Filippo Turati

Filippo Turati
diputáu del Reinu d'Italia 24 mayu 1924 - 21 xineru 1929 Eleiciones: 27th Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 11 xunu 1921 - 25 xineru 1924 Eleiciones: 26th Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 1r avientu 1919 - 7 abril 1921 Eleiciones: 25th Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 27 payares 1913 - 29 setiembre 1919 Eleiciones: 24th Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 24 marzu 1909 - 29 setiembre 1913 Eleiciones: 23rd Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 30 payares 1904 - 8 febreru 1909 Eleiciones: 22nd Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 16 xunu 1900 - 18 ochobre 1904 Eleiciones: 21st Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 5 abril 1897 - 17 mayu 1900 Eleiciones: 20th Legislature of the Kingdom of Italy (en) diputáu del Reinu d'Italia 10 xunu 1895 - 2 marzu 1897 Eleiciones: 19th Legislature of the Kingdom of Italy (en)
Vida
Nacimientu	Canzo (es) , 26 de payares de 1857[1]
Nacionalidá	Reinu d'Italia  (17 marzu 1861 -  29 marzu 1932)
Muerte	París, 29 de marzu de 1932[2] (74 años)
Sepultura	cementerio monumental de Milán (es)
Familia
Pareyes	Anna Kulishova
Estudios
Estudios	Universidá de Bolonia
Nivel d'estudios	laurea (en)
Llingües falaes	italianu[2]
Oficiu	políticu, periodista, poeta, criminólogu, sociólogu
Seudónimos	Pupilio Fratti[3]
Creencies
Relixón	ateísmu
Partíu políticu	Partíu Socialista Italianu

Filippo Turati (26 de payares de 1857, Canzo ^(es)  – 29 de marzu de 1932, París) foi un políticu, abogáu y periodista italianu, ente los primeres ya importantes dirixentes del socialismu italianu, ente los fundadores, en 1892, del Partíu Socialista Italianu.

Frecuentó'l llicéu clásicu Ugo Foscolo de Pavía, collaborando dende jovencísimo en revistes d'orientación democrática y radical. La so llinia política foi determinada en gran parte poles idees marxistes de la so compañera rusa Anna Kulishova y de la so estrecha rellación colos ambientes obreros de Milán. En 1886 sofita abiertamente al Partíu Obreru Italianu, fundáu en Milán en 1882 polos artesanos Giuseppe Croce y Constantino Lazzari, pa fundar en 1889 la Lliga Socialista Milanesa, inspirada nun marxismu non dogmáticu, que refugaba abiertamente l'anarquía.

Foi'l fundador de la revista Critica sociale que dirixe de 1891 a 1926.

Nel congresu obreru italianu, sosteníu en Milán el 2 y el 3 d'agostu de 1892, decide fundase el periódicu Llucha de clase. Periódicu de los trabayadores italianos, que naz el 30 de xunetu d'esi añu y que'l so direutor formal foi Camillo Prampolini, anque de fechu realmente ser Turati y Kulishova. Collaboró, anque non ensin discrepancies col periódicu y órganu de los socialistes toscanos La Martinella, dirixíu en Colle di Val d'Elsa, por Vittorio Meoni. Turati escurrió un órganu nel que confluyeren toles organizaciones populares italianes, obreres y llabradores, y espresó esti deséu nel congresu de Xénova de 1892, del que naz el Partíu de los Trabayadores Italianos, que se tresforma nel Partíu Socialista Italianu en 1895, una formación con enclinos reformistes qu'utilizaba la llucha parllamentaria pa satisfaer les aspitaciones sindicales.

A pesar de que Francesco Crispi intentó prohibir toles organizaciones d'esquierda, Turati, escoyíu diputáu en xunu de 1896, amuésase partidariu a una apertura escontra l'área republicana maziniana y a aquella radical, na tentativa de dar un xiru democráticu al gobiernu. El 1 de marzu de 1899 fe inhabilitáu como parllamentariu y arrestáu acusáu de dirixir la protesta del estómagu de Milán, pero sería lliberáu'l 26 de marzu, reelixíu nes eleiciones, faciendo obstruccionismo contra'l gobiernu reaccionariu de Luigi Pelloux.

