CD-ROM

 

CD-ROM (/ˌsiːdiːˈrɒm/, kompakt disk faqat maʼlumotlarni oʻqish uchun xotira) maʼlumotlarni oʻz ichiga olgan oldindan bosilgan optik kompakt diskdir. Kompyuterlar CD-ROMlarni oʻqiy oladi, lekin yozmaydi yoki oʻchira olmaydi, yaʼni bu faqat oʻqish uchun moʻljallangan xotira turidir. Kengaytirilgan kompakt disklar deb ataladigan baʼzi kompakt disklar kompyuter maʼlumotlarini ham, audioni ham CD pleerda ishlatish imkoniyatiga ega, maʼlumotlar (masalan, dasturiy taʼminot yoki raqamli video) faqat kompyuterda (masalan, ISO 9660^[1] formatida) foydalanish mumkin. Kompyuterning CD-ROMlari).

1990-yillarda CD-ROMlar kompyuterlar va beshinchi avlod videooʻyin konsollari uchun dasturiy taʼminot va maʼlumotlarni tarqatish uchun keng qoʻllangan.

Optik disklarni saqlash boʻyicha eng dastlabki nazariy ish Amerika Qoʻshma Shtatlaridagi mustaqil tadqiqotchilar, jumladan Devid Pol Gregg (1958) va Jeyms Russel (1965-1975) tomonidan amalga oshirilgan. Xususan, Gregg patentlari MCA Gregg patentlarini, shuningdek, u asos solgan Gauss Electrophysics kompaniyasini sotib olgandan soʻng MCA va Philips oʻrtasida hamkorlikda ishlab chiqilgan LaserDisc spetsifikatsiyasining asosi sifatida ishlatilgan.^[2] LaserDisc CD ning bevosita kashshofi boʻlgan, asosiy farqi shundaki, LaserDisc maʼlumotni analog jarayon orqali kodlagan, CD esa raqamli kodlashni ishlatgan.

Optik diskni raqamlashtirish boʻyicha asosiy ishlarni 1979—1980-yillarda Sony va Phillips uchun ishchi guruhda ishlagan Toshi Doi va Kees Schouhamer Immink amalga oshirdi.^[3] Natijada 1980-yilda aniqlangan Compact Disc Digital Audio (CD-DA) paydo boʻldi. CD-ROM keyinchalik CD-DA ning kengaytmasi sifatida ishlab chiqilgan va bu formatni har qanday raqamli maʼlumotlarni saqlash uchun moslashtirgan, dastlabki saqlash hajmi 553 MB.^[4] Sony va Philips 1983-yilda^[5] CD-ROM formatini belgilaydigan texnik standartni yaratdilar va bu standart Sariq kitob deb nomlandi. CD-ROM 1984-yilda eʼlon qilingan^[6] va Denon va Sony tomonidan 1985-yilda birinchi Yaponiya COMDEX kompyuter koʻrgazmasida taqdim etilgan.^[7] 1985-yil noyabr oyida Microsoft, Philips, Sony, Apple va Digital Equipment Corporation kabi kompyuter sanoatining bir qancha ishtirokchilari CD-ROMlar uchun fayl tizimi formatini aniqlash uchun spetsifikatsiyani yaratish uchun uchrashdilar.^[8] Natijada High Sierra formati deb nomlangan spetsifikatsiya 1986-yil may oyida nashr etilgan^[8]Oxir-oqibat, u 1988-yilda ISO 9660 standarti sifatida bir nechta oʻzgarishlar bilan standartlashtirildi. Jamiyatga taqdim etilgan birinchi CD-ROM mahsulotlaridan biri 1986-yil mart oyida Microsoft CD-ROM konferensiyasida taqdim etilgan Grolier Akademik Entsiklopediyasi edi^[8]

CD-ROMlar 1988-yilda PC Engine CD-ROM² (TurboGrafx-CD) dan boshlab uy videooʻyin konsollarida qoʻllanila boshlandi, CD-ROM disklari esa 1980-yillarning oxiriga kelib uy kompyuterlari uchun ham mavjud boʻldi. 1990-yilda Data East kompaniyasi 1980-yillardagi lazerli videooʻyinlarga oʻxshash, lekin raqamli maʼlumotlarga ega boʻlgan CD-ROM disklarini qoʻllab-quvvatlovchi arkada tizim platasini namoyish etdi, bu eski lazerli diskli oʻyinlarga qaraganda koʻproq moslashuvchanlikni taʼminlaydi.^[9] 1990-yil boshida Yaponiyada 300 000 ga yaqin CD-ROM disklari sotilgan boʻlsa, Qoʻshma Shtatlarda har oyda 125 000 CD-ROM disklari ishlab chiqarilar edi.^[10] 1990-yillarda sotuvga chiqarilgan baʼzi kompyuterlar bir necha yuz megabayt video, rasm va audio maʼlumotlarni yetkazib berishga imkon beruvchi CD-ROM diskini oʻzida mujassam etganligi sababli " multimedia " kompyuterlar deb ataldi.

