Katutubong Amerikano

Ang kasaysayan ng Amerika ay nagsisimula sa mga unang Amerikano. Ang mga Katutubo ng Amerika ay nagbigay ng mga kuwento sa buong mga milenyo na naglalahad ng kanilang paglikha at nagpapakita ng mga kontur ng paniniwala ng mga katutubo. Halimbawa, ang mga Salinan ng kasalukuyang California ay nagsasalaysay tungkol sa isang agila na bumuo ng unang tao sa pamamagitan ng putik at ng unang babae sa pamamagitan ng isang pakpak^[1]. Ang tradisyon ng mga Lenape ay nagsasabi na ang mundo ay ginawa nang mahulog sa mundo ng tubig si Sky Woman, at kasama ng tulong ng muskrat at beaver, ligtas na nakatuntong sa likod ng isang pagong, kung saan nabuo ang Turtle Island, o Hilagang Amerika. Ang tradisyon ng mga Choctaw ay naglalagay ng simula ng mga katutubo sa loob ng napakalaking Mother Mound na earthenwork, Nunih Waya, sa lower Mississippi Valley.^[2] Samantala, ang mga Nahua ay nagsasalaysay tungkol sa lugar ng Seven Caves, kung saan nagmula ang kanilang mga ninuno bago sila nagsimulang maglipat-lipat sa gitna ng Mexico^[3]. Ang mga Katutubong tao ng Amerika ay naglathala at nagpasalin-salin ng maraming mga account ng kanilang mga pinagmulan, kasama na ang mga kuwento ng paglikha at migrasyon.

Ang mga arkeologo at antropolohiya ay nakatuon sa mga kasaysayan ng migrasyon. Sa pagsusuri ng mga artepaktong gawa sa buto at mga genetic signature, ang mga propesyonal na ito ay nakabuo ng naratibo na nagsasabing ang mga Americas ay minsan ding isang "bagong mundo" para sa mga Amerikano. Ang huling pandaigdigang yelo ay nagdulot ng pagkulong sa malaking bahagi ng mga batis sa malalaking kontinental na glaciers. Dalawampung libong taon na ang nakalilipas, ang mga sheet ng yelo, na mayroong ilan na may lapad na isang milya, ay umabot sa hilaga at timog bahagi ng America hanggang sa modernong araw na Illinois. Dahil sa napakaraming batis na nakulong sa mga malalaking sheet ng yelo, mas mababa ang antas ng mga karagatan sa buong mundo at may isang tulay ng lupa na nag-uugnay ng Asya at Hilagang Amerika sa Bering Strait. Sa pagitan ng labing dalawang libo at labing dalawang libo taon na ang nakalilipas, ang mga ninuno ng mga Amerikano ay tumawid sa yelo, mga batis at mga lupa na naka-ekspondo sa pagitan ng mga kontinente ng Asya at Amerika. Ang mga mobile na mga naglalakbay na nagtataguyod ng mga gulay, hayop at mga kayamanan sa karagatan ay naglakbay sa mga maliliit na pangkat patungo sa Beringian tundra sa hilagang-kanlurang dulo ng Hilagang Amerika. Ang ebidensiya ng DNA ay nagpapahiwatig na ang mga ninuno na ito ay tumigil - marahil sa loob ng labing limang libong taon - sa malawak na rehiyon sa pagitan ng Asya at Amerika. ^[4] Ang iba pang mga ninuno ay tumawid sa mga karagatan at naglakbay sa tabing-dagat ng Pasipiko, naglalakbay sa mga ilog at nagtataguyod sa mga lugar kung saan pinapayagan ng lokal na mga ekosistema. ^[5]Ang mga sheet ng yelo ay umurong mga labing-apat na libong taon na ang nakalilipas, binuksan nito ang isang corredor patungo sa mas mainit na klima at bagong mga kayamanan. Ang ilang mga ninuno ay nagmigrasyon patungong timog at silangan. Ang ebidensiya na natagpuan sa Monte Verde, isang lugar sa modernong-araw na Chile, ay nagpapahiwatig na mayroong aktibidad ng tao doon sa hindi bababa sa 14,500 taon na nakalipas. Katulad na ebidensiya ay nagpapahiwatig ng paglalatag ng tao sa panhandle ng Florida at sa Gitnang Texas sa parehong panahon.^[6] Maraming mga punto kung saan nagtatagpo ang mga archaeological at tradisyunal na mga pinagmumulan ng kaalaman: ang dental, archaeological, linguistic, oral, ecological, at genetic na mga ebidensya ay nagpapakita ng maraming uri ng pagkakaiba, kung saan ang maraming mga grupo ay nanirahan at nangibang lugar sa loob ng libu-libong taon, maaaring mula sa maraming magkakaibang pinagmulan.^[7] Kahit na nagmula sila mula sa lupa, tubig, o langit; ginawa ng isang tagapaglikha; o nagmula sa kanilang mga tahanan, naglalahad ang modernong mga komunidad ng mga katutubo ng mga kasaysayan sa Amerika na may petsang bago pa ang alaala ng tao.

Sa hilagang-kanluran, nagpakain ang mga katutubo sa mga ilog na puno ng salmon. Sa mga kapatagan at lupaing pangkapatagan, sinusundan ng mga komunidad ng mga mamimili ang mga kawan ng bison at naglilipat ng tirahan ayon sa mga seasonal pattern. Sa mga bundok, kapatagan, disyerto, at kagubatan, ang mga kultura at pamumuhay ng mga ninuno noong panahon ng paleo ay iba-iba tulad ng heograpiya. Ang mga grupong ito ay nagsasalita ng mga daan-daang wika at nag-aangkin ng mga natatanging kultura at tradisyon. Ang pagkain na mayaman at iba't ibang uri ng pagkain ay nagtulak sa malawakang pagtaas ng populasyon sa buong kontinente.

Ang agrikultura ay nagmula sa pagitan ng siyam na libo hanggang limang libong taon na ang nakararaan, halos magkakasabay sa Silangan at Kanlurang Hemispero. Nagtitiwala ang mga Mesoamericano sa modernong Mexico at Gitnang Amerika sa mga domestikadong mais (corn) upang bumuo ng pinaka-unang populasyon sa kontinente noong 1200 BCE. ^[8]Ang mais ay mataas sa kalori, madaling matuyo at mag-imbak, at sa mainit at matabang Gulf Coast ng Mesoamerica, maaaring anihin ng dalawang beses sa isang taon. Ang mais - pati na rin sa iba pang mga pananim ng Mesoamerica - ay kumalat sa buong Hilagang Amerika at patuloy na nagtataglay ng mahalagang espirituwal at kultural na lugar sa maraming komunidad ng mga katutubo.

Sa mga lugar tulad ng Eastern Woodlands, umusbong ang agrikultura sa mga matabang lambak ng mga ilog mula sa Ilog Mississippi hanggang sa Karagatang Atlantiko. Dito, tatlong kultivo sa partikular — mais, beans, at kalabasa, kilala bilang Tatlong Kapatid — ang nagbigay ng mga pangangailangan sa nutrisyon na kinakailangan upang mapanatili ang mga lungsod at kabihasnan. Sa mga Woodland na lugar mula sa Great Lakes at Mississippi River hanggang sa baybayin ng Atlantic, namahala ang mga katutubong komunidad ng kanilang mga kagubatan sa pamamagitan ng pagtutupok ng mga labi ng kahoy upang makabuo ng malawak na parke para sa pangangaso at upang magpatubig ng mga tanim na Tatlong Kapatid. Maraming grupo ang gumamit ng teknik ng shifting cultivation, kung saan nagputol ng kahoy ang mga magsasaka, sinunog ang mga kahoy na nasira, at naghahasik ng mga buto sa mayaman na abo. Kapag ang ani ay nagsimulang bumaba, lumipat ang mga magsasaka sa ibang lupa at nagpahinga ang lupa at kahoy bago muling magtanim. Ang pamamaraang ito ay lubhang kapaki-pakinabang sa mga lugar na mayroong mga mahirap na lupa. Sa matabang rehiyon ng Eastern Woodlands, nakatuon ang mga katutubong Amerikano sa permanenteng, intensibong agrikultura gamit ang mga kasangkapan sa kamay. Ang malawak na lupain at paggamit ng mga kasangkapan sa kamay ay nakatulong sa epektibong at pangmatagalang mga paraan ng pagsasaka, na naglilikha ng mataas na ani nang hindi nagiging sanhi ng sobrang pagpapahirap sa lupa.^[9] Karaniwan sa mga Woodland na komunidad, ang mga kababaihan ang nagsasaka habang ang mga lalaki ang nangangaso at nangangaso ng isda.

Ang agrikultura ay nagdulot ng malaking pagbabago sa lipunan ng mga sinaunang Amerikano, ngunit para sa iba ay maaaring may kasamang pagbagsak ng kalusugan. Ayon sa pagsusuri sa mga labi, ang mga lipunang naglilipat sa agrikultura ay madalas na mayroong mga mahihinang buto at ngipin.^[10] Gayunpaman, ang agrikultura ay nagdulot ng mahalagang benepisyo. Nakapag-produce ang mga magsasaka ng mas maraming pagkain kaysa sa mga mangangaso, kung saan ang ilang miyembro ng komunidad ay nakapagtuon ng pansin sa iba pang mga kasanayan. Ang mga lider sa relihiyon, mga magagaling na sundalo, at mga artistang nakapagtuon ng kanilang enerhiya sa mga gawaing hindi kaugnay sa produksyon ng pagkain.

