Nizozemski Brazil

Nizozemci su 1624. zauzeli brazilski grad Salvador (znan kao Bahia) u Zaljevu Svih Svetih, koji je tad bio administrativni centar Portugalskog Brazila. Nizozemski napad bio je dio puno većeg plana Nizozemske zapadnoindijske kompanije da formira trgovačku rutu između Amerika, Afrike i Evrope, na štetu Portugalaca. Nizozemska ekspanzija na Zapad i na Istok, nije bila motivirana samo ekonomskim interesima, već je imala i politički cilj - da našteti tadašnju španjolsko-portugalsku personalnu uniju pod vodsvom Habsburgovaca. Tako je rat sa Španjolskim Carstvom ušao u novu fazu kada su Nizozemci proširili svoja neprijateljstva na iberijske prekomorske domene.^[1]

Napad na Bahiu rezultirao je Pirovom pobjedom, jer je već slijedeće godine zajednička španjolsko-portugalska flota pod zapovjedništvom Fadrique de Toleda zauzela grad. Nakon tog su Nizozemci zauzeli slabo branjene gradove Olindu i Recife u današnjoj brazilskoj državi Pernambuko, gdje su osnovali koloniju. Tadašnji upravni odbor Nizozemske zapadnoindijske kompanije (Heren Nineteen) je 1636. postavio Johana Mauritsa van Nassau-Siegena za generalnog guvernera, koji je pokrenuo energičnu borbu protiv Portugalaca.^[1]

Maurits je bio sposobni upravitelj, koji je pozvao ugledne umjetnike i naučnike iz Evrope da upoznaju resurse i ljepote Brazila, i tako poveća interes za koloniju, ali su direktori Zapadnoindijske kompanije zainteresirani jedino za profit odbili plaćati te troškove.^[2]

Nakon što su se i Portugalci uključili u borbu za nezavisnost od španjolskim kralja, Nizozemska Republika je sklopila desetogodišnje primirje sa lisabon dvorom, u nadi da će se Portugalci pridržavati primirja, administratori Nizozemske zapadnoindijske kompanije počeli su drastično rezati budžet svoje brazilske kolonije. Pritisnut nestašicom sredstava Johan Maurits je dao ostavku na mjesto guvernera, ali ga je upravni odbor kompanije zadržao na tom položaju sve do 1644., nakon tog se nizozemska vlast raspala u nizu pobuna.^[1]

Današnji historičari smatraju da se za neuspjeh te kolonije kriv upravni odbor Nizozemske zapadnoindijske kompanije, koji nije uspio bog zna kako kolonizirati koloniju, osim prijestolnice Mauritsstada (Recifea) u koji su doselili uglavnom trgovci i financijeri, Proizvodnja šećerne trske, vitalnog proizvoda kolonije, ostala je u rukama portugalskih plantažera (moradoresa), koji su se našli u nevoljama zbog nepovoljnih kredita koje su uzimali od nizozemskih trgovaca. Iako je governer Johan Maurits nastojao održati dobre odnose sa njima, sudovi su najčešće stajali na strani vjerovnika, pa su se mnogi od njih našli pred bankrotom.^[1] Među njima se isticao veliki plantažer João Fernandes Vieira, koji je pokrenuo pobunu koja je stalno jačala protiv nesposobnih Mauritsovih nasljednika.^[2]

Manjak kolonista odrazio se i na proizvodnju hrane, pa je kolonija zavisila o snabdjevanju iz metropole. Već i prije izbijanja Prvog anglo-nizozemskog rata(1652.-1654.) Nizozemci su zbog udaljenosti imali poteškoća sa snabjedavanjem svoje kolonije, a nakon izbijanja rata to se drastično smanjilo. I pored svih teškoća Nizozemci su nastavili vladati u Pernambucom sve do 1654., kada su ih Portugalci konačno protjerali.^[1]

Još i danas je nejasno je li Brazil ikada mogao postati profitabilna kolonija. Ako je i postojala, ta nada se ugasla nakon neuspjelih kampanja nizozemskih admirala Wittea de Witha i Van Schoppea (1648.-1649.). S druge strane troškovi održavanja kolonije počeli su odvraćati financijere Nizozemske zapadnoindijske kompanije, naročito amsterdamske trgovce, koji su bili skloniji miru sa Portugalom zbog trgovine. Pored tog gubitak Nizozemskog Brazila nije značio i manjak šećera, koji se mogao nabaviti uz manje troškove i po Karibima. Na kraju je Surinam zamijenio nizozemsku šećernu koloniju u Brazilu.^[1]

• Brazilië {{Webarchive) Arhivirano 2012-03-24 na Wayback Machine-u (nl)