Fenakit
 Kryształ fenakitu (pochodzenie: Madagaskar) | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Inne nazwy |
Phenakit |
|---|---|
| Skład chemiczny | |
| Twardość w skali Mohsa |
7,5–8 |
| Przełam |
muszlowy |
| Łupliwość |
niewyraźna[1] |
| Pokrój kryształu |
kryształy krótkosłupkowe, tabliczkowe, zwykle pod postacią romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego zwieńczonego bipiramidą[1] |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny[2] |
| Gęstość |
2,93–3,00 g/cm³[3] |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
biała, żółta, bezbarwna, także różowa, czerwona, rzadziej zielonkawoniebieska |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
szklisty, tłusty[1] |
Fenakit (ang. phenakite) – rzadki minerał z gromady krzemianów. Nazwa pochodzi od greckiego słowa phenax = oszust, zwodziciel, kłamca, ponieważ minerał wykazuje duże podobieństwo do kwarcu, z którym jest mylony[4][2].
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]Tworzy kryształy izomorficzne, krótkosłupowe, tabliczkowe. Przyjmuje postać romboedru lub słupa pseudoheksagonalnego, poprzecznie prążkowanego. Występuje w skupieniach ziarnistych, włóknistych, w formie kryształów narosłych, tworzących szczotki krystaliczne. Często tworzy zbliźniaczenia. Jest kruchy, przezroczysty, izometryczny z willemitem[1].
Fenakit jest przezroczysty do nieprzeświecającego, o szklistym, a rzadziej tłustym połysku. Zwykle przyjmuje barwę białą, żółtą lub jest bezbarwny. Może być również różowy, czerwonawy, jasnobrunatny lub zielonkawoniebieski[1][2]. Charakterystyczną cechą fenakitu jest nietrwałość zabarwienia, która znika pod wpływem promieni słonecznych[2]. W zakresie promieniowania ultrafioletowego wykazuje bladozielonkawą lub niebieską luminescencje[2]. Mogą występować inkluzje łyszczyków[2].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Występuje w pegmatytach, utworach pneumatolitycznych, hydrotermalnych, granitach. Bywa spotykany w skałach metamorficznych i skałach osadowych[1]. Współwystępuje z: berylem, chryzoberylem, topazem, kwarcem[1].
Miejsca występowania[1]: Austria – w Habachtal (duże kryształy do 8 cm), Rosja – na Uralu (różowe i czerwonawe kryształy o długości około 18 cm).
Żółte i jasnoczerwone kryształy pochodzą z Brazylii – Minas Gerais, San Miquel oraz Meksyku. Także: USA – Kolorado, Maine, New Hampshire, Birma, Tanzania – Usugara, Madagaskar, Namibia, Norwegia i Sri Lanka.
W Polsce – stwierdzono jedynie w druzach pegmatytów granitowych masywu Strzegom-Sobótka na Dolnym Śląsku (kryształy ok. 1 cm)[1].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- bardzo wysoko ceniony unikat kolekcjonerski[2][1],
- niektóre kryształy mają wartość jubilerską (kamienie szlachetne) – najbardziej cenne są kryształy przezroczyste o wyrazistej jasnoróżowej, jasnożółtej lub zielononiebieskiej barwie. Nadaje się im szlif fasetkowy[2][1].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Opisany już w roku 1833[4][3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Jerzy Żaba: Ilustrowany słownik skał i minerałów. Katowice: Videograf II, 2003, s. 131. ISBN 83-7183-174-9.
- Nikodem Sobczak, Tomasz Sobczak: Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 152. ISBN 83-01-12493-8.