Paramilitar

Yarım hərbi, Hərbiləşdirilmiş və ya Paramilitar — qüvvə, funksiya və təşkilati baxımdan hərbi, lakin nizamsız könüllülərin bir növ dövlət tərəfindən dəstəklənən bir struktur növü.^[1] Termin yunan dilindən tərcümədə xarici mənasını verən para və əsgər mənasını bildirən militer sözlərindən meydana gəlmişdir.

Paramilitar strukturu, taktikası, təlimi, subkulturası və (əsasən) funksiyası peşəkar orduya oxşar olan, lakin ölkənin rəsmi və ya qanuni silahlı qüvvələrinin bir hissəsi olmayan təşkilatdır. Hərbiləşdirilmiş bölmələr ölkənin hərbi və ya polis qüvvələrinin yerinə yetirə bilmədiyi və ya yerinə yetirmək istəmədiyi vəzifələri yerinə yetirirlər. Bəzi təşkilatlar silahsız olmaları və ya heç bir döyüş rollarının olmamasına baxmayaraq, sadəcə olaraq strukturlarına görə də, paramilitar hesab edilə bilərlər.

Hər nə qədər də, hərbiləşdirilmiş öz tərifinə görə hərbi olmasa da, gücü, atəş gücü və yaxud da təşkilati strukturu baxımından çox vaxt yüngül piyadalara və ya xüsusi təyinatlılara bərabərdir. Hərbiləşdirilmiş qüvvələr hərbi məqsədlərə müvafiq olaraq "hərbi" avadanlıqdan (məsələn, uzun lüləli silahlar və zirehli personal daşıyıcıları kimi; çox vaxt onlar əlavə hərbi ehtiyatlar hesab edilirlər), bacarıqlardan (döyüş meydanlarında dərmanlardan istifadə etmək və bombaların zərərsizləşdirilməsi kimi) və taktikalardan (məsələn, şəhərdaxili müharibələr və yaxın məsafələrdən döyüşlər kimi) istifadə edirlər. Onların məqsədləri çox vaxt hüquq-mühafizə orqanlarının əməkdaşları və ya axtarış və xilasetmə orqanlarının əməkdaşları ilə qarşılıqlı formada əlaqələndirilmiş işləməkdir. Onlar artilleriya və silahlı hərbi təyyarələr kimi geniş hərbi texnikalardan nadir hallarda istifadə edirlər.^[2]

Sülh dövründə paramilitar qüvvələrə tez-tez hökumət obyektləri, infrastruktur obyektləri, hava limanları, limanlar və ya sərhədlər kimi yüksək profilli əraziləri mühafizə etmək tapşırığı verilir. Onlara həmçinin VIP müdafiə və ya terrorla mübarizə vəzifələri də həvalə edilə bilər. Paramilitar birləşmələrin fəaliyyət göstərdiyi təşkilatdan asılı olaraq, onlara təkrar ehtiyac hiss edilənə qədər yenidən yeni vəzifələr həvalə edilə bilər; məsələn, polis taktiki bölməsinin üzvləri tələb olunana qədər standart patrul vəzifələrinə təyin edilə bilərlər.^[3]

Paramilitar qüvvələr ordunun komandanlığı altına girə bilər, onunla birlikdə məşqlər keçirdə bilər və ya əslində onun bir hissəsi olmadan belə onun resurslarından istifadə etmək icazəsi ala bilərlər. Bəzi hallarda paramilitar qüvvələr həqiqi ordunun üzvlərinə həbs prosedurları kimi ixtisaslaşdıqları taktikalarda onlara təlimlər keçə bilərlər.^[3]

Müharibə hüququna əsasən, dövlət paramilitar təşkilatı və ya silahlı orqanı (məsələn, hüquq-mühafizə orqanları və ya xüsusi könüllü milislər) öz döyüşən silahlı qüvvələrinin tərkibinə daxil edə bilər. Bu barədə münaqişənin digər tərəfləri də məlumatlandırılmalıdırlar.

Bəzi ölkələrin konstitusiyaları hökumətdən kənar paramilitar təşkilatları qadağan edir. Əksər hallarda paramilitarlığın konkret olaraq tərifi yoxdur və bu anlayışın müəyyənləşdirilməsinə məhkəmə qərarları cavabdehdir.

• Golkar, Saeid. (2012) Paramilitarization of the Economy: the Case of Iran's Basij Militia, Armed Forces & Society, Vol. 38, No. 4
• Golkar, Saeid. (2012). Organization of the Oppressed or Organization for Oppressing: Analysing the Role of the Basij Militia of Iran. Politics, Religion & Ideology, Dec., 37–41. doi:10.1080/21567689.2012.725661
• Üngör, Uğur Ümit. Paramilitarism: Mass Violence in the Shadow of the State (ingilis). Oxford University Press. 2020. ISBN 978-0-19-882524-1.

Vikilüğətdə Paramilitar mövzusuna dair məlumatlar var.

Vikianbarda Paramilitar ilə əlaqəli mediafayllar var.