Eglwys Sant Cynllo, Llanbister

Eglwys Sant Cynllo

Math	eglwys
Daearyddiaeth
Lleoliad	Llanbister
Sir	Llanbister
Gwlad	Cymru
Uwch y môr	298.6 metr
Cyfesurynnau	52.3506°N 3.30816°W
Statws treftadaeth	adeilad rhestredig Gradd II*
Cysegrwyd i	Cynllo
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Saif Eglwys Sant Cynllo uwch pentref Llanbister, Powys ac mae corff yr eglwys yn perthyn i gychwyn y 14g. Mae ei mynwent yn grwn ac felly'n mynd yn ôl i'r Eglwys Geltaidd, ond ychwanegwyd y tŵr hynod yn y 15g.^[1]

Adnewyddwyd yr eglwys yn 1752, pan adferwyd rhan ucha'r clochdy sgwâr. Yn 1908 gwnaed cryn dipyn o waith gan y pensaeri W. D. Caroe a H. Passmore, pan ailgodwyd rhan o fur deheuol yr eglwys, ychwanegwyd cyntedd a gwnaed bedyddle. Gwnaed y gwaith gan yr adeiladwyr Collins & Godfrey o Tewkesbury.

Sant Cymreig oedd Cynllo (fl. 5fed ganrif?). Yn ôl un traddodiad roedd yn fab i Far (neu 'Mor') ap Ceneu ap Coel Godebog (Coel Hen) o'r Hen Ogledd ac felly'n un o'r "Coeling", disgynyddion Coel, fel Llywarch Hen. Ond mae ffynonellau eraill yn ei wneud yn frawd i sant Teilo. Mae'r lleoedd a gysylltir â Chynllo yng Nghymru yn cynnwys Llanbister a dau bentref o'r enw Llangynllo (sef Llangynllo (Powys) a Llangynllo (Ceredigion)). Ym Mhowys hefyd ceir Pistyll Cynllo, ffynnon enwog ym mhlwyf Llanbister. Yn yr Oesoedd Canol, Cynllo oedd nawddsant cantref Maelienydd. Roedd yn nawddsant Rhaeadr Gwy (Cwmwd Deuddwr) yn ogystal, a Llangoedmor yng Ngheredigion hefyd.