CD-ROMlar tashqi koʻrinishi boʻyicha audio kompakt disklarga oʻxshaydi va maʼlumotlar juda oʻxshash tarzda saqlanadi va olinadi (faqat maʼlumotlarni saqlash uchun ishlatiladigan standartlarda audio CD lardan farq qiladi). Disklar 1.2 dan tayyorlangan mm qalinlikdagi polikarbonat plastmassadan yasalgan disk, yansıtıcı sirt qilish uchun yupqa alyuminiy qatlami bilan. CD-ROM ning eng keng tarqalgan hajmi 120 ta mm diametrli, ammo kichikroq Mini CD standarti 80 mm diametrli, shuningdek, koʻplab nostandart oʻlchamdagi va qoliplardagi shaklli kompakt disklar (masalan, tashrif qogʻozi oʻlchamidagi ommaviy axborot vositalari) ham mavjud.

Maʼlumotlar diskda „chuqurliklar“ deb nomlangan mikroskopik boʻshliqlar qatorida saqlanadi, ular orasidagi boʻshliqlar „erlar“ deb ataladi. Chuqurlar va erlarning naqshini oʻqish uchun diskning aks ettiruvchi yuzasiga lazer nurlanadi. Chuqurlarning chuqurligi diskni oʻqish uchun ishlatiladigan lazer nurining toʻlqin uzunligining toʻrtdan biridan oltidan bir qismiga teng boʻlgani sababli, aks ettirilgan nurning fazasi kiruvchi nurga nisbatan siljiydi, bu esa halokatli shovqinlarni keltirib chiqaradi va aks ettirilgan nurni kamaytiradi. nurning intensivligi. Bu ikkilik maʼlumotlarga aylantiriladi.

Rainbow Books deb nomlanuvchi ixcham disklarda saqlangan maʼlumotlar uchun bir nechta formatlar qoʻllanadi. 1983-yilda yaratilgan Sariq kitob^[5][11] CD-ROMlar uchun spetsifikatsiyalarni belgilaydi, 1988-yilda ISO / IEC 10149 standarti va 1989-yilda ECMA −130^[12] standarti sifatida standartlashtirilgan. CD-ROM standarti CD audio uchun original Qizil kitob CD-DA standarti ustiga qurilgan. Video kompakt disklar uchun oq kitob kabi boshqa standartlar CD-ROM spetsifikatsiyalari asosida formatlarni yanada aniqlaydi. Sariq kitobning oʻzi bepul mavjud emas, lekin tegishli tarkibga ega standartlarni ISO yoki ECMA-dan bepul yuklab olish mumkin.

CD-ROMda maʼlumotlar fayllari tuzilishini belgilovchi bir qancha standartlar mavjud. ISO 9660 CD-ROM uchun standart fayl tizimini belgilaydi. ISO 13490 bu standartning takomillashtirilishi boʻlib, u bir marta ketma-ket yozish va qayta yoziladigan CD-R va CD-RW kabi disklarni, shuningdek, bir nechta seanslarni qoʻllab-quvvatlaydi. ISO 13346 standarti ISO 9660 ning aksariyat kamchiliklarini bartaraf etish uchun ishlab chiqilgan^[13] va uning bir qismi DVD disklari uchun qabul qilingan UDF formatiga aylangan. El Torito deb nomlangan yuklanadigan CD spetsifikatsiyasi 1995-yil yanvar oyida CD ni qattiq disk yoki floppi diskga taqlid qilish uchun chiqarilgan.

Oldindan bosilgan CD-ROMlar shtamplash jarayoni orqali ommaviy ishlab chiqariladi, bu yerda shisha asosiy disk yaratiladi va „shtamplar“ qilish uchun ishlatiladi, bu esa oʻz navbatida allaqachon mavjud chuqurchalar bilan yakuniy diskning bir nechta nusxalarini ishlab chiqarish uchun ishlatiladi. Yozib olinadigan (CD-R) va qayta yoziladigan (CD-RW) disklar boshqa usul bilan ishlab chiqariladi, bunda ulardagi maʼlumotlar lazer yordamida boʻyoq yoki fazaga oʻtish materialining xususiyatlarini oʻzgartirib, odatda shunday deb ataladi. " yonish ".

CD-ROMlarda saqlanadigan maʼlumotlar Qizil kitob spetsifikatsiyasida tasvirlangan CD maʼlumotlarini kodlashning standart usullariga amal qiladi (dastlab faqat audio CD uchun belgilangan). Bunga oʻzaro interleaved Reed-Solomon kodlash (CIRC), sakkizdan oʻn toʻrtgacha modulyatsiya (EFM) va bitlarni CD ning jismoniy yuzasiga kodlash uchun chuqur va yerlardan foydalanish kiradi.

