Xem mã nguồn của Nemesis (sao giả thuyết)

Bạn không được quyền sửa đổi trang này, vì lý do sau:

Your IP address is in a range that has been blocked on all Wikimedia Foundation wikis.

The block was made by ‪Jon Kolbert‬. The reason given is Open proxy/Webhost: See the help page if you are affected .

Start of block: 05:38, ngày 21 tháng 2 năm 2024
Expiry of block: 05:38, ngày 21 tháng 2 năm 2029

Your current IP address is 34.204.68.48. The blocked range is 34.204.0.0/16.

Xin hãy cung cấp tất cả các thông tin trên vào thư yêu cầu của bạn. Nếu bạn bị cấm do sự nhầm lẫn, bạn có thể xem thêm thông tin và hướng dẫn tại quy định toàn cục Không cho phép các proxy mở.

Để thảo luận về vụ cấm này, xin vui lòng yêu cầu kiểm tra lại tại Meta-Wiki. You could also send an email to the stewards VRT queue at stewards@wikimedia.org including all above details.

Bạn vẫn có thể xem và chép xuống mã nguồn của trang này:

[[Tập tin:Nemesis (star).png|nhỏ|Ảnh giả tưởng về Nemesis qua phần mềm Celestia.]]
{{otheruses2|Nemesis}}
'''Nemesis''' là một [[sao lùn đỏ]] hay [[sao lùn nâu]] [[Thiên thể giả thuyết|giả thuyết]], quay quanh [[Mặt Trời]] ở khoảng cách khoảng 50.000 tới 100.000 [[Đơn vị thiên văn|AU]], nơi nào đó bên ngoài [[đám mây Oort]]. Sự tồn tại của ngôi sao này đã được đưa ra trong một nỗ lực nhằm giải thích một suy luận về tính chu kỳ trong tỷ lệ những cuộc [[tuyệt chủng]] sinh học trong [[Lịch sử Trái Đất|niên đại địa chất]].

== Tính chu kỳ của những cuộc tuyệt chủng hàng loạt ==
Năm 1984, nhà cổ sinh vật học [[David M. Raup|David Raup]] và [[Jack Sepkoski]] đã xuất bản một bài báo tuyên bố rằng họ đã xác định được một chu kỳ thống kê các vụ tuyệt chủng trong 250 triệu năm qua nhờ sử dụng các hình thức [[Chuỗi thời gian|phân tích chuỗi thời gian]].<ref name=Raup1984>{{en}}{{chú thích tạp chí
 | author = Raup, D.M.
 |others = Sepkoski, J.J.
 | year = 1984
 | date = ngày 1 tháng 2 năm 1984
 | title = Periodicity of Extinctions in the Geologic Past
 | journal = Proceedings of the National Academy of Sciences
 | volume = 81
 | issue = 3
 | pages = 801-805
 | issn = 
 | doi = 10.1073/pnas.81.3.801
 | url = http://www.pnas.org/cgi/reprint/81/3/801.pdf
 | access-date = ngày 30 tháng 4 năm 2007
 | archive-date = 2007-10-01
 | archive-url = https://web.archive.org/web/20071001030102/http://www.pnas.org/cgi/reprint/81/3/801.pdf
 }}</ref> Họ chú trọng tới tần suất tuyệt chủng của các họ hóa thạch của các loài [[Động vật có xương sống|có xương sống]], [[Động vật không xương sống|không xương sống]], [[sinh vật đơn bào]] biển để xác định 12 sự kiện tuyệt chủng trong giai đoạn thời gian trên. Khoảng cách thời gian trung bình giữa hai sự kiện tuyệt chủng là 26 triệu năm. Ở thời điểm đó, hai trong số sự kiện tuyệt chủng được xác định ([[Sự kiện tuyệt chủng Phấn Trắng–Cổ Cận|Phấn Trắng–Cổ Cận]] và [[Sự kiện tuyệt chủng Eocen–Oligocen|Eocen–Oligocen]]) có thể được thể hiện trùng khớp với những sự kiện va chạm lớn. Dù Raup và Sepkoski không thể xác định nguyên nhân của tính chu kỳ này, họ cho rằng nó có thể có nguyên nhân từ bên ngoài Trái Đất. Thách thức phát hiện một cơ cấu như vậy ngay lập tức được nhiều nhóm các nhà thiên văn học quan tâm.

