Obertyn

Obertyn
Обертин
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Rejon	tłumacki
Populacja (2018); • liczba ludności	; 3095
Nr kierunkowy	+380
Kod pocztowy	78060
	Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Obertyn
	Położenie na mapie Ukrainy Obertyn
	48°41′22″N 25°10′12″E/48,689444 25,170000

Ten artykuł od 2009-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Obertyn (ukr. Обертин, Obertyn) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, obwód iwanofrankiwski rejon tłumacki, leży pomiędzy Iwano-Frankiwskiem a Kołomyją, do 17 września 1939 siedziba gminy wiejskiej Obertyn w powiecie horodeńskim województwa stanisławowskiego.

Historia

Pierwsza wzmianka o Obertynie pochodzi z 1384 r. Miejscowość otrzymała prawa magdeburskie w 1553 r.

Miejscowość zasłynęła w czasach I Rzeczypospolitej dzięki odniesionemu zwycięstwu Jana Tarnowskiego nad wojskami mołdawskimi w bitwie pod Obertynem – 22 sierpnia 1531 roku oddział wojska polskiego w liczbie 5648 żołnierzy i 12 dział polowych rozgromił 17 000 armię Petru Raresza (zwanego Petryłą), która dysponowała artylerią złożoną z 50 dział.

Do 1772 roku Obertyn położony był w województwie ruskim, do 1914 roku w austriackiej prowincji Galicja, w okresie międzywojennym w województwie stanisławowskim, po 1945 roku w Ukraińskiej Socjalistycznej Republice Radzieckiej, od 1991 roku na Ukrainie. W 1913 roku liczyło 6100 mieszkańców, w tym 1900 Polaków, 1850 Żydów i 2350 Ukraińców. W okresie przed I wojną światową w rejonie Obertyna archeolodzy odkryli wiele zabytków z okresu epoki brązu, na obrzeżach miejscowości widoczne są również do dnia dzisiejszego liczne kurhany.

W czasie II wojny światowej Niemcy i policja ukraińska wymordowali ponad 1200 obertyńskich Żydów. Z rąk nacjonalistów ukraińskich zginęło także 10 Polaków^[2].

W 1989 liczyło 3584 mieszkańców^[3].

W 2013 liczyło 3191 mieszkańców^[4].

Kościół w Obertynie

W 1757 r. mieszkający w mieście Ormianie, dzięki staraniom właściciela ziemskiego Rafała Skarbka utworzyli własną parafię, wznosząc drewnianą świątynię. W 1785 r. wymienili ją z archidiecezją obrządku łacińskiego we Lwowie na parafię i kościół w Łyścu, co potwierdził dekret papieski z dnia 11 kwietnia 1796 r. Świątynia przekształcona w kościół nosiła wezwanie św. Mateusza Apostoła. Ze względu na zły stan techniczny zburzono ją w 1889 r., a na jej miejscu wzniesiono kościół murowany pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła, który poświęcono w 1905 r. Parafia w XIX w. liczyła od 400 do 700 wiernych i posiadała cztery kaplice w okolicznych miejscowościach. W 1903 r. wydzielono z niej ekspozyturę, a później samodzielną parafię, w Woronowie. W okresie międzywojennym parafia obertyńska liczyła około 2000 wiernych. W 1946 r., po ekspatriacji większości Polaków, kościół został zamknięty, a w 1962 r. zburzony. Na jego miejscu stoją dziś bloki mieszkalne^[5]^[6].

Odnowienie parafii nastąpiło w 1993 r. Wierni na cele liturgiczne zaadaptowali budynek kina i w latach następnych przebudowali go na kościół, który w 2009 r. konsekrował arcybiskup lwowski Mieczysław Mokrzycki^[7]. Proboszczem parafii jest od 2011 r. ks. Artur Zaucha^[8].

