Arend
| Arend | |
|---|---|
| |
| Kroonarend | |
| Wetenskaplike klassifikasie | |
| Domein: | |
| Koninkryk: | |
| Filum: | |
| Klas: | |
| Orde: | |
| Familie: | |
| Genera | |
|
Menigte | |
Arende of adelaars is groot roofvoëls wat lede is van die voëlfamilie Accipitridae en aan vele genera behoort wat nie noodwendig nabyverwant aan mekaar is nie. Meeste van die meer as 60 spesies kom in Europa en Afrika voor.[1] Buite hierdie areas kom slegs twee spesies in die VSA en Kanada voor, nege spesies in Suid-Amerika en drie in Australië.
Beskrywing
[wysig | wysig bron]Arende word hoofsaaklik deur hulle grootte, kragtiger bou en swaarder kop en snawel onderskei van ander roofvoëls. Selfs die kleinste arende, soos die Dwergarend (wat vergelykbaar in grootte met Jakkalsvoëls en sekere valke is), het relatiewe langer en meer eweredig breër vlerke, en 'n meer direkte, vinniger vlug. Meeste arende is groter as enige ander roofvoëls behalwe aasvoëls. Die spesies wat arende genoem word kan in grootte en gewig wissel van die Suid-Nicobar Slangarend, teen 500 gram en 40 cm, tot die 6.7 kg Steller se Seearend en die 100 cm Fillipynse Arend.
Soos alle roofvoëls, het arende baie groot en kragtige gehaakte snawels om vleis van hulle prooi te skeur, sterk gespierde bene, en kragtige kloue. Hulle het ook uitstekende sig wat hulle in staat stel om potensiële prooi van 'n baie lang afstand af te gewaar.[2] Hierdie goeie sig word primêr toegeskryf aan hulle uitermatige groot pupille wat minimale diffraksie (verspreiding) van invallende lig verseker.
Arende, veral soorte soos ons inheemse breëkoparend, is van die pragtigste en indrukwekkendste van al die roofvoëls. Die arend, met sy onbevreesde blik en fiere houding, word tereg “koning van die voëls" genoem. Die liggaam van die arend is baie sterk en kan tot 100 cm lank word - van die punt van die snawel tot aan die punt van die stert.
Die vlerke is breed en lank en die vlerkspan is dikwels byna 200 cm; hierdie vlerke is uitstekend geskik vir kragtige vlug en is ook goed aangepas vir sweef. Arende kan 'n snelheid van tot 160 km/h bereik, maar net vir kort periodes, bv. wanneer hulle neerduik. Normaalweg vlieg hulle baie stadiger. Die tarsus (dit wil sê die onderbeen) is, hoewel dit kort is, uiters sterk en word met vere bedek tot by die tone.
Die breëkoparend (Polemaetus bellicosus) word oor die hele Afrika suid van die Sahara aangetref, behalwe in die tropiese woude van Wes-Afrika. Hierdie arend word vandag nog taamlik algemeen in die afgeleë dele van ons land aangetref en het 'n voorliefde vir bergagtige en droë omgewings. In die digter bevolkte dele is die voel egter ongelukkig reeds in 'n groot mate verdring.
Die breëkoparend jag deur hoog in die lug te vlieg en die grond daarvandaan te bekyk, of anders die omgewing van die tak van 'n groot boom te bespied. Soos alle arende is die breëkoparend 'n beskermde voël, veral aangesien sy stapelvoedsel dassies is. Hierdie arend maak ook jag op hase, ape, slange, muishonde en af en toe ʼn lammetjie. Die breëkoparend bou sy nes van stokkies in die vorm van 'n platform, gewoonlik in 'n groot boom.
Partykeer is die nes tot 60 meter bo die grond. Dieselfde nes word oor en oor gebruik. Die wyfie bou die nes, terwyl die mannetjie die stokkies aanbring. In die winter lê die wyfie een of twee witterige eiers. Slegs die wyfie broei, en dit duur langer as 40 dae voordat die eiers uitgebroei is. Die pas uitgebroeide arend is oortrek met wit dons. Terwyl die arendjie nog klein is, vlieg die pa rond op soek na prooi, wat hy dan na die nes bring, waar die ma dit uitmekaar skeur en aan die kleintjie voer.
