Кабуки

Бу мақола автомат таржима қилинган ёки машина таржимаси тайинли ўзгартиришсиз чоп этилгани эътироф этилмоқда. Таржимани текшириб чиқиш ҳамда мақоладаги мазмуний ва услубий хатоларини тузатиш керак. Сиз мақолани тузатишга кў��аклашишингиз мумкин. (Шунингдек, таржима бўйича тавсиялар билан танишиб чиқишингиз мумкин.) ДИҚҚАТ! БУ ОГОҲЛАНТИРИСҲНИ ЎЗБОСҲИМCҲАЛИК БИЛАН ОЛИБ ТАСҲЛАМАНГ! Мақоланинг оригинали кўрсатилинмаган.

Кабуки(歌舞伎, қўшиқ ва рақс санъати) – асрлар давомида томошабинларни ўзига жалб этган япон театрининг анъанавий шакли. Ўзининг либослари, услубли қилинган ҳаракатлари ва жозибали ҳикоялари билан машҳур бўлган Кабуки драма, рақс ва мусиқа элементларини ўз ичига олган ноёб санъат туридир. Ўзининг келиб чиқиши 17-асрнинг бошларига тўғри келади, Кабуки япон жамиятида бой тарих ва маданий аҳамиятга эга^[1].

Япон театрининг анъанавий кўриниши бўлган Кабуки 17-аср бошларида пайдо бўлган. У Японияда нисбатан тинчлик ва барқарорлик даври бўлган Эдо даврида пайдо бўлган. Кабуки дастлаб эркак ва аёл ролларини ўйнашга ихтисослашган оннагата номи билан танилган аёл актёрлар томонидан ижро этилган. Бироқ, ахлоқсизлик ва актёрларнинг томошабинларга таъсиридан хавотирланганлиги сабабли, ҳукумат 1629- йилда аёл ижрочиларни тақиқлаб қўйди. Бу яро-кабуки, яъни эркаклардан иборат актёрларнинг пайдо бўлишига олиб келди. Кабукидаги аёлларга қўйилган тақиқ 19-аср охирида бекор қилинди^[2].

Яро-кабуки даври Кабуки тарихида муҳим бурилиш нуқтаси бўлди. Эркак актёрлар ўз чиқишларига стилизация ва театрлаштирилганликнинг янги даражасини олиб келишди. Песаларда драматик имо-ишоралар, акробатик ҳаракатлар ва мураккаб либослар акс эттирилганлиги янада чиқишарга янада уюшганлик ҳиссини берди. Кабуки машҳурлиги тез ўсиб борди ва ҳар бири ўзига хос услубга эга бўлган труппалар ташкил этилди.

Кабуки песаларида кўпинча тарихий воқеалар, афсоналар ва маиший воқеалар тасвирланган, улар томошабинлар билан уйг'унлашган. Тарихий спектаклларда (жидаимоно) машҳур самурай жанглари ва Япония ўтмишидаги қаҳрамонлик эртаклари тасвирланган. Маҳаллий ўйинлар (сеwамоно) оддий одамларнинг ҳаётига қаратилган бўлиб, севги, садоқат ва оилавий муҳит мавзуларини ўрганади. Рақс-драмалари (шосагото) ўзида мураккаб рақс кетма-кетликларини ўзида мужассам этган ва актёрларнинг маҳоратини намойиш этган^[3].

Кабуки саҳнаси санъат турининг визуал томошасига ҳисса қўшадиган турли хил театр асбоблари билан жиҳозланган. Буларга айланувчи саҳналар ва қопқонлар киради, улар актёрларга муаммосиз кириш ва чиқишларни амалга оширишга имкон бериш учун стратегик тарзда жойлаштирилган, ажабланиш элементини кучайтиради ва драматик эффектларни яратади. Бундай саҳна маҳорати спектаклларга сеҳр ва кутилмаган юриш элементини қўшади.