Zabytki

zamek^[9]

Ludzie urodzeni w Obertynie

dr Mykoła Sabat – ukraiński nauczyciel^[10]
Stanisław Marcin Skarbek herbu Habdank (ur. 20 listopada 1780^[11], zm. 27 października 1848 we Lwowie) – austriacki hrabia, ziemianin galicyjski, przemysłowiec, filantrop, mecenas kultury narodowości polskiej.

Sprawiedliwi wśród Narodów Świata (ratujący Żydów w Obertynie)

Na polskiej liście Sprawiedliwych:

Anna Gawlińska^[12]
Ludwik i Karolina Gawlińscy oraz ich dzieci: Stanisław i Czesława (po mężu Szymkowicz)^[13]
Antoni i Weronika Stangretowie^[14]

Na ukraińskiej liście Sprawiedliwych:

Jurij i Paraskowija Jakubowscy oraz ich córki Olga i Tekla^[15]
Petro Pochodenko^[16]^[17]
Mychajło Romanycia^[18]

Zobacz też

Pokucie

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.37
↑ HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., EugeniuszE. Różański EugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 115, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661 .
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
↑ 261 lat od powstania i 25 lat odnowienia parafii w Obertynie [online], www.zakliczyninfo.pl [dostęp 2023-02-26] .
↑ OBERTYN. Dawny kościół p.w. św. Ap. Piotra i Pawła (1889 - 1891). Iwano-Frankiwski obw., Iwano-Frankowski r-n (Tłumacki r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], www.rkc.in.ua [dostęp 2023-02-26] .
↑ Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Ukraina: Rekonsekracja kościoła w Obertynie [online], Instytut Gość Media, 27 września 2009 [dostęp 2023-02-26] .
↑ Obertyn [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-02-26] .
↑ Władysław Łoziński: Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. Lwów, 1903, s. 98.
↑ Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 8.
↑ Stanisław hr. Skarbek. „Kurjer Lwowski”. Nr 128, s. 1, 8 maja 1888.
↑ Gawlińska Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).
↑ Gawliński Ludwik & Gawlińska Karolina (Gawlińska); Son: Stanisław ; Daughter: Szymkowicz Czesława (Gawlińska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).
↑ Stangret Antoni & Weronika. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).
↑ Yakubovski Yuri & Jakubovskaya Praskovya ; Child: Jakubovskaya Olga ; Child: Jakubovskaya Teklya. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).
↑ Pokhodenko Peotr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).
↑ Походенко Петро. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-31]. (ukr.).
↑ Romanitsa Mikhail. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

Bibliografia

Michał Baliński, Tymoteusz Lipiński: Obertyn. W: Starożytna Polska pod względem historycznym, geograficznym, i statystycznym. T. 2. Cz. 2. Warszawa, 1845, s. 743.

Linki zewnętrzne

Obertyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 323 .
Obertyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 396 .

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.37

[2] HenrykH. Komański HenrykH., SzczepanS. Siekierka SzczepanS., EugeniuszE. Różański EugeniuszE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w Województwie Stanisławowskim 1939–1946, Wrocław: ALTA 2, 2008, s. 115, ISBN 978-83-85865-13-1, OCLC 261139661 .

[3] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу

[4] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).

[5] 261 lat od powstania i 25 lat odnowienia parafii w Obertynie [online], www.zakliczyninfo.pl [dostęp 2023-02-26] .

[6] OBERTYN. Dawny kościół p.w. św. Ap. Piotra i Pawła (1889 - 1891). Iwano-Frankiwski obw., Iwano-Frankowski r-n (Tłumacki r-n) | Kościoły i kaplice Ukrainy [online], www.rkc.in.ua [dostęp 2023-02-26] .

[7] Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Ukraina: Rekonsekracja kościoła w Obertynie [online], Instytut Gość Media, 27 września 2009 [dostęp 2023-02-26] .

[8] Obertyn [online], www.rkc.lviv.ua [dostęp 2023-02-26] .