Nagkakaisa ang mga katangian ng mga katutubong Amerikano. Ang kanilang mga pananampalataya, kagamitan ng mga pag-aari, at mga kawing sa pamilya ay malayo sa mga kalakaran ng mga Europeo. ^[11]Hindi kadalasang natatangi ng karamihan ng mga Amerikanong Katutubo ang pagitan ng likas na mundo at ng supernatural na mundo. Ang espirituwal na kapangyarihan ay nagbibigay-buhay sa kanilang mundo at ito ay napakahalaga at madaling ma-access. Ito ay maaaring gamitin at mailalagay sa ibang paraan. Ang kawing sa pamilya ang siyang nag-uugnay sa karamihan ng mga katutubong Amerikano. Karamihan sa kanila ay nakatira sa maliit na mga komunidad na konektado sa mga kawing sa pamilya. Ang karamihan ng mga kultura ng Katutubo ay tumuturing sa kanilang angkan sa pamamagitan ng matrilineal na kaugnayan. Sa madaling salita, ang pagkakakilanlan ng pamilya at ng klan ay nagmumula sa mga babae at kanilang mga anak, hindi tulad sa Europeo na pumapangalawa ang mga ama at mga anak sa pagkakakilanlan. Karaniwan ding nakatuon ang mga kababaihan sa pagsasaka, samantalang ang mga kalalakihan ay nangangaso at nangisda. Bukod dito, mas malawak ang kalayaan sa pagpili ng partner at sa aspetong pag-aasawa ng mga Katutubo kumpara sa mga Europeo. Ang mga kababaihan halimbawa ay karaniwang pumipili ng kanilang mga asawa, at ang diborsyo ay madalas na simple at madaling proseso. Napakalaki ng pagkakaiba ng kaisipan ng mga katutubo sa mga Europeo patungkol sa karapatan sa ari-arian. Karaniwang mayroong personal na pagmamay-ari ang mga Native Americans sa mga kagamitan, armas, o iba pang bagay na aktibong ginagamit, at ang patakaran na ito ay inilalapat din sa lupa at mga tanim. Ang mga grupo at indibidwal ay nagpapalawig sa kanilang sariling lupain at gumagamit ng karahasan o pakikipag-usap upang pigilan ang iba. Ngunit hindi ibig sabihin na ang karapatan sa paggamit ng lupa ay nagpapahintulot din sa permanenteng pag-aari nito.

Mayroong maraming paraan ng komunikasyon ang mga katutubo ng Amerika, kasama na ang mga grapikong pagsasalita, at ilan sa mga teknolohiyang artistiko at komunikatibo na ito ay ginagamit pa rin ngayon. Halimbawa, ang mga Ojibwe na nagsasalita ng Algonquian ay gumagamit ng mga birch-bark scroll upang mairekord ang mga pang-medikal na paggamot, recipe, kanta, kwento, at iba pa. Iba pang mga tao sa Eastern Woodlands ay gumagawa ng mga alahas at kasangkapang pang-araw-araw na gawa sa mga halaman, sinulid ng mga halaman, embroidery ng balat ng hayop gamit ang porcupine quills, at naglalagay ng kahulugan sa mga lugar na may kumplikadong seremonyal na kahulugan. Sa mga Plains, ang mga alahas ay gawa sa buhok ng bison at ang mga balat ng bison ay pinapintahan; sa Pacific Northwest, pagkatapos ng pagdating ng mga Europeo, ang mga taga-roon ay nagwawabe ng buhok ng kambing sa malambot na mga tekstil na may partikular na mga pattern. Ang mga ninuno ng Maya, Zapotec, at Nahua sa Mesoamerica ay nagpipinta ng kanilang mga kasaysayan sa mga tekstil na gawa sa halaman at ginagamit din ang bato para maisulat ang mga ito. Sa Andes, naglalagay ng impormasyon sa anyo ng mga na-knot na string o khipu ---ang mga recorder ng Inca. ^[12]

Dalawang libong taon na ang nakalipas, ilan sa pinakamalaking pangkat ng kultura sa Hilagang Amerika ay ang mga Puebloan groups, na nakatuon sa kasalukuyang Greater Southwest (ang timog-kanlurang Estados Unidos at hilagang-kanlurang Mexico), ang mga Mississippian groups na matatagpuan sa ilog Mississippi at sa mga tributary nito, at ang mga Mesoamerican groups sa mga lugar na ngayon ay kilala bilang gitnang Mexico at Yucatan. Ang mga nagdaang pag-unlad sa agrikultura ay nagbigay-daan sa pagsabog ng mga malalaking sinaunang lipunan, tulad ng sa Tenochtitlán sa Valley of Mexico, Cahokia sa ilog Mississippi, at sa mga lugar ng oasis sa ilang bahagi ng Greater Southwest.

Ang Chaco Canyon sa hilagang New Mexico ay tahanan ng mga ninunong Puebloan mula 900 hanggang 1300 CE. Maaaring mayroong hanggang labing-limang libong indibidwal na nanirahan sa Chaco Canyon complex sa kasalukuyang New Mexico.^[13] Ang mga mausisip na pamamaraan sa agrikultura, malawakang mga network ng kalakalan, at pati na rin ang domestication ng mga hayop tulad ng turkey ay nagbigay-daan sa paglago ng populasyon. Ang mga malalaking residential structures, na ginawa mula sa mga sandstone blocks at kahoy na dinala sa malalayong distansya, ay nagpakatulog sa daan-daang mga tao sa Puebloan. Ang isang gusali, ang Pueblo Bonito, ay umabot sa dalawang ektarya at may limang palapag. Ang anim na daang silid nito ay pinapalamutian ng mga kampanilya ng tanso, mga dekorasyon na turquoise, at maliliwanag na macaws.^[14]Ang mga bahay tulad ng nasa Pueblo Bonito ay mayroong maliit na dugout room, o kiva, na naglaro ng mahalagang papel sa iba't ibang seremonya at nagsilbing mahalagang sentro para sa buhay at kultura ng mga Puebloan. Ang spiritualidad ng Puebloan ay nakatali sa lupa at kalangitan, habang henerasyon nilang sinubaybayan nang maingat ang mga bituin at nagdisenyo ng mga bahay sa linya ng landas ng araw at buwan.^[15]

Ang mga pangkat ng katutubong Amerikano ay isang malawak na kategorya ng mga tao na nakatira sa mga lugar na ngayon ay kinabibilangan ng Kanlurang Hemisphere bago pa man dumating ang mga Europeo. Sila ay nagkakaiba sa kanilang mga wika, kultura, kasaysayan, at mga pamamaraan ng pamumuhay. Matatagpuan sila mula sa Arctic Circle sa hilagang bahagi ng Canada hanggang sa pampang ng South America. Ang mga pangkat na ito ay mayroong mahabang kasaysayan ng mga tradisyon, ritwal, sining, at iba't ibang aspeto ng buhay na kung saan ay mahalaga sa kanilang kultura. Sa artikulong ito, tatalakayin natin ang ilan sa mga pangkat ng katutubong Amerikano, kabilang ang Puebloan, Lenape, Cahokia, at iba pa, at ang kanilang mga kaugalian, kultura, at mga naging kontribusyon sa kasaysayan ng bansa.

Ang mga Puebloan sa Chaco Canyon ay nakaharap sa ilang mga hamong pang-kalikasan, kabilang ang deforestation at overirrigation, na sa huli ay nagdulot ng pagbagsak ng komunidad at ang pagkakalat ng mga tao sa mas maliit na pamayanan. Nagsimula ang isang labing-limang taong tagtuyot noong 1130. Nang sumunod dito, iniwan ang Chaco Canyon. Ang mga bagong grupo, kabilang ang Apache at Navajo, ay pumasok sa nakaligawang teritoryo at nag-adopt ng ilang mga kustom ng Puebloan. Ang tagtuyot na nagpahirap sa Pueblo ay malamang na nagdulot din ng epekto sa mga Mississippian ng Midwest at Timog Amerika. Nag-develop ang mga Mississippians ng isa sa pinakamalaking sibilisasyon sa hilaga ng modernong Mexico. Humigit-kumulang isang libong taon na ang nakakaraan, sa pinakamalaking pamayanan ng Mississippian, ang Cahokia, na matatagpuan sa silangan ng kasalukuyang St. Louis, nag-peak ito ng populasyon sa pagitan ng sampung libo at tatlumpung libo. Hinigitan nito ang mga ka-singlaki nitong lungsod sa Europa. Sa katunayan, wala nang lungsod sa hilaga ng modernong Mexico na magtatapat sa mga antas ng populasyon ng Cahokia hanggang matapos ang Rebolusyong Amerikano. Ang lungsod mismo ay naglalaman ng dalawang libong ektarya at nakatuon sa Monks Mound, isang malaking burol na gawa sa lupa na may sampung palapag at mas malaki sa base kaysa sa mga pyramid ng Ehipto. Tulad ng maraming mga taong nanirahan sa Woodlands, ang buhay at kamatayan sa Cahokia ay nakatali sa kilos ng mga bituin, araw, at buwan, at ang kanilang mga cebong estruktura ay nagpapakita ng mga mahahalagang pwersang ito.

Ang Cahokia ay nakabatay sa sistema ng mga chiefdoms, isang hirarkikal na sistemang batay sa klan na nagbibigay ng kapangyarihan sa mga lider sa mga usapang sekular at sagradong paniniwala. Ang laki ng lungsod at ang lawak ng kanyang impluwensiya ay nagpapakita na ang lungsod ay umaasa sa maraming maliliit na chiefdom na nasa ilalim ng awtoridad ng isang pangunahing lider. Ang sosyal na pagkakahiwa-hiwalay ay bahagi ng kanilang kultura dahil sa mga karaniwang alitan at digmaan. Ang mga bihag sa digmaan ay ginawang alipin, at ang mga ito ay nagpakatubig ng mahalagang bahagi ng ekonomiya sa Southeast na bahagi ng Hilagang Amerika. Hindi batay sa paghawak ng mga tao bilang ari-arian ang pagkabihag sa mga katutubo ng Amerika. Sa halip, itinuturing ng mga katutubo ng Amerika ang mga bihag bilang mga taong walang mga kapatid sa lahi. Ang pagkabihag, kung gayon, ay hindi palaging permanenteng kalagayan. Madalas, ang isang dating bihag ay maaaring maging isang ganap na kasapi ng komunidad. Ang pag-aampon o kasal ay maaaring magbigay-daan sa isang bihag upang makapasok sa isang kapatiran at sumali sa komunidad. Ang pagkabihag at ang kalakal ng mga bihag ay naging mahalagang paraan kung saan maraming mga Katutubong komunidad ay nakabawi at nakakuha o nagtaguyod ng kapangyarihan.