== Sự phát triển của các giả thuyết về Nemesis ==
[[Tập tin:Alfred Rethel 002.jpg|nhỏ|Nữ thần Nemesis.]]
Hai nhóm các nhà thiên văn học, Whitmire và Jackson, và Davis, Hut và Muller, độc lập xuất bản một giả thuyết tương tự để giải thích tính chu kỳ trong các vụ tuyệt chủng do Raup và Sepkoski đưa ra trên cùng số xuất bản của tạp chí ''[[Nature (tạp chí)|Nature]]''.<ref name=Whitmire1984>{{Chú thích tạp chí
 | author = Whitmire D.P.
 |others = Jackson A.A.
 | year = 1984
 | title = Are periodic mass extinctions driven by a distant solar companion?
 | journal = Nature
 | volume = 308
 | issue = 5961
 | pages = 713-715
 | issn = 
 | doi = 
 | doi = 10.1038/308713a0 
 | access-date =
 }}</ref><ref name=Davis1984>{{chú thích tạp chí
 | author = Davis M.
 |others = Hut P., Muller R.A.
 | year = 1984
 | title = Extinction of species by periodic comet showers
 | journal = Nature
 | volume = 308
 | issue = 5961
 | pages = 715-717
 | issn = 
 | doi = 
 | doi = 10.1038/308715a0 
 | access-date =
 }}</ref> Giả thuyết này cho rằng Mặt Trời có thể có một sao đồng hành chưa được biết tới với quỹ đạo hình elip rất dẹt định kỳ làm nhiễu loạn các [[sao chổi]] trong [[đám mây Oort]], gây ra sự gia tăng lớn số lượng sao chổi bay vào phía trong hệ Mặt Trời và hậu quả là sự gia tăng của những sự kiện va chạm trên Trái Đất. Giả thuyết này được gọi là giả thuyết Nemesis ("ngôi sao chết", lấy theo tên của [[Nemesis (thần thoại)|nữ thần trừng phạt và thù hận]] trong [[thần thoại Hy Lạp]]).
<!--[[Tập tin:Muller001.jpg|nhỏ|trái|100px|Richard A. Muller giảng về [[phản vật chất]]]]-->
[[Tập tin:Barnard2005.gif|nhỏ|trái|Chuyển động của sao Barnard.]]
Nếu nó thực sự tồn tại, trạng thái chính xác của Nemesis vẫn chưa chắc chắn. [[Richard A. Muller]] cho rằng có lẽ nó là một sao lùn đỏ với [[cấp sao biểu kiến|độ sáng]] trong khoảng 7 và 12,<ref>{{en}}[http://muller.lbl.gov/pages/lbl-nem.htm http://muller.lbl.gov/pages/lbl-nem.htm] ''Muller.lbl.gov'' Retrieved on 05-19-07</ref> trong khi Daniel P. Whitmire và Albert A. Jackson lại cho rằng đó là một ngôi sao lùn nâu. Nếu là một sao lùn đỏ, chắc chắn nó đã phải tồn tại trong các danh mục sao, nhưng trạng thái thực của nó chỉ có thể được khám phá bằng cách đo [[thị sai]] của nó; vì khi quay quanh Mặt Trời nó sẽ có [[chuyển động riêng]] rất thấp và sẽ thoát khỏi các cuộc tìm kiếm bằng chuyển động riêng đã giúp tìm ra những ngôi sao như [[sao Barnard]] có độ sáng cấp 9.

