Roanoke Kolonisi

Roanoke Kolonisi (İngilizce: Roanoke Colony), Roanoke Adası'nda(en:Roanoke Island) (günümüzde ABD'nin Kuzey Karolina eyaleti sınırları içinde) kurulan İngiliz kolonisi. Kraliçe I. Elizabeth döneminde Sir Walter Raleigh'in parasıyla İngilizlerin Kuzey Amerika'daki ilk daimi yerleşim yeri olmak üzere kurulmuştur.

Walter Raleigh 1584 yılında Kuzey Amerika kıyılarında yerleşime uygun yerler tespit etmek amacıyla bir ekibi gerekli donanımla yola çıkardı. Phillip Amadas ve Arthur Barlowe başkanlığındaki bu ekip Kuzey Amerika'dan hayvan, bitki örnekleri ve iki yerliyle beraber döndü. Getirdikleri bitki örnekleri arasında patates de vardır.

Ekibin incelediği kıyılar I. Elizabeth onuruna Virginia olarak adlandırıldı. Bu sayede Walter Raleigh Kuzey Amerika'da koloni kurmak için Kraliçe'den 10 yıllığına izin almayı başardı. Bu sürede koloni kurulamazsa Raleigh'in izni iptal edilecekti.^[1] Hem Kraliçe, hem de Raleigh kurulacak koloninin Yeni Dünya'nın zenginliklerine açılacak bir kapı ve Amerika'daki İspanyol kolonilerine saldırma olanağı verecek askerî üs olacağının farkındaydı.

1585 yılı Nisan'ında yalnızca erkeklerden oluşan ilk göçmen grubu gönderildi. Gruptakilerin çoğu İrlanda'da İngiliz egemenliğini tesis etmek üzere yapılan savaşa katılmış olan emekli askerlerdi. Grubun başkanı Sir Richard Grenville bölgede araştırma yaptıktan sonra sonuçları rapor etmek üzere İngiltere'ye dönme emrini almış bulunuyordu.

29 Temmuz günü göçmenler Amerika kıyısına vardı. Gemilerden birinin karaya oturarak parçalanması üzerine yiyecek stoklarının önemli bir bölümünü kaybeden göçmenler, önce koloni kurma düşüncesinden uzaktılar. Kıyı şeridini ve yerlilerin yerleşim bölgelerini inceleyen İngilizler Akwakogok köyü yerlilerini gümüş fincanlarını çalmakla suçladılar ve kabile başçısıyla beraber köyü yaktılar. Grenville bu olaya ve yiyecek stokunun azlığına rağmen, 1586 yılı Nisan'ında daha fazla insan ve yiyecekle beraber dönmeyi vadederek yaklaşık 75 kişilik bir grubu Roanoke Adası'nın kuzey ucunda İngiliz kolonisi kurma göreviyle orada bırakarak ayrıldı.

Amerika'da bırakılan grubun yerlilerle sorunlarının devam etmesi, yiyecek kıtlığı ve Grenville'in vadedilen zamanda dönmemesi üzerine göçmenler, Karayipler'de yaptığı başarılı keşifin ardından ülkesine dönmekte olan Sir Francis Drake'in beraber dönme önerisini kabul ederek Amerika'dan ayrıldılar.

Grenville bu olayın üzerinden iki hafta geçtikten sonra Amerika'ya ulaştı ve koloniyi metruk halde buldu. Adadaki İngiliz varlığını ve Raleigh'in Virjinya'da koloni kurma iznini devam ettirmek üzere 15 kişiyi orada bırakarak kendisi de İngiltere'ye dönme kararı aldı.

Raleigh 1587 yılında ikinci göçmen grubunu gönderdi. 121 kişilik bu grubun başkanı Raleigh'in arkadaşı denizci ve ressam John White'tı.

Grup, daha önceki 15 kişilik ekibi bulmakla görevlendirilmişti, fakat bir kişinin kemikleri hariç İngilizlerin hiçbir izine rastlayamadı. Yerli kabilelerden İngilizlere halen dostça davranan biri, daha önce orada bırakılan ekibin saldırıya uğradığı, fakat 9 kişinin kurtularak bir kayıkla kaçtığı haberini verdi.

Göçmenler 22 Temmuz 1587 tarihinde Roanoke Adası'na çıktı. White'ın kızı 18 Ağustos tarihinde Amerika'da doğan ilk İngiliz olan Virginia Dare adlı çocuğu doğurdu.

White'nin yerlilerle ilişkileri düzeltme çabalarına rağmen sorun çözülemedi. Hayatlarından endişe eden göçmenler, White'ı İngiltere'ye dönerek yardım getirmek konusunda ikna etmeyi başardılar. White göçmenlerden 116 kişiyi adada bırakarak Amerika kıyılarından ayrıldı. Torunu Virginia Dare de bırakılanlar arasındaydı.

Kışın Atlantik Okyanusu'nu geçmenin zorluğu, gemilerin ebatının elverişsizliği, kaptanların açgözlülüğü ve İspanya'yla savaş halinin sürmesi gibi nedenlerle White'ın adaya dönüşü 2 sene gecikti.

White 18 Ağustos 1590 yılında adaya dönmeyi başardı, fakat koloniyi metruk halde buldu. Israrlı aramalara rağmen adada bırakılan göçmenlerin hiçbir izine rastlanamadı. Yaklaşık 90 erkek, 17 kadın ve 11 çocuktan oluşan göçmenler grubu hiç iz bırakmadan ortadan kaybolmuştu.

Elinden hiçbir şey gelmeyeceğini anlayan White ertesi gün Roanoke kıyılarını terk etmek zorunda kaldı.

Kayıp koloninin akıbetine ilişkin birtakım varsayımların bulunmasına karşılık, ağırlıklı görüş göçmenlerin yerlilerin arasına dağılarak asimile oldukları yolundadır. İngilizlerden bazılarına yıllar sonra çeşitli yerli kabileler arasında rastlandığına ilişkin söylentiler birtakım kaynaklarda yer almıştır.

Buna rağmen, göçmenlerin adada beklemekten vazgeçerek İngiltere'ye dönmeyi denedikleri ve bu deneme sırasında hayatlarını kaybettikleri yolunda görüşler de bulunuyor.

Arkeolog Lawrence Stager göçmenlerin Kızılderili yamyamlar tarafından yenmiş olabileceğini öne sürmüştür.^[2]

Göçmenlerin İspanyollar tarafından öldürüldüğü iddiaları da vardır. Nitekim İspanyolların Güney Karolina'da bir Fransız kolonisini yok ettikleri daha önce biliniyordu. Fakat bu iddianın doğru olma ihtimali düşük görünüyor, zira İspanyolların, White'ın koloninin kaybolduğunu duyurmasının üzerinden 10 yıl geçtikten sonra bile kayıp İngilizleri aramakta oldukları bildirilmiştir.

Kayıp koloni birtakım edebiyat eserlerine de konu olmuştur. Amerikalı tiyatro yazarı Paul Green 1937 yılında "Kayıp Koloni" (Lost Colony) adlı oyunu kaleme aldı.

Yazar Philip Farmer "Dare" adlı fantastik romanında kayıp koloninin uzaylılar tarafından kaçırıldığını anlattı.