Hungarigo

Hungarigo kiel specifa historia termino estas kolekto de disponoj, sintenoj kaj klopodoj de registaro, sed ankaŭ de ceteraj institutoj de Hungara reĝlando por hungarigi nehungaran loĝantaron en Hungara reĝlando fine de la 18-a jarcento, kun plialtigita intenso post Aŭstra-hungara interkonsento.

La nombro de la hungaroj en 1780 estis 29% en la Hungara Reĝlando, pro la turkaj detruoj de la ĉefe hungaro-loĝataj kamparaj ebenaĵoj. Alia kaŭzo estis la instigita enloĝigo de nehungaroj - fare de la Habsburga Imperio - al la senloĝigitaj areoj. La intensa hungarigo komenciĝis en tempo (fine de la 19-a jarcento), kiam nombro de la nehungara loĝantaro en Hungara reĝlando laŭ oficiala popolnombrado kreis nur ĉ. 40-45 %. Unu el la rezultoj de la hungarigo estis iompostioma (al fino ofte nur statistika) plialtigado de tiu ĉi kvociento, kiam fine en la jaro 1910 ĝi atingis 54,5% el 18 264 533 loĝantoj en parto de hungarigo sen Kroatio-Slavonio (senĉese nur duono de loĝantaro) resp. 48,2% el 20 867 077 loĝantoj en Hungara reĝlando inkluzive de Kroatio-Slavonio. ^[1]. Por plibonigi la statistikon, oni do alkalkulis al la hungaroj, ĉiujn hungarparolajn judojn, kiujn la pli fruaj statistikoj traktis aparte kiel nehungaroj.

La oficiala lingvo en Hungara reĝlando estis pro kaŭzo de ties nacieca kaj lingva diversecoj de mezepoko ĝis la 1844 la latina lingvo (1844 – 1848 intermite la hungara lingvo, 1848 – 1860 intermite la germana lingvo). Nur poste la hungara por daŭre fariĝis ankaŭ la ofica lingvo. Danke al la kroata-hungara interkonsento de 1868, la kroata lingvo iĝis oficiala lingvo en la interna administrado de Kroatio.

Al la nocio hungarigo apartenas ekzemple nuligo de nehungaraj lernejoj, enpraktikigo de la hungara jam en la infanvartejoj, nuligado de societoj kaj asociiĝoj, enpraktikigado de registaraj hungarigaj societoj (ekz. FEMKE), nevaligado de nacieca leĝo el la jaro 1868, malpermeso de Matica slovenská, Ĉernova tragedio, lernejleĝoj de Apponyi (Lex Apponyi) ktp. Kiel ĉefa motivo de la hungarigo estas konsiderata fikcio de ununura politika nacio (kiel en Francio, Rumanio kaj la nuna Slovakio), en kiu nefaligeme fiksis la hungaraj politikaj gvidantoj precipe post la aŭstra-hungara interkonsento. Komencante de la jaro 1880 falis la nacieca reto de lernejoj kaj plialtiĝis kvociento de civitanoj anoncantaj sin al la hungara nacieco. La hungarigo logike atingis la plej fortan efikon en la urboj kaj tial al al hungarigo subigis precipe germanoj kaj judoj, do la naciecoj, kiuj vivis plimulte en la urboj. En malpli granda mezuro subigis al la hungarigo la slovakoj. Je multe malpli grandajn sukcesojn la hungarigo havis inter serboj kaj rumanoj, kiuj diferenciĝis de la hungaroj ankaŭ religie kaj iliaj patrujlandoj najbaris kun Hungara reĝlando, kio plifortigis ilian naciecan konscion.^[2]

Laŭ la Trianona traktato de 1920, pli ol 3 milionoj da hungaroj devis vivi en la landoj, kiuj rememorigis la hungarigon kaj ili enkondukis laŭ preteksto de renaciigo, similajn metodojn en siaj landoj (legu pri slovakigo, rumanigo), kiuj uzis la hungaroj. Ĉar la asimiligo de hungaroj ne tro sukcesis, tion sekvis perforta forpelo, alisetligo de hungaroj post la dua mondmilito, ĉefe el Jugoslavio, Rumanio, Ĉeĥoslovakio. En la postaj naciismaj komunistaj epokoj, la plej forta asimiligo de hungaroj okazis en Rumanio.

• Transkulturigo
• Kultura asimilado
• Angligo
• Francigo
• Germanigo
• Latinigo
• Slavigo
• Hungarigo
• Rusigo

• Karel Kálal: Slovensko předválečné, Maďarizace - Vyhubit (Praha 1905, 1930) (Eko-Konzult 2006)
• Karel Kálal: Maďarizácia,, 1908 (Karel Kálal: Maďarizácia, Obraz slovenského utrpenia, Eko-konzult, 2006, ISBN 80-8079-047-7)
• Milan Ivanka: Slováci a Maďari, 1910 (Slováci a Maďari, Čo nám Maďari ukradli, Eko-konzult, 2006, ISBN 80-8079-056-6) ^[3]
• Daniel Rapant: K počiatkom maďarizácie. I. diel. Vývoj rečovej otázky v Uhorsku 1740-1790. (Sp. fil. fak. Bratislava 1927)
• Daniel Rapant: Maďarizácia, Trianion, revízia a demokracia, (Prúdy 1930)
• Daniel Rapant: K počiatkom maďarizácie. II. diel . Prvé zákony maďarizačné 1790-1792, (Bratislava 1931)
• Daniel Rapant: Ilegálna maďarizácia 1790-1840 (1947)
• Kol. autorov: Dejiny Slovenska III (od roku 1848 do konca 19. storočia), Veda, vydavateľstvo SAV, 1992, ISBN 80-224-0078-5,
• Kol. autorov: Dejiny Slovenska, Dátumy, udalosti, osobnosti, Slovart, 2007, ISBN 978-80-8085-596-3,
• ROMSICS, I. Trianonská mierová zmluva. vyd. Kalligram, Bratislava. 2006. ISBN 80-7149-828-9
• http://www.sme.sk/c/3724345/Spolocny-dejepis-ide-tazko.html
• http://www.comp-press-data.hu/Portal/Archives/LUNO/2006/Ln03/l10.pdf^{[rompita ligilo]}

• Slováci a Maďari. Čo nám Maďari ukradli - Milan Ivanka, Maďarizácia. Obraz slovenského utrpenia - Karel Kálal^{[rompita ligilo]} slovake
• Zákon 1868:XLIV. O rovnoprávnom postavení národností Arkivigite je 2010-02-26 per la retarkivo Wayback Machine
• Zákon 1879.XVIII. O výuke maďarského jazyka na základných školách Arkivigite je 2014-02-02 per la retarkivo Wayback Machine
• Scotus Viator (pseudonym), RACIAL PROBLEMS IN HUNGARY By SCOTUS VIATOR, London. Archibald and Constable (1908)
• Slováci - školství; národnostní poměry in: Ottův slovník naučný (písané asi roku 1904)]
• [1]
• The Magyarization process