CD-ROMdagi maʼlumotlarni guruhlash uchun ishlatiladigan tuzilmalar ham Qizil kitobdan olingan. Audio CD (CD-DA) singari, CD-ROM sektori har biri 33 baytdan iborat 98 kvadratdan iborat 2352 bayt foydalanuvchi maʼlumotlarini oʻz ichiga oladi (foydalanuvchi maʼlumotlari uchun 24 bayt, xatolarni tuzatish uchun 8 bayt va fayl uchun 1 bayt). pastki kod). Audio CD lardan farqli oʻlaroq, ushbu sektorlarda saqlangan maʼlumotlar audio CD spetsifikatsiyasiga muvofiq kodlangan audio namunalarga emas, balki har qanday raqamli maʼlumotlarga mos keladi. CD-ROM standarti ushbu maʼlumotlarni tuzilmalash, joylashtirish va himoya qilish uchun qoʻshimcha ravishda ikkita sektor rejimini, 1-tartib va 2-rejimni belgilaydi, ular sektor ichidagi maʼlumotlarning ikki xil tartibini tavsiflaydi.^[1]CD-ROM ichidagi trek (sektorlar guruhi) faqat bir xil rejimdagi sektorlarni oʻz ichiga oladi, lekin CD-ROMda bir nechta treklar mavjud boʻlsa, har bir trek oʻz sektorlarini qolgan treklardan farqli rejimda boʻlishi mumkin. Ular, shuningdek, audio CD treklari bilan birga mavjud boʻlishi mumkin, yaʼni aralash rejimli CDlar.

Har ikkala rejim 1 va 2 sektorlari sarlavha maʼlumotlari uchun dastlabki 16 baytdan foydalanadi, ammo qolgan 2336 baytda xatolarni tuzatish baytlaridan foydalanish tufayli farqlanadi. Audio CD dan farqli oʻlaroq, CD-ROM interpolyatsiya orqali xatolarni yashirishga tayanmaydi; olingan maʼlumotlarning yuqori ishonchliligi talab qilinadi. Xatolarni tuzatish va aniqlashni yaxshilash uchun, asosan raqamli maʼlumotlar uchun ishlatiladigan 1-rejim xatolarni aniqlash uchun 32-bitli siklik ortiqcha tekshiruv (CRC) kodini va Reed yordamida Reed-Solomon xatolarini tuzatishning uchinchi qatlamini^{[n 1]}qoʻshadi. -Solomon mahsulotga oʻxshash kod (RSPC). Shunday qilib, 1-rejim xatolarni aniqlash va tuzatish uchun har bir sektor uchun 288 baytni oʻz ichiga oladi va maʼlumotlar uchun har bir sektor uchun 2048 baytni qoldiradi. Tasvir yoki video maʼlumotlari uchun koʻproq mos boʻlgan 2-rejim (mukammal ishonchlilik biroz muhimroq boʻlishi mumkin) qoʻshimcha xato aniqlash yoki tuzatish baytlarini oʻz ichiga olmaydi, shuning uchun har bir sektor uchun 2336 mavjud maʼlumot baytiga ega. Eʼtibor bering, ikkala rejim ham, audio kompakt disklar kabi, kadrlar darajasida xatolarni tuzatishning pastki qatlamlaridan foyda koʻradi.^[14] Yuqorida tavsiflangan usullar bilan diskda saqlashdan oldin, har bir CD-ROM sektori baʼzi muammoli naqshlar paydo boʻlishining oldini olish uchun shifrlangan.^[12]Keyin bu shifrlangan sektorlar oxir-oqibat kompakt diskda saqlanishi uchun Qizil kitobda tasvirlangan bir xil kodlash jarayoniga amal qiladi.

Quyidagi jadvalda CD-DA va CD-ROMlardagi sektorlar tuzilishining taqqoslanishi keltirilgan:^[12]

Format	← 2352 bayt sektor tuzilishi →
CD raqamli audio:	2352 (raqamli audio)
CD-ROM 1 rejimi:	12 (Sinxronlash namunasi)	3 (Manzil)	1 (Rejim, 0x01)	2 048 (maʼlumotlar)	4 (xatoni aniqlash)	8 (zaxiralangan, nol)	276 (Xatoni tuzatish)
CD-ROM 2 rejimi:	12 (Sinxronlash namunasi)	3 (Manzil)	1 (Rejim, 0x02)	2336 (maʼlumotlar)

CD-DA audio standartlari bilan solishtirganda Mode-1 CD-ROM ning aniq bayt tezligi 44 100 ni tashkil qiladi. Hz × 16 bit/namuna × 2 kanal × 2,048 / 2,352 / 8 = 150 KB/s (150 × 2 ¹⁰). Bu qiymat, 150 Kbayt/s, „1× tezlik“ sifatida aniqlanadi. Shuning uchun, 1-moddali CD-ROMlar uchun 1 × CD-ROM drayveri soniyada 150/2 = 75 ta ketma-ket sektorni oʻqiydi.