Sy eet natuurlik self ook van hierdie kos. Die mannetjie bly nooit baie lank by die nes nie en voer nooit die jong arend nie. Daar is by arende trouens 'n duidelike verdeling van arbeid: die mannetjie doen al die jagwerk en bring die kos na die nes, terwyl die wyfie vir die klein arendjies sorg. Terwyl die kuiken nog jonk en klein is, bedek die ma hom vir lang tye met haar vlerke, maar namate hy groter word en vere ontwikkel, word hy alleen in die nes gelaat.
So af en toe besoek die wyfie die nes en bring soms groen takkies met blare daarheen. As die mannetjie intussen kos gebring het, sal sy daar bly en die kuiken begin voer. Wanneer die kuiken groter word en self sy kos kan skeur, het hy nie langer die hulp van sy moeder nodig nie. Dit duur byna 100 dae voordat die jong arendjie die nes kan verlaat en selfs dan is hy nog 'n baie lang tyd van sy ouers afhanklik.
Sedert antieke tye is daar op arende jag gemaak, nie vir hul vleis nie, want dit is droog en taai, maar vir hul vere, wat dikwels as versiering gebruik word. So byvoorbeeld word die arend se vere in sekere dele van Asië gebruik vir die maak van heilige waaiers vir godsdienstige seremonies in die tempels. In die antieke tyd het krygsmanne baiekeer arendvere op hul helms gedra.
Gesigsvermoë
[wysig | wysig bron]By die arend, soos by alle ander voëls, is die gesigsvermoë baie goed. Arende, wat partykeer honderde meter bo die grond sweef, kan die geringste beweginkie van 'n klein diertjie onder op die grond raaksien en daarop neerskiet. So ook kan 'n swaeltjie bv. in vlug 'n insek insluk. Die arend het egter nie, soos baie keer beweer word 'n beter gesigsvermoë as die mens nie. Wat arende wel het, is die vermoë om ‘n groot oppervlakte baie gouer te ondersoek en veel meer besonderhede raak te sien as wat die mens kan doen.
Navorsing het getoon dat die meganisme van die arend se oog nie baie beter as die menslike oog s'n is nie. Blykbaar kan hulle net beter konsentreer om al die dingetjies in 'n landskap gouer waar te neem as die mens. Die arend het meer selletjies in sy retina as die mens en bioloë het bepaal dat daar byna 3 000 000 liggevoelige selle in een vierkante millimeter van die retina van die arend is. Die arend se oë is aan die kant van die kop, sodat die voel, sonder om hulle te beweeg, 'n gesigsveld van 300° het, terwyl die menslike oog net 'n gesigsveld van 160° het. Benewens die gewone ooglede. het die arend 'n derde ooglid, die sogenaamde knipvlies, wat horisontaal oor die oë getrek kan word.
Voortplanting
[wysig | wysig bron]Arende bou hulle neste in hoë bome of op hoë kranse. Baie spesies lê twee eiers, maar die ouer, groter kuiken maak gereeld die jonger een dood nadat dit uitgebroei het.
Sien ook
[wysig | wysig bron]- Alfabetiese lys van Suid-Afrikaanse voëls
- Lys van Suid-Afrikaanse voëls (Groepeer)
- Lys van Suider-Afrikaanse voëls volgens wetenskaplike name
Bronne
[wysig | wysig bron]- KENNIS, 1980, ISBN 079810824X, volume 2, bl. 348, 349
Verwysings
[wysig | wysig bron]- ↑ del Hoyo, J.; Elliot, A. & Sargatal, J. (editors). (1994). Handbook of the Birds of the World Volume 2: New World Vultures to Guineafowl. Lynx Edicions. ISBN 8487334156
- ↑ Shlaer, Robert (1972-05-26). "An Eagle's Eye: Quality of the Retinal Image". Science 176 (4037): 920–922. doi:10.1126/science.176.4037.920. PMID 5033635. http://www.sciencemag.org/cgi/content/abstract/176/4037/920?ck=nck. Besoek op 2007-11-20.
