Ynysoedd Erch

Ynysoedd Erch

Math	ynysfor, un o gynghorau'r Alban, registration county, lieutenancy area of Scotland, Scottish islands area, siroedd yr Alban, sir hanesyddol y Deyrnas Unedig
Prifddinas	Kirkwall
Poblogaeth	22,270
Daearyddiaeth
Gwlad	Yr Alban
Arwynebedd	988.7994 km²
Gerllaw	Môr y Gogledd
Cyfesurynnau	59°N 3°W
Cod SYG	S12000023
GB-ORK
Ffeiliau perthnasol ar Comin
[golygwch ar Wicidata]

Ynysoedd ger arfordir gogledd-ddwyrain yr Alban yw Ynysoedd Erch (Saesneg: Orkney, Gaeleg yr Alban: Arcaibh). Mae'r ynysoedd, tua 200 ohonynt i gyd, tua 16 km oddi ar arfordir Caithness. Gelwir yr ynys fwyaf yn Mainland, ac yma y ceir y brif dref, Kirkwall, gyda phoblogaeth o tua 7,000. Mae trigolion ar tua 20 o'r ynysoedd i gyd, gyda chyfanswm y boblogaeth yn 19,900 yn 2001.

Ymsefydlodd y Llychlynwyr yma yn yr 8fed a'r 9g, a chawsant ddylanwad parhaol ar ddiwylliant yr ynysoedd. Hyd y 19g roedd iaith Norn, iaith Lychlynnaidd, yn cael ei siarad yma.

Mae Gŵyl Sant Magnus yn ŵyl gerddorol sy'n digwydd ym mis Mehefin bob blwyddyn.

Yr ynysoedd pwysicaf yw:

• Mainland, sydd wedi ei chysylltu a:
  • South Ronaldsay
  • Burray
• Hoy
• Flotta
• Eday
• Egilsay
• North Ronaldsay
• Rousay
• Westray
• Papa Westray
• Sanday
• Stronsay
• Shapinsay
• Wyre

Dynodwyd pedair safle Neolithig ar Ynysoedd Erch yn Safle Treftadaeth y Byd gan UNESCO yn 1999, dan yr enw Calon Ynysoedd Erch Neolithig.

• Maes Howe, siambr gladdu
• Meini Stenness, cylch cerrig
• Cylch Brodgar, cylch cerrig
• Skara Brae, olion pentref

• Nes Brodgar, safle archeolegol

• John Rae (1813-1893), fforiwr
• Edwin Muir (1887–1959), bardd
• Robert Rendall (1898–1967), bardd
• George Mackay Brown (1921-1996), bardd

• Ynysoedd Erch a Shetland (etholaeth seneddol y DU)