Standart kompakt diskni oʻynash vaqti 333 000 blok yoki sektorda joylashgan 74 daqiqa yoki 4440 soniyani tashkil qiladi. Shuning uchun Mode-1 CD-ROM ning aniq sigʻimi 650 MB (650 × 2 ²⁰) ni tashkil qiladi. 80 daqiqali kompakt disklar uchun sigʻimi 703 MB ni tashkil qiladi.

CD-ROM XA — bu siqilgan audio, video va kompyuter maʼlumotlarini birlashtirgan CD-ROMlar uchun Sariq kitob standartining kengaytmasi boʻlib, barchaga bir vaqtning oʻzida kirish imkonini beradi.^[15] U CD-ROM va CD-i (Yashil kitob) oʻrtasida koʻprik sifatida moʻljallangan edi va Sony va Philips tomonidan nashr etilgan va 1991-yilda Microsoft tomonidan qoʻllab-quvvatlangan^[16] birinchi marta 1988-yil sentabrda eʼlon qilingan^[17]„XA“ kengaytirilgan arxitektura degan maʼnoni anglatadi.

CD-ROM XA ikkita yangi sektor tartibini belgilaydi, ular Mode 2 Form 1 va Mode 2 Form 2 (ular asl Mode 2dan farq qiladi). XA Mode 2 1-shakl yuqorida tavsiflangan 1-modda tuzilishiga oʻxshaydi va XA Mode 2 Form 2 sektorlari bilan aralashib ketishi mumkin; maʼlumotlar uchun ishlatiladi. XA Mode 2 Shakl 2 2324 bayt foydalanuvchi maʼlumotlariga ega va standart 2 rejimiga oʻxshaydi, lekin xatolarni aniqlash baytlari qoʻshilgan (hatto tuzatish kiritilmagan bo��lsa ham). U XA Mode 2 Form 1 sektorlari bilan aralashib ketishi mumkin va u audio/video maʼlumotlar uchun ishlatiladi.^[14]Video CD lar, Super Video CD lar, Foto CD lar, Kengaytirilgan musiqa kompakt disklari va CD-i ushbu sektor rejimlaridan foydalanadi.^[18] Quyidagi jadvalda CD-ROM XA rejimlarida sektorlar tuzilishini taqqoslash koʻrsatilgan:

Format	← 2352 bayt sektor tuzilishi →
CD-ROM XA rejimi 2, shakl 1:	12 (Sinxronlash namunasi)	3 (Manzil)	1 (Rejim)	8 (pastki sarlavha)	2 048 (maʼlumotlar)	4 (xatoni aniqlash)	276 (Xatoni tuzatish)
CD-ROM XA rejimi 2, shakl 2:	12 (Sinxronlash namunasi)	3 (Manzil)	1 (Rejim)	8 (pastki sarlavha)	2324 (maʼlumotlar)			4 (xatoni aniqlash)

CD-ROM disk tasviri yaratilganda, buni „xom“ rejimda (ichki tuzilishdan qatʼiy nazar har bir sektor uchun 2352 bayt ajratib olish) yoki faqat sektorning foydali maʼlumotlarini olish (2,048/2,336/2,352/) amalga oshirilishi mumkin. CD-ROM rejimiga qarab 2324 bayt). Raw rejimida yaratilgan disk tasvirining fayl hajmi har doim 2352 baytga (blokning oʻlchamiga) koʻpaytiriladi.^[19] Xom CD-ROM sektorlarini saqlaydigan disk tasvir formatlariga CCD/IMG, CUE/BIN va MDS/MDF kiradi. Sektorlardagi maʼlumotlardan yaratilgan disk tasvirining oʻlchami u foydalanadigan sektorlar turiga bogʻliq boʻladi. Misol uchun, agar CD-ROM 1 rejimidagi tasvir faqat har bir sektor maʼlumotlarini ajratib olish yoʻli bilan yaratilgan boʻlsa, uning oʻlchami 2048 ga karrali boʻladi; Bu odatda ISO disk tasvirlari uchun shunday boʻladi.

74 daqiqali CD-R diskida 333 000 × 2 352 = 783 216 000 bayt (~ 747 MB) gacha boʻlgan raw rejimi yordamida kattaroq diskdagi tasvirlarni joylashtirish mumkin. Bu 74 daqiqa yoki ≈650 MB Qizil kitob kompakt diskida yaratilgan xom tasvirlar uchun yuqori chegaradir. 14,8 % oʻsish xatolarni tuzatish maʼlumotlarini bekor qilish bilan bogʻliq.