Nasa mga 1050, naranasan ng Cahokia ang tinatawag ng isang arkeologo na "big bang," na kasama ang "halos walang anumang pagbabago at malawakang paglilipat sa lahat ng bagay na may kinalaman sa pulitika, panlipunan, at ideolohiya." ^[16] Ang populasyon ay lumago ng halos 500 porsyento sa loob lamang ng isang henerasyon, at bagong grupo ng mga tao ay naimpluwensiyahan sa lungsod at sa mga komunidad nito. Sa pamamagitan ng 1300, ang dating malakas na lungsod ay sumailalim sa serye ng mga tensyon na nagdulot ng pagbagsak. Noon, ang mga eksperto ay nagsasabing ito ay dahil sa ekolohikal na kalamidad o sa pagkaunti ng populasyon sa pamamagitan ng emigrasyon, ngunit ang bagong pananaliksik ay tumutukoy sa paglalakbay ng digmaan, o panloob na mga tensyon sa pulitika. Nagpapahiwatig ang mga paliwanag tungkol sa kalikasan na ang paglaki ng populasyon ay nagdulot ng sobrang pasanin sa mga maaring gawing taniman. Nagsasabing dahil sa higit na pangangailangan sa kagamitan sa pagsisindi ng apoy at materyales sa pagpapatayo, nagdulot ito ng pagkakatanggal ng mga punong kahoy, pagkakalbo ng lupa, at marahil ay mahabang tagtuyot. Ang kamakailang ebidensya, kabilang ang mga stockade na pangdepensa, ay nagpapahiwatig na ang politikal na kaguluhan sa gitna ng ruling elite at ang mga banta mula sa mga panlabas na kaaway ay maaaring magpaliwanag sa dulo ng dating malakas na sibilisasyon.^[17]

Ang mga komunidad sa Hilagang Amerika ay konektado sa pamamagitan ng magkakamag-anak, pulitika, at kultura at pinapanatili ng mga trading routes na naglalakbay sa malalayong lugar. Ang Ilog Mississippi ay nagsilbing mahalagang artery ng kalakalan, ngunit lahat ng mga daan-daang tubig sa kontinente ay mahalaga sa transportasyon at komunikasyon. Naging mahalagang sentro ng kalakalan ang Cahokia dahil sa posisyon nito malapit sa mga ilog ng Mississippi, Illinois, at Missouri. Ang mga ilog na ito ay nagbubuo ng mga network na nagsasalok mula sa Great Lakes hanggang sa Timog Silangang Amerika. Ang mga arkeologo ay nakapag-identipika ng mga materyal, tulad ng mga shell ng dagat, na naglakbay ng mahigit sa isang libong milya upang marating ang sentro ng sibilisasyong ito. Sa hindi bababa sa 3,500 taon na nakalipas, ang komunidad sa kung saan ngayon ay Poverty Point, Louisiana, ay may access sa tanso mula sa kasalukuyang Canada at flint mula sa kasalukuyang Indiana. Ang mga sheet ng mika na natagpuan sa sakradong Serpent Mound site malapit sa Ilog Ohio ay nagmula sa Allegheny Mountains, at ang obsidian mula sa malapit na mga earthworks ay nagmula sa Mexico. Ang turkesa mula sa Greater Southwest ay ginamit sa Teotihuacan 1200 taon na ang nakalipas.

Sa Eastern Woodlands, maraming mga lipunan ng mga Katutubong Amerikano ang nakatira sa mas maliit, malawak na komunidad upang magamit ang mga mayamang lupa at malalawak na ilog at mga sapa. Ang mga Lenape, na kilala rin bilang Delawares, ay nagtanim sa mga bottomland sa buong mga tubig ng Hudson at Delaware River sa New York, Pennsylvania, New Jersey, at Delaware. Ang kanilang mga daan-daang mga pamayanan, na nagmula sa timog Massachusetts hanggang sa Delaware, ay hindi malakas na magkakabit sa pamamagitan ng mga koneksyon sa pulitika, panlipunan, at espirituwal na aspeto.

Ang mga lipunan ng Lenape ay hindi gaanong malakas na magkakabit sa isa't isa, at pinagsama-sama sila ng kanilang mga oral na kasaysayan, mga tradisyong seremonyal, organisasyon ng pulitika na nakabase sa konsenso, mga kinship network, at isang magkakasamang sistema ng mga klano. Ang kinship ay nag-uugnay sa iba't ibang mga pamayanan at mga klano ng Lenape, at ang lipunan ay organisado sa mga linya ng matrilineal. Ang pag-aasawa ay nangyayari sa pagitan ng mga klano, at ang isang kasal na lalaki ay sumasapi sa klano ng kanyang asawa. Ang mga kababaihan ng Lenape ay may kapangyarihan sa mga kasal, sa mga sambahayan, at sa produksyon ng agrikultura at maaari pa ngang naglalaro ng mahalagang bahagi sa pagpili ng mga lider, na tinatawag na sachems. Ang pagkalat ng kapangyarihan, maliit na mga pamayanan, at organisasyon na nakabatay sa magkakamag-anak ay nagbigay ng katatagan at pagtibay ng mga komunidad ng Lenape sa mahabang panahon.^[18] Isang o higit pang mga sachems ang namamahala sa mga pamayanan ng Lenape sa pamamagitan ng pagsang-ayon ng kanilang mga tao. Ang mga sachem ng Lenape ay nagtatamo ng kanilang kapangyarihan sa pamamagitan ng pagpapakita ng kaalaman at karanasan. Ito ay iba sa ierarkikal na organisasyon ng maraming mga kultura ng Mississippian. Mayroong malalaking pagtitipon na nagaganap, gayunpaman, habang pinagsasama-sama ng mga pinagkalat na pamayanan at mga lider nito para sa mga layuning seremonyal o upang magdesisyon sa mga malalaking bagay. Ang mga sachem ay nagsasalita para sa kanilang mga tao sa mga mas malalaking konseho na kasama ang mga lalaki, kababaihan, at mga nakatatanda. Nagkaroon ng mga pagkakataong nagkaroon ng mga tensyon ang mga Lenape sa ibang mga grupo ng mga Katutubong Amerikano tulad ng mga Iroquois sa hilaga o mga Susquehannock sa timog, ngunit ang kakulangan ng mga panlabas na depensa malapit sa mga pamayanan ng Lenape ay nagpapahiwatig sa mga arkeologo na itinatago nila ang kanilang mga sarili mula sa malalaking pag-atake. Ito ay nagpapakita na ang mga Lenape ay nakakapaglayo ng kanilang mga sarili mula sa malawakang digmaan.

Ang patuloy na tagal ng mga lipunan ng Lenape, na nagsimula siglo bago ang pagkontak ng mga Europeo, ay dahil din sa kanilang kahusayan bilang mga magsasaka at mangingisda. Kasama ng Three Sisters, nagtanim din ang mga kababaihan ng Lenape ng tabako, mga bulaklak ng araw, at mga upo. Nag-aani sila ng mga prutas at kahoy na bungang kahoy at nagtanim din ng maraming uri ng mga halamang gamot, na kanilang ginamit ng may mahusay na kasanayan. Nag-organisa ng kanilang mga komunidad ang mga Lenape upang magamit ang mga panahon ng pagtatanim at paglilipat ng mga hayop at ibon na bahagi ng kanilang diyeta. Sa panahon ng pagtatanim at pag-aani, nagtitipon ang mga Lenape sa mas malalaking grupo upang i-coordinate ang kanilang trabaho at magamit ang lokal na kasaganaan. Bilang mga mahusay na mangingisda, nag-organisa sila ng seasonal fish camps upang manghuli ng mga shellfish at shad. Gumawa ang mga Lenape ng mga net, basket, mat, at iba't ibang mga kagamitan ng bahay mula sa mga tayog na matatagpuan sa mga ilog, sapa, at baybayin. Nanggaling sa mga pinakamataba at pinakamayaman na lupain sa Eastern Woodlands ang kanilang tahanan at ginamit nila ang kanilang kasanayan upang lumikha ng isang matatag at maunlad na sibilisasyon. Ang mga unang Dutch at Swedish settlers na nakatagpo sa mga Lenape noong ika-siyam na siglo ay nakakita ng kasaganaan ng mga Lenape at agad na hinanap ang kanilang pagkakaibigan. Ang kanilang buhay ay naging nakadepende dito.