Sự kiện tuyệt chủng lớn cuối cùng đã xảy ra khoảng 5 triệu năm trước, vì thế Muller cho rằng có lẽ Nemesis đang ở cách chúng ta 1-1,5 năm ánh sáng ở thời điểm hiện tại, và thậm chí còn có khái niệm về vùng trời có thể nó đang hiện diện (được Yarris ủng hộ, 1987), gần [[Trường Xà|Hydra]], dựa trên một quỹ đạo giả thuyết xuất xứ từ các [[củng điểm quỹ đạo#Viễn điểm quỹ đạo|điểm viễn nhật]] nguyên thủy của một số sao chổi chu kỳ dài không điển hình miêu tả một cung quỹ đạo đáp ứng các đặc điểm trong giả thuyết của Muller.

== Quỹ đạo của Sedna ==
[[Tập tin:Oort cloud Sedna orbit-vi.svg|nhỏ|300x300px|Quỹ đạo của Sedna so với trong [[Hệ Mặt Trời]] và [[đám mây Oort]].]]
[[Thiên thể bên ngoài Sao Hải Vương]] [[90377 Sedna|Sedna]] có quỹ đạo hình elip cực dài và bất thường quanh Mặt Trời,<ref name="mullen2010">{{chú thích web|url=http://www.astrobio.net/exclusive/3427/getting-wise-about-nemesis|title=Getting WISE About Nemesis|author=Leslie Mullen|date=11 March 2010|publisher=Astrobiology Magazine (Cosmic Evolution)|archive-url=https://web.archive.org/web/20100314150817/http://www.astrobio.net/exclusive/3427/getting-wise-about-nemesis|archive-date=14 March 2010|url-status=usurped|access-date=2010-05-15}}</ref> nằm trong khoảng từ 76 đến 937 AU. Sedna mất khoảng 11.400 năm để hoàn thành một vòng quỹ đạo. Người phát hiện ra nó, [[Michael E. Brown|Michael Brown]] của [[Caltech]], đã lưu ý trong một bài báo trên tạp chí ''Discover'' rằng vị trí của Sedna dường như không tuân theo lý luận: "Sedna không nên ở đó", Brown nói. "Không có cách nào để xác định vị trí của Sedna. Nó không bao giờ đến đủ gần để bị Mặt Trời tác động, nhưng nó cũng không bao giờ đi đủ xa Mặt Trời để bị các ngôi sao khác tác động."<ref name="discover2006" /> Do đó, Brown đưa ra giả thuyết rằng một vật thể khối lượng lớn không nhìn thấy được có thể là nguyên nhân gây ra quỹ đạo dị thường của Sedna.<ref name="mullen2010" /> Dòng điều tra này cuối cùng đã dẫn đến giả thuyết về [[Hành tinh thứ chín]].

Brown đã tuyên bố rằng nhiều khả năng một hoặc nhiều ngôi sao không đồng hành, đi qua gần Mặt Trời hàng tỷ năm trước, có thể đã kéo Sedna ra khỏi quỹ đạo hiện tại của nó.<ref name="discover2006" />

== Tìm kiếm Nemesis ==
Nếu Nemesis tồn tại, có lẽ nó sẽ được khám phá bởi các cuộc nghiên cứu thiên văn học đã được lên kế hoạch như [[Pan-STARRS]] hay [[Đài quan sát Vera C. Rubin|LSST]], hay những dự án tương tự trong tương lai. Nếu Nemesis là một sao lùn nâu, như được tiến sĩ Dan Whitmire và Albert A. Jackson IV đề xuất, thì [[phi vụ WISE]] (dự định tháng 11 năm 2009) sẽ dễ dàng tìm ra nó.

== Các giả thuyết khác ==
Matese và Whitman đã cho rằng tính chu kỳ của các vụ tuyệt chủng có thể có nguyên nhân bởi sự dao động của hệ Mặt Trời ngang mặt phẳng thiên hà của dải [[Ngân Hà]]. Những dao động này có thể dẫn tới các nhiễu loạn trường hấp dẫn trong đám mây Oort với các hậu quả tương tự với giả thuyết do quỹ đạo của "Nemesis". Tuy nhiên, chu kỳ dao động theo quan sát không phù hợp tốt và có thể khác biệt so với chu kỳ yêu cầu 26 triệu năm tới 40%.

