbLgdAG&redir_esc=y#v=onepage&q=lavash%20armenia&f=false |wydawca = Bradt Travel Guides |data = 2011 |strony = 83 |isbn = 9781841623450 |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}</ref>
</references>

== Linki zewnętrzne ==
{{Commonscat|Lavash|Lawasz}}
* {{Cytuj stronę |url = https://www.youtube.com/watch?v=1NAzjPSZr4I |tytuł = Lavash, the preparation, meaning and appearance of traditional Armenian bread |autor = UNESCO |praca = Youtube |język = en |data dostępu = 2015-03-22}}

{{Kontrola autorytatywna}}

[[Kategoria:Kuchnia ormiańska]]
[[Kategoria:Kuchnia kaukaska]]
[[Kategoria:Obiekty z listy niematerialnego dziedzictwa UNESCO]]
[[Kategoria:Rodzaje chleba]]
[[Kategoria:Pieczywo obrzędowe]]

Szablony użyte w tym artykule:

Szablon:Commonscat (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Cytuj książkę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Cytuj stronę (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Fakt (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Szablon:Ikona (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:J (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Szablon:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Kontrola autorytatywna/style.css (edytuj)
Szablon:Lang (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Link-interwiki (edytuj)
Szablon:Projekt siostrzany (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:R (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie wysokim)
Szablon:Ros. (edytuj)
Szablon:Trim (edytuj)
Szablon:W języku (tekst źródłowy) (zabezpieczony na poziomie niskim)
Moduł:Cytuj/dane (edytuj)
Moduł:ISBN (edytuj)
Moduł:ISBN/wydawcy (edytuj)
Moduł:Ikona (edytuj)
Moduł:Ikona/dane (edytuj)
Moduł:Kontrola autorytatywna (tekst źródłowy) (zabezpieczone na poziomie redaktorów)
Moduł:Lang (edytuj)
Moduł:Lang/data (edytuj)
Moduł:Sprawdź (edytuj)
Moduł:String (edytuj)
Moduł:Wikidane (edytuj)
Moduł:Wikidane/data (edytuj)
Moduł:Wikidane/format/string (edytuj)
Moduł:Łatki (edytuj)

Wróć do Lawasz.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/wiki/Lawasz”