Sa Pacific Northwest, ang Kwakwaka'wakw, Tlingits, Haidas, at daan-daang iba pang mga tao, na nagsasalita ng mga dosena ng mga wika, ay umunlad sa isang lupain na may katamtamang klima, luntiang mga kagubatan, at maraming mga ilog. Ang mga tao sa rehiyong ito ay nakadepende sa salmon para sa kanilang kaligtasan at nagpapahalaga nang naaayon dito. Ang mga imahe ng salmon ay nagdekorasyon sa mga totem pole, basket, canoes, oars, at iba pang mga kagamitan. Ang isda ay itinuring ng mga tao sa aspetong espirituwal at kumakatawan sa kasaganaan, buhay, at pagpapabago. Ang mga sustainable na pagpapangasiwa ay nagtiyak ng pagkakasurvive ng mga populasyon ng salmon. Ang mga Coast Salish at ilang iba pa ay nagdiriwang ng First Salmon Ceremony kapag nakita ang unang salmon na dumadaan sa kanilang lugar sa bawat season. Pinapanood ng mga nakatatanda nang maigi ang dami ng salmon run at nagpapaliban ng paghaharvest upang matiyak na sapat ang bilang na makakabalik upang magspawn sa hinaharap.^[19] Karaniwang ginagamit ng mga lalaki ang mga net, hooks, at iba pang mga maliit na kagamitan upang hulihin ang salmon habang nagmimigrate pataas ng ilog upang magspawn. Ang mga malalaking cedar canoe, na hanggang limampung talampakan ang haba at nagdadala ng hanggang dalawampung tao, ay nagbigay-daan sa malawakang pangingisda sa Pacific Ocean, kung saan ang mga mahuhusay na mangingisda ay nakakapag-huli ng halibut, sturgeon, at iba pang mga isda, kung minsan ay mayroon silang nakakayang huling libo-libong pondo sa isang solong canoe. ^[20]

Ang mga sobrang pagkain ay nagbigay-daan sa malaking paglago ng populasyon, at naging isa sa pinakamalupit na mga densely populated na rehiyon sa North America ang Pacific Northwest. Ang kombinasyon ng densidad ng populasyon at sobrang pagkain ay lumikha ng isang natatanging organisasyon ng lipunan na nakatuon sa mga malalawakang piging, na tinatawag na potlatches. Ang mga potlatches ay nagdiriwang ng mga kapanganakan at kasal at nagtatakda ng estado sa lipunan. Ang pagdiriwang ay tumatagal ng ilang araw at nagpapakita ng kayamanan at kapangyarihan ng mga host sa pamamagitan ng pagbibigay ng pagkain, mga likha ng sining, at mga palabas sa mga panauhin. Kung mas maraming bagay ang ibinibigay ng mga host, mas mataas ang prestihiyo at kapangyarihan na kanilang makukuha sa loob ng grupo. May ilang mga lalaki na nag-ipon ng pera sa loob ng mga dekada upang mag-host ng isang maluho at napakalaking potlatch na magbibigay-daan sa kanya ng mas malaking respeto at kapangyarihan sa loob ng komunidad.

Maraming mga tao sa Pacific Northwest ang nagtatayo ng malalaking plank houses mula sa mga saganang punong cedro sa rehiyon. Halimbawa, ang Suquamish Oleman House (o Old Man House) na may habang limang daang talampakan ay nakatayo sa tabi ng Puget Sound. ^[21]Ang mga malalaking puno ng cedar ay dinukit at pininta sa anyo ng mga hayop o iba pang mga tauhan upang magkuwento at magpakilala ng kanilang pagkakakilanlan. Ang mga totem pole na ito ay naging ang pinakamakikilalang artisikong anyo ng Pacific Northwest, ngunit gumawa rin ang mga tao ng mga maskara at iba pang mga kagamitang kahoy, tulad ng mga hand drum at rattles, mula sa mga malalaking puno sa rehiyon.

Kahit mayroong mga pagkakatulad, malaki ang pagkakaiba ng mga kultura ng mga katutubo. Ang New World ay tandaan ng iba't ibang kultura at pagkakaiba. Sa panahon na ang mga Europeo ay handa nang tumawid sa Atlantiko, ang mga Amerikano ay nagsasalita ng daan-daang mga wika at nakatira ayon sa maraming mga klima sa hemispero. Mayroong mga nakatira sa mga siyudad, iba naman ay sa maliit na grupo. Mayroong mga nangangalakal ng seasonal, iba naman ay nanatiling permanenteng nakatira. Lahat ng mga katutubong tao ay may mahabang kasaysayan at may mahusay na bumuo ng mga natatanging kultura na nabuo sa loob ng libu-libong taon. Subalit ang pagdating ng mga Europeo ay nagbago ng lahat.

Ang mga mandaragat na Scandinavians ay nakarating sa Bagong Mundo bago pa dumating si Columbus. Sa kanilang pinakamataas na kalakasan, sila ay naglayag hanggang Constantinople at nagsagupa sa mga nayon hanggang sa hilagang Aprika. Nagtayo sila ng limitadong mga kolonya sa Iceland at Greenland at noong taong 1000, si Leif Erikson ay nakarating sa Newfoundland sa kasalukuyang Canada. Ngunit nabigo ang kolonyang Norse. Naging nakakulong sa kanilang kultura at lokasyon, sila ay itinulak pabalik sa dagat dahil sa kakulangan ng mga resources, hindi magandang panahon, kakapusan ng pagkain, at ang paglaban ng mga katutubong naninirahan sa lugar.

Pagkatapos, siglo bago pa dumating si Columbus, ang mga Krusada ay nag-ugnay ng Europa sa kayamanan, kapangyarihan, at kaalaman ng Asya. Ang mga Europeo ay nakapag-rediscover o nakapag-adopt ng mga kaalaman sa Griyego, Romano, at Muslim. Ang pagkakalat ng mga kalakal at kaalaman sa buong hemispero ay hindi lamang nagpapakilos sa Renaissance kundi nagpapakain din sa pangmatagalang paglawak ng mga Europeo. Ang mga kalakal mula sa Asya ay bumaha sa mga pamilihan sa Europa, na nagsanhi ng pangangailangan para sa mga bagong kalakal. Ang kalakalang ito ay nagdulot ng malaking yaman, at ang mga Europeo ay naglabanan para sa kalakalang paghahari.

Nakarating na sa New World ang mga seafarer mula sa Scandinavia bago pa kay Columbus. Sa kanilang kasikatan, umabot sila sa Constantinople sa silangan at pumunta sa mga kapatagan sa hilaga ng Africa. Nagtatag sila ng mga limitadong kolonya sa Iceland at Greenland at noong taon 1000, nakarating si Leif Erikson sa Newfoundland sa kasalukuyang Canada. Ngunit nabigo ang kanilang kolonya. Dahil sa kultura at heograpiya, napilitang umurong ang mga Norse at bumalik sa dagat dahil sa limitadong resources, hindi magandang panahon, kakulangan sa pagkain at mga pagtutol ng mga katutubo.

Saka, siglo bago pa kay Columbus, nagkaisa ang mga bansa sa Europa sa ilalim ng mga malakas na hari. Isang serye ng mga tunggalian sa pagitan ng Inglaterra at Pransiya — ang Hundred Years' War — ang nagpabilis ng nasyonalismo at nagpabunga ng administrasyon sa pananalapi at militar na kinakailangan upang mapanatili ang mga bansang nasyonal. Sa Espanya, ang pagpapakasal ni Ferdinand ng Aragon at Isabella ng Castile ay nagtulungan para mapagsama ang dalawang pinakamalakas na kaharian sa Iberian Peninsula. Hindi natapos ang mga Crusade sa Iberia: nagtapos ang mga korona ng Espanya sa mga siglong hindi magkakasunod na pakikipaglaban — ang Reconquista — sa pamamagitan ng pagpapaalis sa mga Muslim Moors at mga Hudyo mula sa Iberian Peninsula noong 1492, kasabay ng paglalayag ni Christopher Columbus sa kanluran. Sa bagong kapangyarihan, ang mga bagong bansa — at ang kanilang mga may kapangyarihang mga monarka — ay naghahangad na maabot ang kayamanan ng Asya.

Ang mga tagapag-trade na seafarer ng Italya ang namamahala sa Mediterranean at kontrolado nila ang kalakalan sa Asya. Ang mga bansang Portugal at Espanya, sa mga gilid ng Europa, ay umaasa sa mga middleman at nagbabayad ng mas mataas na presyo para sa mga produkto sa Asya. Hinanap nila ang mas direktang ruta. At sa gawing Atlantic, nakatuon ang kanilang pansin. Malaki ang puhunan ng Portugal sa pagpapakalat. Mula sa kanyang mayamang palasyo sa Sagres Peninsula ng Portugal, isinugal ni Prince Henry the Navigator (Infante Henry, Duke of Viseu) ang kanyang pera sa pananaliksik at teknolohiya at nag-sponsor ng maraming pagpapabuti sa teknolohiya. Nagbunga ang kanyang mga pamumuhunan. Noong ika-limang siglo, pinag-igihan ng mga mangingisda ng Portugal ang astrolabe, isang tool para masiguro ang latitude, at ang caravel, isang barkong malakas sa paglalayag sa dagat. Parehong ito'y mga pagpapabuti sa teknolohiya.

Ang mga seafaring na trader mula sa Italya ay namamahala sa Mediterranean at kontrolado ang kalakalan patungong Asya. Sa kabilang banda, ang Espanya at Portugal, na nasa gilid ng Europa, ay umaasa sa mga middleman at nagbabayad ng mas mataas na presyo para sa mga produkto mula sa Asya. Nagsisimula silang maghanap ng mas direktang ruta, kaya't sila ay nagsilbing sa Atlantiko. Naglagak ng malaking pondo sa pagpapalawak ng kaalaman sa paglalayag ang Portugal. Mula sa kanyang lupain sa Sagres Peninsula ng Portugal, isang mayamang lugar na pangkalakalang daungan, si Prince Henry the Navigator (Infante Henry, Duke of Viseu) ay naglagak ng mga pondo sa pananaliksik at teknolohiya at nagbigay ng puhunan sa maraming pagpapabuti sa teknolohiya. Ang kanyang mga puhunan ay nagbunga. Noong ika-15 siglo, pinatibay ng mga mandaragat ng Portugal ang astrolabe, isang kasangkapan upang kalkulahin ang latitud, at ang caravel, isang barko na angkop para sa paglalayag sa karagatan. Pareho itong mga pagpapabuti sa teknolohiya. Pinapayagan ng astrolabe ang mas presisyong paglalayag, at ang caravel, sa kaibahan sa mas karaniwang mga barkong ginagamit sa kalakalan sa mediterranean na ginawa para sa pangkalahatang katatagan, ay isang matatag na barko na may malalim na draft at kayang gumawa ng mahabang paglalayag sa bukas na karagatan at, hindi bababa sa kasing mahalaga nito, ay kayang magdala ng malalaking kargamento sa paglalayag.