CD-ROM sigʻimlari odatda ikkilik prefikslar bilan ifodalanadi, xatolarni toʻgʻrilash maʼlumotlari uchun boʻsh joy ajratiladi. CD-ROMning sigʻimi tashqi maʼlumot yoʻli diskning tashqi chetiga qanchalik yaqin joylashganligiga bogʻliq.^[20] Standart 120 mm, 700 MB CD-ROM haqiqatda xatolarni tuzatish bilan taxminan 703 MB maʼlumotni (yoki jami 847 MB) saqlashi mumkin. Taqqoslash uchun, bitta qatlamli DVD-ROM 4,7 GB (4,7 × 10 ⁹) xatolikdan himoyalangan maʼlumotlarni, 6 dan ortiq CD-ROMlarni saqlashi mumkin.

Kompakt disk turlarining sigʻimlari (90 va 99 daqiqali disklar standart emas)

Turi	Sektorlar	Maʼlumotlar (1-rejim) maks. hajmi		Audio maksimal. hajmi	Vaqt
		(MB)	Taxminan (1 = 2 20)	(MB)	(daq)
8 sm	94 500	193.536	184.570	222.264	21
553 MB	283 500	580.608	553.711	666.792	63
650 MB	333 000	681.984	650.391	783.216	74
700 MB	360 000	737.280	703.125	846.720	80
800 MB	405 000	829.440	791.016	952.560	90
900 MB	445 500	912.384	870.117	1,047,816	99
Eslatma: megabayt (MB) va daqiqa (min) qiymatlari aniq; (1 = 2 20) qiymatlari taxminiy.

CD-ROM disklari CD-ROM disklari yordamida oʻqiladi. CD-ROM drayveri kompyuterga IDE (ATA), SCSI, SATA, FireWire yoki USB interfeysi yoki xususiy interfeys, masalan, Panasonic CD interfeysi, LMSI/Philips, Sony va Mitsumi standartlari orqali ulanishi mumkin. Deyarli barcha zamonaviy CD-ROM drayverlari toʻgʻri dasturiy taʼminot bilan foydalanilganda audio kompakt disklarni (shuningdek, Video CD va boshqa maʼlumotlar standartlarini) oʻynashi mumkin.

CD-ROM drayvlarida yaqin infraqizil 780 nm lazerli diod ishlatiladi. Lazer nuri opto-elektron kuzatuv moduli orqali diskka yoʻnaltiriladi, soʻngra nurning aks ettirilgan yoki sochilganligini aniqlaydi.

CD-ROM disklari musiqa kompakt disklariga nisbatan tezlik koeffitsienti bilan baholanadi. Agar CD-ROM audio CD bilan bir xil aylanish tezligida oʻqilsa, maʼlumot uzatish tezligi odatda „1 ד deb ataladigan 150 Kbayt / s ni tashkil qiladi (doimiy chiziqli tezlik bilan, qisqa "CLV"). Ushbu maʼlumot tezligida trek lazer nuqtasi ostida taxminan 1,2 tezlikda harakatlanadi Xonim. Optik boshning turli pozitsiyalarga oʻtishida ushbu chiziqli tezlikni saqlab qolish uchun burchak tezligi ichki chekkada taxminan 500 rpm dan tashqi chetida 200 rpm gacha oʻzgaradi. CD-ROM uchun 1× tezlik (150 Kbayt/s) DVD disklari uchun 1× tezlikdan (1,32 MB/s) farq qiladi.

Diskni aylantirish tezligini oshirish orqali maʼlumotlarni yuqori tezlikda uzatish mumkin. Misol uchun, 8 × tezlikda oʻqiy oladigan CD-ROM diskini 1600 dan 4000 aylanish tezligida aylantirib, 9,6 chiziqli tezlikni beradi. m/s va uzatish tezligi 1200 Kbayt/s. 12 × dan yuqori tezlikda koʻpchilik drayverlar doimiy burchak tezligida (CAV, doimiy rpm) oʻqiydi, shuning uchun bosh diskda joydan ikkinchi joyga harakat qilganda, vosita bir tezlikdan ikkinchisiga oʻzgarmasdir. CAV rejimida „ד raqami diskning tashqi chetidagi uzatish tezligini bildiradi, bu yerda u maksimaldir. Samsung Electronics tebranish va shovqinni kamaytirish uchun diskdagi aylanuvchi diskni muvozanatlash uchun sharli podshipnik tizimidan foydalanadigan 32x CD-ROM diski SCR-3230 ni taqdim etgunga qadar mexanik cheklovlar tufayli maksimal tezlik 20× deb hisoblangan. 2004-yil holatiga koʻra, eng tez uzatish tezligi taxminan 52 × yoki 10 400 rpm va 7,62 MB / s ni tashkil qiladi. Yuqori aylanish tezligi disklar ishlab chiqarilgan polikarbonat plastmassaning kuchi bilan cheklanadi. 52× da diskning eng tashqi qismining chiziqli tezligi 65 ga teng. Xonim. Biroq, Kenwood TrueX 72 × tomonidan koʻrsatilgandek, ettita lazer nurlari va aylanish tezligi taxminan 10 × boʻlgan bir nechta lazer pikaplari yordamida yaxshilanishlarga erishish mumkin.