[9] Władysław Łoziński: Prawem i lewem. Obyczaje na Czerwonej Rusi w pierwszej połowie XVII wieku. Lwów, 1903, s. 98.

[spis1909-10] Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 8.

[KL1888-128-11] Stanisław hr. Skarbek. „Kurjer Lwowski”. Nr 128, s. 1, 8 maja 1888.

[12] Gawlińska Anna. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[13] Gawliński Ludwik & Gawlińska Karolina (Gawlińska); Son: Stanisław ; Daughter: Szymkowicz Czesława (Gawlińska). collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[14] Stangret Antoni & Weronika. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[15] Yakubovski Yuri & Jakubovskaya Praskovya ; Child: Jakubovskaya Olga ; Child: Jakubovskaya Teklya. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[16] Pokhodenko Peotr. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-31]. (ang.).

[17] Походенко Петро. righteous.jew.org.ua. [dostęp 2024-07-31]. (ukr.).

[18] Romanitsa Mikhail. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-07-30]. (ang.).

[1]

Przynależność wojewódzka	woj. stanisławowskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Horodenka (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Czernelica Horodenka (→) Obertyn
Gminy miejskie (1920–39 →)	Horodenka
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Czernelica Czerniatyn Horodenka Niezwiska Obertyn Siemakowce Tyszkowce