Ang mga Portuguese ay nagtatag ng mga kuta sa baybayin ng Atlantiko sa Africa noong ika-labinglimang siglo, na nagpapasimula ng mga siglong kolonisasyon ng mga Europeo doon. Ang mga trading post ng mga Portuguese ay nagdulot ng mga bagong kita na nagpapondohan ng mas malawak na kalakalan at pagkolonisar. Kumalat ang mga trading post sa napakalawak na baybayin ng Africa, at sa katapusan ng ika-labinglimang siglo, si Vasco da Gama ay nakapaglayag mula sa baybayin ng Africa patungong India at sa iba pang mga makabuluhang merkado sa Asya.

Ang kawalan ng katiyakan ng mga daloy ng karagatan at ang limitasyon ng teknolohiya noong panahong iyon ay nagpilit sa mga marinong Iberian na lumayag patungo sa kanluran sa gitna ng bukas na dagat bago tumawid patungo sa Africa. Sa ganitong paraan, natagpuan ng mga Espanyol at Portuguese ang ilang mga isla sa baybayin ng Europa at Africa, kabilang ang Azores, Canary Islands, at Cape Verde Islands. Naging lugar ito ng pagpapayaman at pagpapakalat ng pagtatanim ng asukal sa pamamagitan ng pagkakatipon ng mga nakatirik sa gitna ng esklavong mga manggagawa.

Ang asukal ay orihinal na sinasaka sa Asya ngunit naging isang paboritong produkto na malawak na kinikita at kinokonsumo ng mga nobiles sa Europa. Natuto ang mga Portuguese ng proseso ng pagtatanim ng asukal mula sa mga plantasyon sa Mediteraneo na nagsimula sa mga Muslim, na gumagamit ng esklavong manggagawa mula sa Timog Rusya at mga bansang Islamiko. Ang pagtatanim ng asukal ay isang mahirap na trabaho. Kinakailangan nito ang tropikal na temperatura, araw-araw na pag-ulan, natatanging kalagayan ng lupa, at isang labing-apat na buwan na tag-ani. Ngunit sa mga bagong natuklasang, halos walang naninirahan na mga isla sa gitna ng Atlantiko, natagpuan ng mga Portuguese ang mga bagong lupaing maipapangalanang suporta sa produksyon ng asukal. Sinundan ito ng mga bago at mas malalim na uri ng pagkawasak ng tao at ekolohiya. Isinantabi ng mga natitirang taga-Canary Islands na kilala bilang Guanches ang kanilang mga sariling karapatan sa kalayaan at naging esklavo o namatay pagdating ng mga Europeans. Ang ganitong kalunos-lunos na pangyayari ay nagpahiwatig sa mga pangyayaring pang-demograpiko para sa mga populasyong Native American pagdating ng mga Espanyol.

Ang mga gustong magtanim ng mga halaman sa Portugal ay nangangailangan ng mga manggagawa upang masakop ang mahirap at labor-intensive na pananim na asukal. Unang lumapit sila sa mga kaugnay na kalakal na itinatag ng mga mangangalakal ng Portugal sa mga lungsod-state ng Africa sa Senegambia, sa Gold Coast, pati na rin ang mga kaharian ng Benin, Kongo, at Ndongo.^[22] Sa simula ng sistema ng pagkakabenta ng mga alipin sa Europa at Africa, nag-aalok ang mga lider ng mga bansa ng mga bilanggo ng digmaan - na batay sa tradisyon ay nawawala ang kanilang kalayaan kung mahuli sa digmaan - para sa mga baril ng mga Portuges, bakal, at mga manufactured na kalakal. Mahalaga na tandaan na ang pagkakabenta ng mga alipin sa Africa, tulad ng pagkakabenta ng mga alipin sa mga Katutubong Amerikano, ay hindi katulad ng chattel na pagkakabenta ng mga alipin ng antebellum United States. ^[23]

Mula sa mga base sa tabing-dagat ng Atlantic, nagsimula ang mga Portuges na bumili ng mga alipin para sa pagpapadala sa mga isla ng Atlantic tulad ng Madeira, Canaries, at Cape Verdes upang magtrabaho sa mga bukid ng asukal. Sa gayon, ipinanganak ang mga unang malalaking plantasyon ng Atlantic. Makalipas ang ilang dekada, sa dulo ng ika-15 na siglo, ang sistemang plantasyon ng mga Portuges sa isla ng São Tomé ay naging modelo para sa sistemang plantasyon habang ito ay lumawak sa buong Atlantic.

Sa parehong paraan, nangunguna rin sa teknolohiya sa paglalayag ang Espanya. Naging dalubhasa na ang mga mandaragat ng Espanya sa mga caravel. Habang nagpapakapit ang Portugal sa kontrol sa mga African trading network at sa kumplikadong ruta sa silangan papuntang Asya, nagnanais ang Espanya ng sarili nitong landas tungo sa pagtatag ng kanilang imperyo. Nangako ng ganitong pagkakataon si Christopher Columbus, isang bihasang mandaragat na ipinanganak sa Italya at nag-aral sa ilalim ng mga mandaragat ng Portugal.

Alam ng mga edukadong Asyano at Europeo sa ika-15 na siglo na bilog ang mundo. Alam din nila na kung kaya't teknikal na posible na makarating sa Asya sa pamamagitan ng paglalayag patimog mula sa Europe—na sa ganitong paraan ay maiiwasan ang mga middleman ng Italya o Portugal—ang lawak ng mundo ay magdadala ng kagutuman at uhaw na hindi kayang matugunan ng anumang caravel, kahit na pa man ng pinakamagaling sa kanila. Ngunit nagkulang ng pagtaya si Columbus sa laki ng mundo ng dalawang thirds at kaya't naniniwala siyang posible ito. Matapos mabigo sa paghahanap ng suporta para sa kanyang plano sa ilang mga Europeong korte, nakumbinsi niya si Queen Isabella at King Ferdinand ng Espanya na magbigay sa kanya ng tatlong maliit na barko, na nagsimulang maglayag noong 1492. Sa kanyang pagkakamali sa taya sa laki ng mundo at swerteng makatuklas ng dalawang malaking kontinente, dumating ang Niña, Pinta, at Santa Maria at ang kanilang siyamnapung tao sa kasalukuyang Bahamas noong Oktubre 12, 1492.

Ang mga Taíno o Indigenous Arawaks ang nakatira sa mga isla ng Caribbean. Sila ay nangingisda at nagtatanim ng mais, yam, at cassava. Inilarawan ni Columbus sila bilang mga inosente. "Sila ay napakamaamo at walang kaalaman sa kung ano ang masama; hindi nila alam ang mga kasalanan ng pagpatay o pagnanakaw," ulat niya sa koronang Espanyol. "Ang inyong kahalagahan ay maaaring maniwala na sa buong mundo ay walang mas mabuting mga tao. . . . Mahal nila ang kanilang kapwa tulad ng kanilang sarili, at ang kanilang pananalita ay ang pinakamahalaga at pinakamaamo sa buong mundo, at palaging may ngiti." Ngunit si Columbus ay pumunta para sa kayamanan at hindi siya makahanap ng marami. Ngunit ang mga Arawaks ay may mga maliit na gintong palamuti. Iniwan ni Columbus ang tatlumpu't siyam na Espanyol sa isang militar na kuta sa Hispaniola upang hanapin at maprotektahan ang pinagmumulan ng ginto habang siya ay bumalik sa Espanya, kasama ang labingdalawang Arawaks na nakulong at may tatak. Dumating si Columbus nang may malaking papuri at agad na nagtrabaho upang mag-organisa ng isa pang paglalayag. Malinaw ang mga motibo ng New World ng Espanya mula sa simula. Kung mag-organisa para sa isang paglalakbay pabalik, ipinangako ni Columbus sa kaharian ng Espanya ang ginto at mga nakakatuling mga manggagawa. Iniulat ni Columbus, "Sa limampung lalaki ay maaari nilang masakop ang lahat at gawin ang kailangan sa kanila." ^[24]Sa labingpito niyang barko at higit sa isang libong lalaki, bumalik si Columbus sa West Indies (naglakbay si Columbus ng apat na beses sa New World). Sa kabila ng pagkakatitiyak niya na siya ay nasa East Indies, ipinangako niya na magbibigay ng gantimpala sa pamumuhunan ni Isabella at Ferdinand. Ngunit nang mabagal ang pagdating ng materyal na kayamanan, nagsimula ang mga Espanyol ng isang mabagsik na kampanya upang kunin ang bawat posibleng onsa ng kayamanan mula sa Caribbean. Pinuksa ng mga Espanyol ang mga Arawaks. Si Bartolomé de Las Casas ay naglakbay sa New World noong 1502 at sumulat, "Nakita ko ng aking mga mata ang mga Espanyol, hindi para sa ibang dahilan kundi upang masiyahan ang kanilang mararahas na kaisipan, na nagputol ng mga Kamay, Ilong, at Tainga, ng mga Indian at Indyanes."^[25] Nang maubos na ang mga ginto sa mga isla, pinilit ng mga Kastila ang mga alipin na magtrabaho sa kanilang mga malalaking bagong plantasyon, ang mga encomienda. Pinasalita ni Las Casas ang mga pagmamalupit ng mga Europeo sa mahalimuyak na detalye. Sa pamamagitan ng pag-aakala na walang kahalagahan ang mga katutubo, hinayaan ng mga Kastila ang kanilang kahalagahan na mapako sa paa ng krus. Ang walang kabuluhang karahasan at dehumanizing na pagpapahirap ay lumapastangan sa mga Arawak. Nabagsak ang populasyon ng mga Katutubo. Sa loob lamang ng ilang henerasyon, nawala na ang buong isla ng Hispaniola at ang isang buong uri ng tao ay tuluyang nawala. Ang mga pagtataya ng mga kasaysayan tungkol sa populasyon ng mga tao bago pa ang pagdating ng mga Europeo sa isla ay nagkakaiba mula sa maliit na milyon hanggang sa walo milyon (sinasabing tatlo milyon ng Las Casas). Sa loob ng ilang maikling taon, sila ay nawala. "Sino sa mga susunod na henerasyon ang maniniwala dito?" tanong ni Las Casas. "Ako mismo na sumusulat nito bilang isang nakakaalam ay hindi makapaniwala."