Birinchi 12 × disk 1996-yil oxirida chiqarilgan. 12 × tezlikdan yuqori tebranish va issiqlik bilan bogʻliq muammolar mavjud. CAV drayverlari diskning tashqi chetida standart aylanish tezligi bilan bir xil (doimiy chiziqli tezlik, CLV) 12 × yoki 32 × bir oz ortishi bilan 30 × gacha tezlikni beradi. Biroq, CAV tabiatiga koʻra (ichki chekkadagi chiziqli tezlik hali ham bor-yoʻgʻi 12 × boʻlib, ular orasidagi silliq oʻsishda) haqiqiy oʻtkazuvchanlik oʻsishi 30/12 dan kam; Aslida, toʻliq toʻldirilgan disk uchun taxminan 20 × oʻrtacha va qisman toʻldirilgan disk uchun undan ham kamroq.

Ommaviy ishlab chiqarilgan ommaviy axborot vositalarida erishish mumkin boʻlgan simmetriya va quvvat chegaralari tufayli tebranish bilan bogʻliq muammolar CD-ROM diskini boshqarish tezligi 1990-yillarning oxiridan beri sezilarli darajada oshmaganligini anglatadi. 10 yildan ortiq vaqt oʻtgach, keng tarqalgan drayvlar 24 × (nozik va portativ qurilmalar, 10 × aylanish tezligi) va 52 × (odatda CD va faqat oʻqish uchun moʻljallangan qurilmalar, 21 × aylanish tezligi) oʻrtasida oʻzgarib turadi, ularning barchasi daʼvo qilinganiga erishish uchun CAV dan foydalanadi " maksimal "tezlik, 32 × dan 48 × eng keng tarqalgan. Shunga qaramay, bu tezliklar yomon oʻqishga (haydovchi xatolarini tuzatish javoban juda murakkab boʻlib qoldi) va hatto yomon ishlab chiqarilgan yoki jismoniy shikastlangan muhitning parchalanishiga olib kelishi mumkin, kichik yoriqlar 10 000-13 000 rpm (yaʼni 40 rpm) tezlikda markazlashtirilgan kuchlanishda tezda halokatli sinishlarga aylanadi. −52× CAV). Yuqori aylanish tezligi, shuningdek, disk tebranishidan, shoshilinch havodan va milya dvigatelining oʻzidan nomaqbul shovqin hosil qiladi. 21-asrning aksariyat drayvlari xavfsizlik, aniq oʻqish yoki jim boʻlish uchun majburiy past tezlik rejimlariga (kichik yordamchi dasturlardan foydalanish orqali) ruxsat beradi va agar koʻplab ketma-ket oʻqish xatolari va takroriy urinishlar yuzaga kelsa, avtomatik ravishda orqaga qaytadi.

Oʻqish tezligini yaxshilashning boshqa usullari sinovdan oʻtkazildi, masalan, bir nechta optik nurlardan foydalanish, oʻtkazuvchanlikni 10 × aylanish tezligi bilan 72 × gacha oshirish, lekin 90 ~ 99 daqiqa yozib olinadigan media, GigaRec va ikki zichlikli kompakt disk (Purple) kabi boshqa texnologiyalar bilan bir qatorda. Kitob standarti) yozuvchilari, ularning yordami doimiy 36 × ekvivalent CD-ROM tezligi (4 × DVD) yoki undan yuqori boʻlgan isteʼmolchi DVD-ROM drayverlarini joriy etish bilan bekor qilindi. Bundan tashqari, 52 × CAV da 2½ daqiqadan kamroq vaqt ichida toʻliq oʻqilishi mumkin boʻlgan 700 MB CD-ROM bilan haqiqiy maʼlumotlarni uzatish tezligining oshishi boshqa omillarni hisobga olgan holda, yuklash/tushirish, mediani aniqlash, yuqoriga/pastga aylanish va tasodifiy qidirish vaqtlari, bu rivojlanish investitsiyalarining daromadlarini sezilarli darajada kamaytiradi. Shunga oʻxshash tabaqalanish effekti DVD-ni ishlab chiqishda ham kuzatildi, bunda maksimal tezlik 16 × CAV (alohida hollarda 18 × dan 22 × gacha) va sigʻimi 4,3 va 8,5 GB (bir va ikki qatlam) da barqarorlashdi, yuqori tezlik va sigʻimga ega. Buning oʻrniga Blu-ray drayvlar tomonidan taʼminlanishi kerak.