Gminy miejskie	Bnin (1395–1934) Boćki (1509–1934) Brzostek (1367–1934, od 2009) Budzyń (1458–1934, od 2021) Ciężkowice (1348–1934, od 2000) Czarny Dunajec (1879–1896, 1925–1934, od 2023) Dobrzyca (1440–1934, od 2014) Gąsawa (1388–1934, od 2024) Gębice (1425–1934) Jagielnica (1518–1934) Jaraczewo (1519–1934, od 2016) Jazłowiec (1519–1934) Kopanica (1450–1934) Lanckorona (1366–1934) Łohiszyn (1570–1934, od 1959^OTP) Mielnik (1440–1934) Mieścisko (1474–1934, od 2024) Narew (1529–1934) Niżankowice (1431–1934, od 1940^OTP) Nowe Miasto nad Wartą (1283–1934) Nowy Dwór (1578–1934) Nowy Wiśnicz (1616–1934, od 1994) Obrzycko (1458–1934, od 1990) Odelsk (1546–1934) Piaski (1775–1934) Powidz (1243–1934) Rogowo (1380–1580, 1672–1934) Rostarzewo (1752–1934) Rychtal (1294–1934, od 2024) Ryczywół (1426–1934) Rynarzewo (1299–1934) Stara Sól (1557–1934, od 1940^OTP) Szereszów (1569–1934, od 1940^OTP) Święciechowa (1277–1934) Ulanów (1616–1934, 1941–1945, od 1958) Uście Solne (1616–1934) Władysławów (1727–1870, 1919–1934) Wojnicz (1369–1934, od 2007) Zaniemyśl (1742–1934, 1940–1948, od 2025)
Gminy wiejskie z prawami miejskimi	Bircza (1464–1934, od 2024) Bukowsko (1720–1934) Dubiecko (1407–1934, od 2021) Dynów (1436–1934, od 1946) Jaćmierz (1437–1934) Jaśliska (1407–1934) Jezierzany (?–1934) Mrzygłód (1431–1934) Nowe Miasto Przemyskie (1463–1934) Nowotaniec (1444–1934) Osiek Jasielski (1363–1934) Rybotycze (1600–1934) Sołotwina (?–1934, od 1940^OTP) Zarszyn (1395–1934)
Gminy wiejskie z prawami miasteczka	Alwernia (1778–1934, od 1993) Babice nad Sanem (1484–1934) Baligród (1634–1934) Białobożnica (1910–1934) Biały Kamień (1493–1934) Bilcze Złote (1896–1934) Bobowa (1399–1934, od 2009) Brzozdowce (1526–1934) Bukaczowce (1489–1934, od 1940^OTP) Chocimierz (1444–1934) Chołojów (1650–1934) Czchów (1355–1934, od 2000) Czernelica (1575–1934, od 1940^OTP) Czudec (1427–1934) Dębowiec (1349–1934) Dobrotwór (1472–1934, od 1959^OTP) Dunajów (1424–1934) Dźwinogród (1784–1934) Felsztyn (1380–1934) Firlejów (1570–1934) Fredropol (1720–1934) Frysztak (1366–1934) Gołogóry (1469–1934) Gródek (1453–1934) Gwoździec (1540–1934, od 1940^OTP) Hussaków (1525–1934) Jabłonów (1602–1934, od 1940^OTP) Janów (1590–1934) Jasienica Rosielna (1727, 1857–1934) Jawornik Polski (1472–1934, od 2024) Jedlicze (1768–1934, 1959–1966^OTP, od 1967) Jezierna (1542–1934) Jezupol (1591–1934, od 1940^OTP) Jodłowa (1765–1934) Kamionka Wielka (1784–1934) Knihynicze (1563–1934) Kołaczyce (1358–1934, od 2010) Konkolniki (1880–1934) Korczyna (1516–1934) Kozłów (1577–1934, od 1961^OTP) Krasiczyn (1620–1934) Krościenko (1348–1934, 1973–1982) Krukienice (1490–1934) Krystynopol (1695–1934, od 1951) Krzywcza (1398–1934) Krzywcze Górne (?–1934) Kudryńce (1518–1934) Kukizów (1538–1934) Kułaczkowce (?–1934) Laszki Murowane (1560–1934) Leszniów (1471–1934) Lipnica Murowana (1326–1934) Lipsko (1620–1934) Lubycza Królewska (1764–1934, od 2016) Lutowiska (1742–1934) Łysiec (1652–1934, od 1940^OTP) Magierów (1595–1934, od 1940^OTP) Majdan Królewski (1763–1934) Marjampol (1670–1934) Markopol (1628–1934) Milówka (1818–1934) Narajów (1592–1934) Narol (1672–1934, od 1996) Nawaria (1578–1934) Niebylec (1581–1934) Niżniów (1508–1934) Obertyn (?–1934) Oleszyce (1578–1934, od 1989) Pistyń (1756–1934) Płazów (1614–1934) Podgrodzie (?–1934) Podkamień Cetnerowski (1441–1934, od 1940^OTP) Podkamień Jabłonowski (1515–1934) Potok Złoty (1601–1934, od 1984^OTP) Potylicz (1498–1934) Probużna (1785–1934) Pruchnik (1436–1934, od 2011) Przecław (1419–1934, od 2010) Radomyśl nad Sanem (1556–1934) Ryglice (1760, 1843–1934, od 2001) Rzochów (1386–1934) Sokołów (1879–1934) Sokołówka (1685–1934) Stanisławczyk (1626–1934) Stojanów (1547–1934) Stratyn (1671–1934) Strusów (1434–1934) Strzeliska Nowe (1513–1934) Szczucin (1745–1934, od 2009) Szczurowice (1648–1934) Świrz (1427–1934) Tarnoruda (1578–1934) Tartaków (1685–1934) Toporów (1450–1934) Touste (1720–1934) Tylicz (1363–1934) Tymbark (1353–1934) Tyrawa Wołoska (1707–1934) Ułaszkowce (1701–1934) Uście Biskupie (1498–1934) Uście Ruskie (1739–1934) Uście Zielone (1548–1934) Uścieczko (1661–1934) Waręż (1538–1934) Wielkie Oczy (1671–1934) Wielopole Skrzyńskie (1328–1934) Witków Nowy (?–1934) Wojniłów (1552–1934, od 1960^OTP) Zakliczyn (1557–1934, od 2006) Zarudzie (1784–1934) Zbyszyce (1784–1934) Żmigród Nowy (1373–1934) Żołynia (1740–1934)