Sa kabila ng iba't ibang populasyon ng mga Katutubo at ang pagkakaroon ng ilang malakas na emperyo, hindi handa ang mga Amerikano sa pagdating ng mga Europeo. Pinalala pa ang kahayupan ng mga Europeo ng biyolohiya. Hindi nakakaranas ng sakit na pumapatay ang mga populasyon sa Asya, Europa at Aprika, ang mga Amerikano ay nabubuhay nang walang malalang sakit. Ngunit ang kanilang biyaya ay naging sumpa. Walang mga kalidad na ginawa ang mga Amerikano na mayroon na ang mga Europeo at mga Aprikano na nabuo nila sa loob ng mga siglong pagkakaroon ng mga nakamamatay na epidemya, at kaya nang dumating ang mga Europeo, na dala ang mga sakit na tulad ng tigdas, tifus, influenza, diphtheria, measles, at hepatitis, ang mga epidemya ay nagsanhi ng pagkamatay ng mga populasyon ng mga Katutubo. ^[26]Marami ang namatay sa digmaan at pagkaalipin, ngunit milyon-milyon ang namatay dahil sa epidemya. Sa katunayan, tinatayang 90 porsyento ng populasyon ng mga Amerikas ang namatay sa loob ng unang siglo at kalahating sakop ng pagkontak sa mga Europeo.^[27]

Bagama't sinira ng sakit at digmaan, nagawa ng mga Native Americans na magpundar ng gitna, magresistensya gamit ang karahasan, mag-accommodate at mag-adapt sa mga hamon ng kolonyalismo, at patuloy na nakapag-ambag sa mga karanasan ng buhay sa buong Bagong Mundo sa loob ng ilang daang taon. Ngunit patuloy pa rin ang pagdating ng mga Europeo.

Sa pagkalat ng balita tungkol sa pagkakasakop ng Espanyol, nagtungo ang mga naghangad ng kayamanan na mga Espanyol sa Bagong Mundo upang maghanap ng lupain, ginto, at titulo. Isang bagong emperyo sa Bagong Mundo ang kumalat mula sa pagkakapit ng Espanya sa Karagatang Karibi. Ang kanilang motibo ay simple: sabi ng isang sundalo, "nandito kami upang maglingkod sa Diyos at sa hari, at upang magpayaman din."^[28] Nag-ambag din ang mga sundalong bayaran sa pagtuklas at nagmadali upang kunin ang mga kayamanan at tao sa Bagong Mundo.

Ang mga Espanyol ay nakapagpamahala ng mga relasyon sa paggawa sa pamamagitan ng isang legal na sistema na tinatawag na encomienda, isang mapagsamantalang sistema ng feudalismo kung saan pinagsasama ng Espanya ang mga manggagawa ng mga katutubong populasyon sa malalawak na mga estate. Sa encomienda, ibinibigay ng korona ng Espanya hindi lamang ang lupain kundi pati na rin ang isang tinukoy na bilang ng mga katutubong populasyon. Pinagsasamantalahan ng mga encomendero ang kanilang mga manggagawa. Matapos maglathala si Bartolomé de Las Casas ng kanyang nakakagimbal na ulat tungkol sa mga pang-aabuso ng mga Espanyol (The Destruction of the Indies), binuwag ng mga awtoridad ng Espanya ang encomienda noong 1542 at pinalitan ito ng repartimiento. Bagamat itinuturing na mas magaan na sistema, nagpapakopya pa rin ang repartimiento ng maraming pang-aabuso ng nakaraang sistema, at patuloy pa rin ang mapagsamantalang pagpapahirap sa populasyong katutubo habang kumakalat ang emperyo ng Espanya sa Amerika.

Sa paglawig ng emperyo ng Bagong Mundo ng Espanya, nakaharap ng mga mananakop na Espanyol ang malalaking emperyo ng Gitnang at Timog Amerika, na mga sibilisasyong mas malaki pa kaysa sa anumang natagpuan sa Hilagang Amerika. Sa Gitnang Amerika, nagtayo ang mga Maya ng malalaking templo, pinananatili ang malalaking populasyon, at nagtatag ng isang komplikadong at matatag na sibilisasyon na mayroong isang nakasulat na wika, advanced na matematika, at napakatumpak na kalendaryo. Ngunit, bagamat hindi naman ito nawala, ang sibilisasyon ng mga Maya ay bumagsak bago pa man dumating ang mga Espanyol, marahil dahil sa mga tagtuyot at hindi mamamayang mga pamamaraan sa pagsasaka. Ngunit ang pagkawala ng sibilisasyon ng mga Maya ay nagbigay daan sa pagsikat ng pinakamakapangyarihang sibilisasyong Katutubo na kailanman naitala sa Kanlurang Hemisphere: ang Aztec.

Ang mga militaristikong migrante mula sa hilagang Mexico, ang mga Aztec ay lumipat patimog sa Lambak ng Mexico, nagsakop ng daan-daang tribo sa kanilang pagtamo ng kapangyarihan, at nagtatag ng pinakamalaking emperyo sa Bagong Mundo. Nang dumating ang mga Espanyol sa Mexico, nakatagpo sila ng isang malaking sibilisasyon na nakatuon sa Tenochtitlán, isang nakamamanghang lungsod na itinayo sa mga natural at likas na ginawang isla sa gitna ng Lawa ng Texcoco, na matatagpuan ngayon sa kasalukuyang Mexico City. Itinatag noong 1325, tumutulad sa sukat at kahalagahan ng mga pinakamalalaking lungsod sa mundo ang Tenochtitlán. ^[29]

Maraming bahagi ng lungsod ang nakatanggap ng pagkain mula sa mga pananim na itinatanim sa malalaking artipisyal na isla na tinatawag na chinampas, na ginawa ng mga Aztec sa pamamagitan ng pagpapakulo ng putik at mayamang sedimento mula sa ilalim ng lawa at paglalagay nito nang unti-unti upang bumuo ng bagong kagubatan. Mayroon ding malaking piramidang templo, ang Templo Mayor, na matatagpuan sa gitna ng lungsod (ang mga labi nito ay makikita pa rin sa gitna ng Mexico City). Nang dumating ang mga Espanyol, hindi sila makapaniwala sa kanilang nakita: 70,000 mga gusali, posibleng naglalaman ng 200,000-250,000 katao, lahat ay itinayo sa gitna ng isang lawa at kumukonekta sa isa't isa sa pamamagitan ng mga tulay at kanal. Kinuwento ni Bernal Díaz del Castillo, isang Espanyol na sundalo, "Nang makita namin ang napakaraming lungsod at mga nayon na itinayo sa tubig at iba pang malalaking bayan sa lupa, kami ay nagulat at sinabi na ito ay parang mga engkantada... May ilan sa mga sundalo namin na nagtatanong kung hindi ba ito panaginip lamang?... Hindi ko alam kung paano ito iuulat, dahil nakakakita kami ng mga bagay na hindi pa narinig o nakita noon, hindi man sa panaginip."

Mula sa kanilang islang lungsod, namamayani ang mga Aztec sa isang malawak na bahagi ng gitnang at timog Mesoamerica. Pinamumunuan nila ang kanilang imperyo sa pamamagitan ng isang decentralised na network ng mga taong nasakop na nagbibigay ng regular na tributo – kabilang ang lahat mula sa mga pangunahing bagay, tulad ng mais, beans, at iba pang pagkain, hanggang sa mga luho tulad ng jade, kakaw, at ginto – at nagbibigay ng tropa para sa imperyo. Gayunpaman, nagkakaroon ng hindi pagkakaunawaan sa ilalim ng imperyal na kapangyarihan ng mga Aztec, at nag-aasam ang mga Europeong mananakop sa kanilang malawak na yaman.^[30]

Si Hernán Cortés, isang ambisyosong Espanyol na may tatlumpu't apat na taong gulang na nakapagkamal ng kayamanan sa paglusob sa Cuba, ang nag-organisa ng isang paglusob sa Mexico noong 1519. Kasama ang anim na daang lalaki, mga kabayo, at kanyon, nagtungo siya sa baybayin ng Mexico. Gamit ang tulong ng isang tagapagsalin mula sa mga katutubo, na tinawag niyang Doña Marina, at na tinuturing ng mga kuwentong-bayan ng Mexico bilang La Malinche, nagtipon si Cortés ng impormasyon at mga kaalyado sa paghahanda para sa pagkakasakop. Sa pamamagitan ng mga panloloko, karahasan, at pagpapamalas ng mga endemic na pulitikal na pagkakaiba-iba, nakapagtala siya ng tulong ng libu-libong mga katutubong kaalyado, nagapi ang mga kalaban na mga Espanyol, at nagmartsa tungo sa Tenochtitlán.

Nakasalalay sa magagaspang na pundasyon ang dominasyon ng mga Aztec at maraming mga semi-independiyenteng lungsod-estado sa rehiyon ang nagnanais na makawala sa pamumuno ng mga Aztec. Ang mga kaharian sa malapit, kabilang na ang mga Tarascan sa hilaga at ang natitirang mga lungsod-estado ng mga Maya sa Yucatan peninsula, ay naghihimagsik sa kapangyarihan ng mga Aztec.