== Trong văn học ==
Có một số điểm tương đồng giữa Nemesis và ngôi sao đỏ trong loạt truyện ''[[Pern]]'' của [[Anne McCaffrey]]. Cả hai đều gây nhiễu loạn đám mây Oort và đều mang sự phá hoại tới cho các hành tinh của chúng.

[[Larry Niven]] và [[Jerry Pournelle]] cũng miêu tả một cơ cấu tương tự trong tiểu thuyết ''[[Lucifer's Hammer]]''. Niven đã bình luận trong bộ truyện ngắn của ông ''[[N-Space (tuyển tập truyện ngắn)|N-Space]]'' rằng nếu họ phải đặt tên cho ngôi sao đồng hành tối trong ''Lucifer's Hammer'', cái tên "Nemesis" đã được sử dụng.

Tiểu thuyết ''[[Nemesis (tiểu thuyết của Isaac Asimov)|Nemesis]]'' của [[Isaac Asimov]] giải quyết các tác động của một thuộc địa tương lai đang được xây dựng xung quanh một ngôi sao tên là Nemesis như một cách thoát khỏi một Trái Đất đang bị đàn áp. Tuy ngôi sao trong cuốn sách đang ở trên quỹ đạo sẽ đưa nó qua hệ Mặt Trời, nó không quay quanh Mặt Trời như ngôi sao Nemesis giả thuyết.

== Xem thêm ==
* [[Sao lùn nâu]]
* [[Sự kiện tuyệt chủng]]
* [[Sao lùn đỏ]]
* [[Phân loại sao]]
* [[Hành tinh ngoài Sao Hải Vương|Hành tinh X]]

== Tham khảo ==
{{tham khảo
| colwidth = 30em
| refs =

<ref name="discover2006">{{chú thích web
  |date=May 27, 2006
  |title=The Man Who Finds Planets |publisher=Discover magazine
  |author=Cal Fussman |url=https://www.discovermagazine.com/the-sciences/the-man-who-finds-planets
  |access-date=2011-10-20}}</ref>
}}
== Liên kết ngoài ==
* {{en}}Richard A. Muller [http://muller.lbl.gov/pages/lbl-nem.htm Nemesis] ''(không đề ngày tháng)''
* {{en}}Richard A. Muller ''[http://muller.lbl.gov/papers/Lunar_impacts_Nemesis.pdf Measurement of the lunar impact record for the past 3.5 billion years, and implications for the Nemesis theory]'', Geological Society of America Special Paper 356, trang 659-665 (2002).I
* {{en}}Undergraduate lecture by Richard A. Muller where he describes [http://www.youtube.com/watch?v=ERy-MTfgulc Nemesis Theory]
* {{en}}[http://www.planetxvideo.com Documentary on Nemesis and Planet X]
* {{en}}Robert Roy Britt ''[http://www.space.com/scienceastronomy/solarsystem/nemesis_010320-1.html Nemesis: Does the Sun Have a 'Companion'?]'', Space.com, ngày 3 tháng 4 năm 2001.
* {{en}}Z.K. Silagadze, ''[http://uk.arxiv.org/abs/hep-ph/0002255 TeV scale gravity, mirror universe, and... dinosaurs] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160408210242/http://uk.arxiv.org/abs/hep-ph/0002255 |date=2016-04-08 }}'', [http://th-www.if.uj.edu.pl/acta/ Acta Physica Polonica] '''B32''' (2001) 99-128. ''(Provides a very entertaining and readable review of the Nemesis extinction hypothesis, including dozens of references to scientific articles on the topic.)''
* ''(Không rõ tác giả)'', [http://www.exitmundi.nl/Nemesis.htm Exit Mundi], ''(không đề ngày tháng)''. ''(Nemesis an End-Of-World scenario.)''
* {{en}}R. Foot, Z. K. Silagadze ''[http://uk.arxiv.org/abs/astro-ph/0104251 Do mirror planets exist in our solar system?] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160423120613/http://uk.arxiv.org/abs/astro-ph/0104251 |date=2016-04-23 }}'' Acta Physica Polononica '''B32''' (2001) trang 2271-2278.
* {{en}}Yarris Lynn. "Does a Companion Star to the Sun Cause Earth's Periodic Mass Extinctions?" Science Beat. Mùa xuân năm 1987
* {{en}}[http://www.spacedaily.com/reports/Evidence_Mounts_For_Companion_Star_To_Our_Sun.html Evidence Mounts For Companion Star To Our Sun] (SpaceDaily), ngày 25 tháng 4 năm 2006
{{Kiểm soát tính nhất quán}}
{{Sơ khai thiên văn học}}
{{hệ Mặt Trời}}