Кабукининг энг диққатга сазовор хусусиятларидан бири бу ҳанамичи, саҳнадан томошабинлар майдонига чўзилган пиёда кўприги. Ушбу ноёб хусусият актёрларга томошабинлар билан жисмонан мулоқот қилиш имконини беради, спектакл ва томошабин ўртасидаги чегарани хиралаштиради. Ҳанамичи актёрлар учун динамик йўл бўлиб хизмат қилади, киришлар, чиқишлар ва ўзаро таъсирлар учун имкониятлар яратади, томошабинларни театр тажрибасига янада чўмдиради.

Тил ва актёрлик услублари ҳам Кабукида катта рол ўйнайди. Масалан, Миэ [1]- бу кучли актёрлик техникаси бўлиб, унда актёрлар драматик позаларни яратадилар, ўзларининг характерининг моҳияти ва ҳис-туйғуларини аниқлаш учун аниқ бир ҳолатда қотишадии. Ушбу услуб қилинган ифода шакли спектаклларга интенсивлик ва визуал таъсир қўшиб, томошабинларда доимий таассурот қолдиради.

Ва ниҳоят, ўзига хос бўяниш услуби бўлган Кешо дан фойдаланиш Кабукининг ўзига хос белгисидир. Пардоз жасур, бўрттирилган дизайнлар, жонли ранглар ва қаҳрамонларни ва уларнинг ролларини бир зумда аниқлайдиган мураккаб нақшлар билан ажралиб туради. Кешо нафақат тасвирнинг жозибадорлигини оширибгина қолмай, балки қаҳрамонларнинг шахсияти, ҳис-туйғулари ва ижтимоий мавқеини рамзий тасвирлаш вазифасини ҳам бажаради^[4].

Энг машҳур таъсирли ижрочилардан бири Чикамацу Монзаэмон (1653-1725) эди. У Сонезакидаги „Севги – ўз жонига қасд қилиш“ романини, шунингдек, кўплаб бошқа ссенарийларни ёзган, уларнинг аксарияти фожиали ўз жонига қасд қилиш ҳақида эди. Скриптлар визуал эффектлар каби муҳим ҳисобланмаса ҳам, Монзаэмон кабуки тушунчаларини такомиллаштириш ва оммалаштириш учун қадрланади^[4]. Бандо Тамасабуро В, жуда ҳурматга сазовор оннагата (аёл характердаги актёр) ўз маҳоратида муваффақият қозонишда давом этмоқда ва у Кабукидаги энг ҳурматли шахслардан бири сифатида танилган. Олтмиш йилдан ортиқ саҳнада 71 ёшли рассом ўз истеъдодини отаси Бандо Тамасабуро ИВдан мерос қилиб олди. Тамасабуро В нинг аёллик хусусиятлари ва нафис хулқ-атвори унинг доимий машҳурлиги ва эътирофига ҳисса қўшган^[4].

Ёзувчи Алекс Керр, дўсти ва мухлиси билан суҳбат чоғида Тамасабуро В дан Кабуки актёри бўлишга мотивацияси ҳақида сўрашди. Бунга жавобан у ўзига эришиб бўлмайдигандек туюлган гўзаллик оламига интилишини изҳор қилди. Бу ҳис-туйғу, шунча йиллар ўца ҳам, интилувчан актёрлар ҳанузгача Кабукининг қадимий шоҳийлигига жалб қилинаётганининг моҳиятини қамраб олади^[4].

1. ↑ Брандон, Жамес Р. (1978-12-31), „Форм ин Кабуки Аcтинг“, Студиэс ин Кабуки, Университй оф Ҳаwаии Пресс, 63–132-бет, қаралди: 2023-09-12
2. ↑ „ДИСCОВЕР КАБУКИ“ (Япон). Кабуки.
3. ↑ „Шосагото“, Wикипедиа (инглизча), 2023-08-10, қаралди: 2023-09-12
4. ↑ ^{4,0 4,1 4,2 4,3} Давид Мcелҳинней & Брооке Ларсен. „Wҳат ис Кабуки? 8 Тҳингс Ёу Неэд то Кноw Абоут Кабуки Тҳеатер“ (Инглиз) (ҲТМЛ) (давид мcелҳинней & брооке ларсен).