Sa pamamagitan ng pangungumbinsiya, nakapasok ang mga Espanyol sa Tenochtitlán nang payapa. Pagkatapos ay nakuha ni Cortés ang kaharian ng mga Aztec, kasama ang kanilang mga yaman sa ginto at pilak at ang kanilang network ng mga mina, sa pamamagitan ng pagkakahuli kay Emperador Montezuma. Sa kalaunan, naghimagsik ang mga Aztec. Kinuha si Montezuma bilang traydor, at nagsimula ang isang pag-aalsa sa lungsod. Namatay si Montezuma kasama ang isang ikatlong bahagi ng mga lalaking kasama ni Cortés sa "gabi ng kalungkutan" o "la noche triste." Lumaban ang mga Espanyol sa libu-libong mga manggugulo at sa mga kanal upang makatakas sa lungsod, kung saan sila ay nagtipon, nagkuha ng mas maraming mga katutubong kaalyado, nahuli ang mga reinforcements ng mga Espanyol, at, noong 1521, naglagay ng pagkubkob sa islang lungsod. Ang siyamnapu't-limang araw na pagkubkob ng mga Espanyol ay nagdulot ng kawalan ng pagkain at malinis na tubig. Ang smallpox ay nagdulot ng malawakang pinsala sa lungsod. Ayon sa isang tagapagmasid na Espanyol, ito ay "kumalat sa mga tao bilang malaking pinsala. May mga kumapit sa kanila sa lahat ng parte – ang kanilang mga mukha, mga ulo, mga dibdib, atbp. Mayroong malaking kaguluhan. Maraming tao ang namatay dito... Hindi sila makagalaw; hindi sila makatayo." ^[31]Pagkatapos nito, sinakop ng mga Espanyol, kasama ang kanilang mga katutubong kaalyado, ang lungsod. Ang mga templo ay nasamsam at limangpung libong katao ang namatay. Pagkatapos ng dalawang taon ng labanan, isang milyong katao ang nangwasak ng sakit, pagkakanya-kanya, at libu-libong mga mananakop na Europeo.

Mas malayo sa timog, sa mga bundok ng Andes sa Timog Amerika, pinamamahalaan ng mga Quechua, o Incas, ang isang malawak na imperyo sa mga bundok. Mula sa kanilang kabisera sa Cuzco sa mga mataas na lugar ng Andes, sa pamamagitan ng pagpanakop at pakikipagkasundo, itinayo ng mga Incas ang isang imperyo na nagtatawid sa kanluraning kalahati ng Timog Amerika mula sa kasalukuyang Ecuador hanggang sa gitnang Chile at Argentina. Gumawa sila ng mga terraces sa mga tagiliran ng bundok upang magtanim ng matabang lupa, at sa pamamagitan ng ika-1400, naimpluwensyahan nila ang libu-libong milya ng mga kalsada sa Andes na nag-uugnay sa mga labindalawang milyong tao. Gayunpaman, tulad ng mga Aztec, nagkakaroon ng hindi pagkakaunawaan sa pagitan ng mga Incas at ng mga nasakop na grupo, na nagdulot ng tensyon at nag-iwan sa imperyo na mahina sa harap ng mga mananakop. Kumalat ang smallpox bago pa man dumating ang mga Espanyol at naapektuhan nito ang Incan empire noong 1525. Binawasan ng mga epidemya ang populasyon, na nagdulot ng pagkakalipol sa kalahati ng populasyon ng imperyo at pinatay ang Incan emperor na si Huayna Capac at maraming miyembro ng kanyang pamilya. Sinundan ito ng isang marahas na digmaan sa pagpapalitan ng pamumuno. Nahikayat ng pagkapanalo ni Cortés sa Mexico si Francisco Pizarro na lumipat sa timog at nakatagpo ng isang imperyo na nalugmok sa kaguluhan. Sa 168 na mga lalaki, niloko niya ang mga lider ng mga Incas, nakuha ang kontrol sa imperyo, at nangawala ng kabisera, ang Cuzco, noong 1533. Ang sakit, pagkakapanalo, at pagkaalipin ay sumira sa nalalabing bahagi ng Incan empire. Pagkatapos ng pagpapalayas sa Mexico at Peru, nakapag-settle ang Espanya sa kanyang bagong imperyo. Isang malawak na administrative hierarchy ang nangasiwa sa mga bagong pag-aari: ang mga appointees ng hari ay nagpapatakbo sa isang napakalaking teritoryo ng mga lupain, at ang mga katutubong manggagawa at administrator ang nagregula sa pagkuha ng ginto at pilak at nag-aasikaso sa kanilang transportasyon sa kabila ng Atlantiko sa mga Espanyol na mga galleon. Samantala, ang mga Espanyol ay bumuhos sa New World. Sa loob lamang ng ika-16 na siglo, 225,000 ang nagmigrasyon, at 750,000 ang dumating sa loob ng tatlong siglo ng pananakop ng mga Espanyol. Ang mga Espanyol, kadalasaa'y mga binata, bata, at mga lalaki, ay nagmigrate para sa iba't ibang pangako ng lupa, kayamanan, at sosyal na pag-angat. Ang mga manggagawa, mga karpintero, mga sundalo, mga klerk, at mga pari ay lahat ay tumawid ng Atlantiko sa malaking bilang. Gayunpaman, mas marami pa rin ang mga katutubo kaysa sa mga Espanyol, at ang mga Espanyol, sa pamamagitan ng pangangailangan at disenyo, ay nakapaloob sa mga katutubong Amerikano sa buhay sa kolonyal. Gayunpaman, hindi nangangahulugan ang pagkakapaloob na pantay-pantay, dahil ang mga katutubo ay lubusang nasupil at naging biktima ng mga pang-aabuso ng mga Espanyol, kabilang ang sistemang encomienda at repartimiento.

Ang masalimuot na hierarkiya ng rasismo ay nagmarka sa buhay ng mga Espanyol sa Bagong Mundo. Regularized sa kalagitnaan ng 1600s ngunit nakaugat sa medieval na mga kasanayan, ang Sistema de Castas ay nag-organisa ng mga indibidwal sa iba't ibang pangkat ayon sa kanilang tinatawag na "kalinisan ng dugo". Ang mga detalyadong klasipikasyon ay halos naging mga kailangan sa pag-angat sa lipunan at pulitika sa kolonyal na lipunan ng mga Espanyol.

Ang mga Peninsulares - mga Espanyol na ipinanganak sa Iberia, o mga Españoles - ay nakatira sa pinakamataas na antas ng administrasyon at nag-aangkin ng pinakamalaking mga kayamanan. Ang kanilang mga supling, mga Español na ipinanganak sa Bagong Mundo, o mga criollos, ay nasa susunod na antas at nakikipagkumpetensiya sa mga peninsulares para sa kayamanan at oportunidad. Ang mga mestizo - isang terminong ginagamit upang ilarawan ang mga taong may pinagsamang pinagmulan ng Espanyol at Katutubong Amerikano - ay sumusunod.

Sa ibaba nila ay ang mga mulatto, mga taong may pinagsamang African at European na pinagmulan, at pagkatapos ay ang mga zambo, mga taong may pinagsamang pinagmulan ng Katutubong Amerikano at African. Sa pinakamababa ay ang mga Katutubong Amerikano at mga aliping African. Ang sistema ng castas ay mahigpit na ipinatupad at nagbigay ng batayan para sa hindi pantay na trato at diskriminasyon. Ang mga uri ng mayayaman, kasama na ang mga peninsulares at criollos, ay may pinakamalaking kapangyarihan at kayamanan, habang ang mga nasa ibaba ay kadalasang napapailalim sa pwersang pagtatrabaho at pagsasamantala. Ang sistema ng castas ay tinanggal sa maagang 1800s, ngunit nanatili ang kanyang legasiya sa iba't ibang anyo ng diskriminasyon at hindi pantay na trato sa rehiyon sa mga susunod na siglo.

Katulad ng mga Pranses sa hilagang Amerika, tinatanggap ng mga Espanyol at kung minsan ay sinusuportahan pa nga ang interracial na kasal. Kulang na kulang ang bilang ng mga babaeng Espanyol sa Bagong Mundo upang suportahan ang natural na paglaki ng isang purong Espanyol na populasyon. Ang Simbahang Katoliko ay sumusuporta sa interracial na kasal bilang isang moral na panlaban sa pagkakaroon ng anak sa labas ng kasal at panggagahasa. Sa pamamagitan ng 1600, ang mga mestizo ay bumubuo ng malaking bahagi ng kolonyal na populasyon.^[32] Sa maagang 1700s, higit sa isang-katlo ng lahat ng kasal ay nagsasama ng mga Espanyol at mga Katutubo. Hiwalay sa kayamanan at impluwensiya ng mga peninsulares at criollos, karaniwang nakatira ang mga mestizo sa isang gitna o average na posisyon sa lipunan ng Espanyol na Bagong Mundo. Hindi sila ganap na Indios o mga Katutubo, ngunit ang kanilang kakulangan sa limpieza de sangre o “malinis na dugo” ay nag-alis sa kanila mula sa mga pribilehiyo ng mga ganap na Espanyol. Ang mga Espanyol na mga ama na may sapat na kayamanan at impluwensiya ay maaaring protektahan ang kanilang mga anak na mestizo mula sa racial prejudice, at ilan sa mayayamang mestizo ay nakikipagkasal sa mga españoles upang "pumuti" ang kanilang mga pamilya, ngunit karaniwan ang mga mestizo ay nakakulong sa isang gitnang antas sa Espanyol na Bagong Mundo. Ang mga nakatutong at mga katutubo ay nasa pinakamababang antas ng panlipunang hagdan.