[[Thể lo��i:Sao lùn đỏ]]
[[Thể loại:Sao lùn nâu]]
[[Thể loại:Sao giả thuyết]]
[[Thể loại:Thiên thể giả thuyết của Hệ Mặt Trời]]
[[Thể loại:Lý thuyết động lực Hệ Mặt Trời]]
[[Thể loại:Sự kiện tuyệt chủng]]
[[Thể loại:Lý thuyết]]
[[Thể loại:Đám mây Oort]]
[[Thể loại:Sao dãy chính nhóm M]]
[[Thể loại:Lý thuyết động lực học hệ Mặt Trời]]

Các bản mẫu dùng trong trang này:

Nemesis (sửa đổi)
Bản mẫu:Big (sửa đổi)
Bản mẫu:Chú thích tạp chí (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Chú thích web (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Column-width (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Dp (sửa đổi)
Bản mẫu:En (sửa đổi)
Bản mẫu:En icon (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Hlist/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Hệ Mặt Trời (sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp sơ khai (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp sơ khai/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Hộp điều hướng (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Kiểm soát tính nhất quán (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Link language (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Main other (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Navbox (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Navbox with columns (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Otheruses2 (sửa đổi)
Bản mẫu:Portal-inline (sửa đổi)
Bản mẫu:Resize (xem mã nguồn) (hạn chế cho thành viên xác nhận mở rộng)
Bản mẫu:Smaller (xem mã nguồn) (bị khóa hạn chế sửa đổi)
Bản mẫu:Sơ khai thiên văn học (sửa đổi)
Bản mẫu:Tham khảo (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Tham khảo/styles.css (sửa đổi)
Bản mẫu:Thanh điều hướng (xem mã nguồn) (bị khóa)
Bản mẫu:Vị trí của Trái Đất trong Vũ trụ (sửa đổi)
Bản mẫu:Webarchive (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Bản mẫu:Điều hướng bản đồ của hệ Mặt Trời (sửa đổi)
Bản mẫu:Đổi hướng (xem mã nguồn) (bị khóa hạn chế sửa đổi)
Mô đun:Arguments (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Authority control (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Check for unknown parameters (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1 (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/COinS (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Configuration (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Date validation (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Identifiers (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Utilities (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Citation/CS1/Whitelist (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Citation/CS1/styles.css (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Format link (sửa đổi)
Mô đun:Hatnote (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Hatnote/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Hatnote list (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbar (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbar/configuration (sửa đổi)
Mô đun:Navbar/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Navbox (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Navbox/configuration (sửa đổi)
Mô đun:Navbox/styles.css (sửa đổi)
Mô đun:Portal (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal-inline (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/a (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/aliases (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/e (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/h (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/s (sửa đổi)
Mô đun:Portal/images/t (sửa đổi)
Mô đun:Redirect (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Redirect hatnote (sửa đổi)
Mô đun:ResolveEntityId (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:TableTools (xem mã nguồn) (bị khóa)
Mô đun:Webarchive (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Webarchive/data (xem mã nguồn) (hạn chế cho phép kỹ thuật viên bản mẫu sửa đổi)
Mô đun:Yesno (xem mã nguồn) (bị khóa)

Trở lại Nemesis (sao giả thuyết).

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/wiki/Nemesis_(sao_giả_thuyết)”