CD-yoziladigan drayvlar koʻpincha uch xil tezlik darajasi bilan sotiladi, bitta tezlik bir marta yozish operatsiyalari uchun, biri qayta yozish operatsiyalari uchun va biri faqat oʻqish uchun operatsiyalar uchun. Tezliklar odatda shu tartibda roʻyxatga olinadi; yaʼni 12×/10×/32× CD drayveri, protsessor va media ruxsat bergan holda, CD-R disklariga 12× tezlikda (1,76 MB/s), CD-RW disklariga 10× tezlikda (1,46 MB/) yozishi mumkin. s) va CD lardan 32× tezlikda (4,69 MB/s) oʻqing.

CD-ROM disklari uchun umumiy maʼlumotlarni uzatish tezligi

Oʻtkazish tezligi	KB/s	Mbit/s	MB/s [n 2]	RPM (tashqidan ichki chetga)
1×	150	1.2288	0,146	200-530[21][22]
2×	300	2.4576	0,293	400-1060
4×	600	4.9152	0,586	800-2120
8×	1200	9.8304	1.17	1600-4240
10×	1500	12.288	1.46	2000-5300
12×	1800	14.7456	1.76	2400-6360
20×	1200-3000	24.576 gacha	2,93 gacha	4000 (CAV)
24×	1440-3600	29.491 gacha	3,51 gacha	4800 (CAV)
32×	1920-4800	39.3216 gacha	4,69 gacha	6400 (CAV)
36×	2160-5400	44.2368 gacha	5,27 gacha	7200 (CAV)
40×	2400-6000	49.152 gacha	5,86 gacha	8000 (CAV)
48×	2880-7200	58,9824 gacha	7.03 gacha	9600 (CAV)
52×	3120-7800	63,8976 gacha	7,62 gacha	10 400 (CAV)
56×	3360-8400	68.8128 gacha	8.20 gacha	11 200 (CAV)[23]
72×	6750-10800	88.4736 gacha	10,5 gacha	2700 (koʻp nurli)[24][25]

Dasturiy taʼminot distribyutorlari, xususan, kompyuter oʻyinlari distribyutorlari koʻpincha asl CD-ROMlardan tashqari har qanday vositadan dasturiy taʼminotning ishlashini oldini olish uchun nusxa koʻchirishni himoya qilishning turli sxemalaridan foydalanadilar. Bu audio CD himoyasidan biroz farq qiladi, chunki u odatda ommaviy axborot vositalarida ham, dasturiy taʼminotning oʻzida ham amalga oshiriladi. CD-ROMning oʻzida diskdan nusxa olishni qiyinlashtirish uchun „zaif“ sektorlar va CD-R yoki disk tasviriga nusxalash qiyin yoki imkonsiz boʻlishi mumkin boʻlgan qoʻshimcha maʼlumotlar boʻlishi mumkin, lekin dasturiy taʼminot har safar ishga tushirilganda tekshiradi. kompyuterning CD-ROM diskida ruxsatsiz nusxa emas, balki asl disk mavjudligiga ishonch hosil qiling. 

CD-yozuvchilarni (CD-R yoki CD-RW) ishlab chiqaruvchilar musiqa sanoati tomonidan oʻzlari ishlab chiqaradigan har bir diskda oʻziga xos identifikatorga ega boʻlishini taʼminlash uchun ragʻbatlantiriladi, bu esa u yozib olgan har bir diskdagi haydovchi tomonidan kodlanadi: RID yoki Recorder identifikatori. Kod.^[26] Bu " IFPI " bilan boshlanadigan sakkiz belgidan iborat boʻlgan Manba identifikatsiya kodining (SID) oʻxshashi boʻlib, odatda CD yozish zavodlari tomonidan ishlab chiqarilgan disklarga muhrlanadi.

• ATA paket interfeysi (ATAPI)
• Optik yozib olish (tarix)
• CD/DVD muallifligi
• Raqamli audio kompakt disk
• Kompyuter texnikasi
• DVD-audio
• DVD-ROM
• Koʻp darajali yozish
• Optik diskli haydovchi
• Faza oʻzgarishi Dual
• Tor-CD
• DVP Media, oʻz-oʻzidan yuklash va oʻz-oʻzini sozlash CD-ROM texnologiyasi uchun patent egasi
• Optik disk ishlab chiqaruvchilar roʻyxati