Marami ang nagmanipula sa Sistema de Castas upang makakuha ng mga benepisyo para sa kanilang sarili at sa kanilang mga anak. Halimbawa, maaaring mag-insist ang mga ina ng mga mestizo na ang kanilang mga anak na babae ay castizas, o kalahating Katutubo, na kung ikakasal sa isang Espanyol, ay maaaring magkaanak ng mga "purong" criollo na may karapatang pantay-pantay sa mga karapatan at oportunidad ng mga Espanyol na mamamayan. Ngunit ang "passing" ay para lamang sa mga iilan. Sa halip, ang napakalaking populasyon ng mga Katutubo sa Bagong Mundo ng Espanya ay nagbigay ng antas ng kultural at racial na paghalo - o mestizaje - na hindi nagkaroon ng katulad sa British North America. Ang Espanyol na North America ay nagbubuo ng isang hibridong kultura na hindi ganap na Espanyol o ganap na Katutubo. Hindi lamang nila itinayo ang Mexico City sa itaas ng Tenochtitlán, ngunit ang pagkain, wika, at pamilya ay binuo rin sa mga pinagmulan ng mga Katutubo. Noong 1531, nag-ulat ang isang mahirap na Katutubo na si Juan Diego na binisita siya ng Birheng Maria, na dumating bilang isang maitim na balat na Nahuatl-speaking na Katutubo.33 Ang mga ulat ng mga himala ay kumalat sa buong Mexico at ang Virgen de Guadalupe ay naging isang pambansang simbolo para sa isang bagong lipunan ng mga mestizo.

Mula sa Mexico, lumawak ang pag-aari ng Espanya patungong hilaga. Nahikayat ng pangako ng ginto at isa pang Tenochtitlán, nilibot ng mga ekspedisyon ng Espanya ang Hilagang Amerika para hanapin ang isa pang kayamangang imperyo ng mga Katutubo. Malalaking ekspedisyon, na nagkakalat na parang mga malaking nakakalipat na komunidad, na binubuo ng daan-daang sundalo, mga naninirahan, pari, at mga aliping tao, kasama ang napakaraming hayop, ay gumalaw sa buong kontinente. Si Juan Ponce de León, ang mananakop ng Puerto Rico, ay dumating sa Florida noong 1513 upang maghanap ng kayamanan at mga aliping manggagawa. Si Álvar Núñez Cabeza de Vaca ay sumali sa ekspedisyon ni Narváez sa Florida isang dekada mamaya ngunit naaksidente at napilitang maglakbay sa loob ng maraming taon sa paligid ng baybayin ng Gulf of Mexico at Texas patungo sa Mexico. Itinatag ni Pedro Menéndez de Avilés ang St. Augustine, Florida noong 1565, at ito pa rin ang pinakamatandang patuloy na tinitirahan ng mga Europeo sa kasalukuyang Estados Unidos. ^[33]

Ngunit nang walang mga kayamangang ginto at pilak tulad sa Mexico, walang mga klima na pumapabor sa plantasyon tulad ng Carribean, o walang potensyal para sa pagsasamantala ng malalaking imperyo ng mga Katutubo, kaunti lamang ang handog na insentibo sa mga opisyal ng Espanya sa Hilagang Amerika. Gayunpaman, nilibot pa rin ng mga ekspedisyon ng Espanya ang Hilagang Amerika. Si Francisco Vázquez de Coronado ay nagdahas sa kabuuan ng Southwest. Si Hernando de Soto ay nagtortyur at nanggahasa at nag-alipin sa kabuuan ng Southeast. Sa madaling panahon, nakatayo na ang mga tiyak na lugar ng Espanya sa halos buong kontinente.

Ang "pagtuklas" ng Amerika ay nagdulot ng mga karahasan. Ang mga Europeo ay naglakbay sa isang landas ng kamatayan at mapanirang pagsasamantala na nagdulot ng pagpatay, kasakiman, at pagkakasakop. Ngunit ang sakit ay mas nakamamatay kaysa anumang armas sa arsenal ng mga Europeo. Ito ay nagdulot ng kamatayan sa isang antas na hindi pa nakikita sa kasaysayan ng sangkatauhan. Ang mga pagtataya sa populasyon ng pre-Columbian America ay nagkakaiba-iba. Mayroong nagsasabing 100 milyon, mayroon ding 2 milyon lang. Noong 1983, inilagay ni Henry Dobyns ang bilang sa 18 milyon. Anuman ang tumpak na mga pagtataya, halos lahat ng mga iskolar ay naglalarawan ng lubhang pinsalang nagawa ng mga sakit mula sa mga Europeo. Ini-estima ni Dobyns na sa unang 130 taon pagkatapos ng pakikipag-ugnayan ng mga Europeo, namatay ang 95 porsyento ng mga katutubo sa Amerika. ^[34] (Sa pinakamasamang panahon ng Black Death ng Europa, umabot ang antas ng pagkamatay sa 35 porsyento lamang. Walang ibang pangyayari sa kasaysayan ang nakapantay sa demograpikong kalamidad na nangyari sa Amerika.) Sa loob ng sandaang taon ng paglaganap ng mga sakit, sinira ng mga pandemya ang mga populasyon sa buong kontinente. Ang sakit ay nagdulot ng kaguluhan sa mga komunidad at lubhang nawasak naman ang iba.

Ang mga sakit ay hindi lamang ang pinakamalupit sa palitan ng karahasan, kultura, kalakalan, at mga tao sa magkabilang panig ng hemisperyo - ang tinatawag na Columbian Exchange - na sumunod sa pagdating ni Columbus. Nagbago rin ang mga global na diyeta. Inirevolusyun ng mga kalakal na mayaman sa kaloriya sa Amerika ang agrikultura ng Lumang Daigdig at nagdulot ng pandaigdigang paglago ng populasyon. Maraming modernong mga kaugnayan sa pagkain at heograpiya ay produkto ng Columbian Exchange: mga patatas sa Ireland, kamatis sa Italy, tsokolate sa Switzerland, sili sa Thailand, at mga kahel sa Florida ay mga halimbawa ng bagong global na palitan. Para sa mga Europeo, nagdala sila ng kanilang mga domestikadong hayop sa Bagong Mundo. Lumaganap ang mga baboy sa buong Amerika, nagbabago ng tanawin sa kanilang pagkalat sa magkabilang kontinente. Lumaganap din ang mga kabayo, nagbabago ng kultura ng mga Katutubo ng Amerika na nag-aadapt sa bagong ipinakilalang hayop. Bahagi nito ay dahil sa kalakalan, bahagi dahil sa mga nalalabi ng mga nabigo na mga ekspedisyon ng mga Europeo, at bahagi dahil sa pagnanakaw, ang mga Katutubo ay nakuha ang mga kabayo at nagbago ng buhay ng mga Katutubong Amerikano sa malawak na mga kapatagan ng Hilagang Amerika.

Ang pagdating ng mga Europeo ay nagbigay daan sa dalawang mundo at sampung libong taon ng kasaysayan na malaking hiwalay sa isa't isa simula ng pagkasara ng Bering Strait. Nagbago ang parehong panig ng mundo. At hindi na magiging pareho ulit ang dalawang mundo.

1. Alt, Susan, ed. Ancient Complexities: New Perspectives in Pre-Columbian North America. Salt Lake City: University of Utah Press, 2010.
2. Bruhns, Karen Olsen. Ancient South America. New York: Cambridge University Press, 1994.
3. Claasen, Cheryl, and Rosemary A. Joyce, eds. Women in Prehistory: North America and Mesoamerica. Philadelphia: University of Pennsylvania Press, 1994.
4. Cook, Noble David. Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492–1650. New York: Cambridge University Press, 1998.
5. Crosby, Alfred W. The Columbian Exchange: Biological and Cultural Consequences of 1492. New York: Praeger, 2003.
6. Dewar, Elaine. Bones. Toronto: Vintage Canada, 2001.
7. Dye, David. War Paths, Peace Paths: An Archaeology of Cooperation and Conflict in Native Eastern North America. Lanham, MD: AltaMira Press, 2009.
8. Fenn, Elizabeth A. Encounters at the Heart of the World: A History of the Mandan People. New York: Hill and Wang, 2014.
9. Jablonski, Nina G. The First Americans: The Pleistocene Colonization of the New World. Berkeley: University of California Press, 2002.
10. John, Elizabeth A. H. Storms Brewed in Other Men’s Worlds: The Confrontation of Indians, Spanish, and French in the Southwest, 1540–1795, 2nd ed. Norman: University of Oklahoma Press, 1996.
11. Kehoe, Alice Beck. America Before the European Invasions. New York: Routledge, 2002.
12. Leon-Portilla, Miguel. The Broken Spears: The Aztec Account of the Conquest of Mexico. Boston: Beacon Books, 1992.
13. Mann, Charles C. 1491: New Revelations of the Americas Before Columbus. New York: Vintage Books, 2006.
14. Meltzer, David J. First Peoples in a New World: Colonizing Ice Age America. Berkeley: University of California Press, 2010.
15. Mt. Pleasant, Jane. “A New Paradigm for Pre-Columbian Agriculture in North America.” Early American Studies 13, no. 2 (Spring 2015): 374–412.
16. Oswalt, Wendell H. This Land Was Theirs: A Study of Native North Americans. New York: Oxford University Press, 2009.
17. Pauketat, Timothy R. Cahokia: Ancient America’s Great City on the Mississippi. New York: Penguin, 2010.
18. Pringle, Heather. In Search of Ancient North America: An Archaeological Journey to Forgotten Cultures. New York: Wiley, 1996.
19. Reséndez, Andrés. A Land So Strange: The Epic Journey of Cabeza de Vaca. New York: Basic Books, 2009.
20. Restall, Matthew. Seven Myths of the Spanish Conquest. New York: Oxford University Press, 2004.
21. Scarry, C. Margaret. Foraging and Farming in the Eastern Woodlands. Gainesville: University Press of Florida, 1993.
22. Schwartz, Stuart B. Victors and Vanquished: Spanish and Nahua Views of the Conquest of Mexico. New York: Bedford St. Martin’s, 2000.
23. Seed, Patricia. Ceremonies of Possession: Europe’s Conquest of the New World, 1492–1640. New York: Cambridge University Press, 1995.
24. Townsend, Camilla. Malintzin’s Choices: An Indian Woman in the Conquest of Mexico. Albuquerque: University of New Mexico Press, 2006.
25. Weatherford, Jack. Indian Givers: How the Indians of the Americas Transformed the World. New York: Random House, 1988.