En 1901, en sintonía col so estilu "minimalista" (el llamáu programma minimo, que se ponía como oxetivos parciales reformes, que los socialistes reformistes intentaben alcordar coles fuercies polítiques moderaes o direutamente col gobiernu), Turati sofitó (ministerialismo) primero'l gobiernu lliberal moderáu de Giuseppe Zanardelli y socesivamente los de Giovanni Giolitti (1903), qu'en 1904 aprobó importantes previsiones de llexislación social (lleis sobre tutelar del trabayu de les muyeres y los neños, accidentes, invalidez y vieyera, comités consultivos pal trabayu, apertura escontra les cooperatives)

Pola mor, sicasí, de la política de Giolitti que favorecía namái a los obreros meyor entamaos, la corriente d'esquierda de PSI, encabezada pol revolucionariu Arturo Labriola y del intransgente Enrico Ferri, dexó en minoría a la corriente de Turati nel Congresu desenvueltu en Boloña en 1904.

La corriente reformista volvió prevalecer nel congresu de 1908 n'alianza colos integristes d'Oddino Morgari. Nos años siguientes foi la personalidá principal del grupu parllamentariu de la PSI, xeneralmente más reformista que'l partíu mesmu. Dende esa posición volvió ser interlocutor privilexáu de Giolitti, que taba entós llevando a cabu una política d'atención a les emerxentes fuercies d'esquierda. La crisis de la Guerra Ítalo-Turca de Libia en 1911 provocó una quebra irremediable ente'l gobiernu giolittiano y la PSI, nel volvíen prevalecer los enclinos maximalistes.

Amosóse favorable al Interventismo ("intervencionismu") dempués de la derrota de Caporetto de 1917, convencíu que nesi momentu defender a la patria en peligru yera más importante que la llucha de clases. Na posguerra y tres la Revolución rusa la PSI inclínase cada vez más escontra posiciones revolucionaries, marxinando a los reformistes, n'ochobre de 1922 Turati foi espulsáu del partíu, dando vida al Partíu Socialista Unitariu, juntamente con Giuseppe Modigliani y Claudio Treves. Tres l'asesinatu de Giacomo Matteotti participó na secesión del Aventino.

=== L'exiliu en Francia ===.

En 1926, en pidiendo en devanéu la concesión del pasaporte,^[4] decide abandonar la so casa, daquella so vixilancia. En refugando la hipótesis de expatriarse primeramente en Suiza decídese (cola ayuda d'Italo Oxilia,^[5] Camillo y Adriano Olivetti,^[6] Ferruccio Parri, Sandro Pertini y Carlo Rosselli) a fuxir a Córcega pa treslladase depués a París. Equí desenvuelve una intensa ctividad antifascista collaborando ente otros nel quincenal Rinascita socialista. En 1930 collaboró con Pietro Nenni na reunificación de la PSI.

Filippo Turati definíase como marxista, interpretando la doctrina de manera non dogmática; la emancipación del proletariáu constitúi l'oxetivu, pero tien d'intentase llograla al traviés de les reformes.

Tou lo que puede conducir a una meyora ye bonu, anque caya de lo alto, el socialismu ye la estrella polar de la sociedá, pero dacuando nel so beneficiu ta bien cooperar col capitalismu. Esisten situaciones nes que la cooperación nun ye refugada polos socialistes, les reformes pueden ser más positives que les contraposiciones de clase, esisten munchos socialismos que pueden afaese a los diversos estaos y a les diverses dómines.

El de Turati yera un socialismu que refugaba cada suxestión del tou ye súbitu. Turati yera, a pesar d'ello, un socialista a tolos efeutos porque tenía como oxetivu la tresferencia de la propiedá de los medios de producción a la mano pública. El proletariáu non podía desafiase de golpe, non podía creese na "llume" revolucionaria: non revolución, sinón evolución gradual.

El tiempu del socialismu ye un llargu tiempu históricu fechu de mediaciones y de racionalidá: el proletariáu va algamar el maduror al traviés de les reformes, el reformismu ye'l preséu pa llegar a la sabiduría y tien d'acostumar al proletariáu a la so futura evolución. Los llabores del reformismu son les educar la consciencia y crear la solidaridá real ente les clases non privilexaes.