ISO (1995). „ISO/IEC 10149:1995 — Axborot texnologiyalari — Faqat oʻqish uchun 120 mm optik maʼlumotlar disklarida (CD-ROM) maʼlumotlar almashinuvi“. Asl nusxadan arxivlangan 15.01.2019. Olingan 2010-08-06. „CD sariq kitob standartlari“. www.mediatechnics.com. Asl nusxadan arxivlangan 21.05.2019. Olingan 11-16-2015. „Optik disk 1958-yilda Devid Pol Gregg tomonidan ixtiro qilingan“. targetstudy.com. Olingan 06-07-2020. „Shennon, Betxoven va kompakt disk“. www.exp-math.uni-essen.de. Asl nusxadan arxivlangan, 2015-03-18. „Videodisk yangilanishi, 1-3 jildlar“. 1982. b. 13. „InfoWorld 16-jild, № 23“. InfoWorld. 1994-yil 6-iyun. bet. 88. 2020-yil 25-martda olindi. „1983 | Kompyuter tarixining xronologiyasi | Kompyuter tarixi muzeyi“. www.computerhistory.org. Olingan 06-07-2020. Yapon shaxsiy kompyuterlari (1985) (14:20), Kompyuter yilnomalari Maher, Jimmi (2016-yil 30-sentabr). „Sekin harakatdagi inqilob“. „Matbuotdan issiq! Koʻproq inqilob“. Qayta oʻynatish. jild. 16, yoʻq. 6. Mart 1991. bet. 3. „Maxsus reportaj: hayot haqiqati“. Qayta oʻynatish. jild. 15, yoʻq. 5. 1990-yil fevral. 48-9-betlar. „Federal depozitariy kutubxonalar boʻyicha 5 yillik konferensiya materiallari“. AQSh hukumati bosma idorasi. 1996-yil 15-18-aprel. bet. 11. 2022-yil 10-fevralda olindi. „Faqat oʻqish uchun moʻljallangan 120 mm optik maʼlumotlar disklarida (CD-ROM) maʼlumotlar almashinuvi“. ECMA. Iyun 1996. Olingan 2009-04-26. Andoza:Jurnaldan iqtibos: Iqtibos jurnali |jurnal= talab qiladi (yordam) „Tugʻilganlik toʻgʻrisidagi eʼlon: ISO/IEC 13346 va ISO/IEC 13490“. Standards.com. 1996-02-09. Asl nusxadan arxivlangan (2018-09-14). Olingan 2013-09-23. MakFadden, Endi (2002-12-20). „XA nima? CDPLUS? CD-i? MODE1 va MODE2? Qizil/sariq/koʻk kitob?“. CDga yozib olinadigan tez-tez soʻraladigan savollar. Asl nusxadan arxivlangan 2019-10-02. Olingan 2008-05-04. CD-ROM Mode-1, Mode-2 va XA nima? 2013-01-26 Wayback Machine-da arxivlangan, Sony Storage Support „Sariq kitob nima?“. Searchstorage.techtarget.com. Asl nusxadan arxivlangan, 2018-10-17. Olingan 2013-09-23. „Sanoat oʻyinchilari multimediya texnologiyasiga turli xil yondashuvlarni qoʻllashadi“. InfoWorld. 1989-01-16. „Gateway Support — CD-ROM/XA nima?“. Support.gateway.com. Asl nusxadan arxivlangan, 2003-01-24. Olingan 2013-09-23. „Optik media tez-tez soʻraladigan savollar“ (PDF). Asl nusxadan arxivlangan (PDF) 2006-10-22. Olingan 2007-01-06. Halfhill, Tom R. (1996-yil oktabr). „Gigabayt davri uchun kompakt disklar“. Olingan 2022-02-11. „Gadjet“. Keyingi avlod. № 25. Mediani tasavvur qiling. 1997-yil yanvar. bet. 30. Bu yerda Diamond birinchi 12X CD-ROM bilan keladi. „1x CD-ROM“. encyclopedia2.thefreedictionary.com. Kompyuter arxitekturasi va tashkilotini loyihalash tamoyillari va ilovalari. Tata MakGrou-Xill. 2004. b. 547. ISBN 978-0070532366. „CDga yozib olinadigan tez-tez soʻraladigan savollar — 5-boʻlim“. cdrfaq.org. „Kenwood’s 72X CD 24X CD-RW bilan tenglasha olmaydi“. GCN. 2000-yil 7-avgust. „Kenwood Technologies Kenwood 72x TrueX CD-ROM diskini chiqaradi“. www.infotoday.com. Schoen, Set (2007-06-20). „Garri Potter va raqamli barmoq izlari“. Elektron chegara fondi. Asl nusxadan arxivlangan, 2017-11-07. 2007-yil 24-oktabrda olindi.Andoza:Rainbow BooksAndoza:Ecma International StandardsAndoza:Compact disc navbox

Manba xatosi: <ref> tags exist for a group named "n", but no corresponding <references group="n"/> tag was found

"https://uz.wikipedia.org/w/index.php?title=CD-ROM&oldid=5231127" dan olindi