Pa Turati, si'l proletariáu ta inmaduru, la revolución sería dañible: el maximalismu significa contestación, nun ameyora les condiciones del proletariáu, nin ta dichu que traiga resultaos remembrar una selvaxe llucha de clases, asina, tal guerra de clases llevaría a la destrucción de la economía, constriñendo al proletariáu a una miseria entá más crudo.

Turati yera un pensador pacifista: la guerra nun puede resolver nengún problema. Ye adversariu del fascismu pero tamién de la revolución rusa, que ye pa él un fenómenu xeográficamente llindáu y non exportable y nel que nun s'usen la intelixencia, la llibertá y la civilización.

Pa Turati el fascismu nun ye namái la falta de llibertaes sinón una amenaza pal orde mundial: identifica elementos comunes ente'l fascismu y el comunismu porque dambos refuguen los valores del parllamentarismu. Dende esti puntu de vista, vale la pena faer abrir la puerta un pocu al lliberalismu pa defender la llibertá.

Estes tesis taben en contraposición cola doctrina del socialfascismo adoptada hasta finales de 1935 pol Comintern y pol Partíu Comunista Italianu.

• Il delitto y la questione sociale. Appunti sulla questione penale, Unione autori, Milán 1883.
• Lo Stato delinquente, impresu en l'administrazione della Plebe, Milán 1883.
• Strofe, Y. Quadrio, Milán 1883.
• Socialismu y scienza. A proposito di un nuovo llibru di N. Colajanni, Tip. Fratelli Giorgetti, Como 1884.
• Il canto dei lavoratori. Inno del Partito operaio italianu. Poesia di Filippo Turati con musica, Tip. Fantuzzi, Milán 1889.
• -y 8 ore di lavoro. Sunto stenografico della conferenza pronunciata in Milano nel Teatru della Cannobiana il 1º maggio 1891, Tip. degli Operai, Milán 1891.
• Questo non fu che il rendiconto, piu o meno fedele, di un discorso d'occasione, 1891.
• Il dovere della resistenza. Agli operai metallurgici di Milano. Seguito dall'Inno dei meccanici di F. Fontana, Uffici della Critica sociale, Milán 1892.
• La moderna lotta di classe, Critica sociale, Milán 1892.
• Il canto dei lavoratori. Inno del Partito socialista dei lavoratori italiani. Con musica, a cura della Sezione del Partito, Zúrich 1893.
• Rivolta e rivoluzione, Critica sociale, Milán 1893.

• Socialismo y riformismo nella storia d'Italia. Scritti politici 1878-1932, Feltrinelli, Milán 1979.
• Filippo Turati. Scritti y discorsi 1878-1932, Guanda, Milano 1982.
• Bibliografia degli scritti. 1881-1926, Lacaita, Manduria-Bari-Roma 2001.
• Lo stato delinquente,prefazione Giuliano Vassalli, M&B Publishing, Milán 2002.
• Il socialismo italiano,antologia scritti y discorsi, M&B Publishing, Milán 2006

• F. Catalano, Turati, Milán, 1982.
• Antonio|Martino. Pertini y altri socialisti savonesi nelle carte della R.Questura. Roma: Gruppo editoriale L'espresso, 2009
• R. Monteleone, Turati, Turín, 1987.
• A. Schiavi, Esilio y morte di Filippo Turati, Roma, 1956.
• Carlo Silvestri, Turati l'hai detto. Socialisti y Democrazia Cristiana, Rizzoli, 1946.
• N. Valeri, Turati y la Kuliscioff, Florencia, 1974.
• L. Valiani, Gli sviluppi ideologici del socialismu democratico in Italia, Roma, 1956.
• B. Vigezzi, Giolitti y Turati. Un incontro mancato, Milán, 1976.

• Reformismu
• Antifascismu
• Anna Kulishova

Ye obligatoriu indicar l'idioma de Wikisource.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Filippo Turati.
• Wikiquote tien frases célebres suyes o que faen referencia a Filippo Turati.

• Wikimedia Commons acueye conteníu multimedia sobre Filippo Turati.

• Sitiu oficial de la renacida Critica sociale, con archivu de la revista histórica de Turati.

• Carta de 1881, de Filippo Turati al poeta Mario Rapisardi (1844 - 1912), a cuenta de Giosuè Carducci.