Gaztelaniaren aurretiko errioxera

Errioxera
Datu orokorrak
Lurralde eremua	Gaur egun inon ez.; Antzina Nafarroako Erresuman mintzatzen zen.
Eskualdea	Errioxa eta egungo Soriako probintziaren iparraldea
Araugilea	Arautu gabea
Hizkuntza sailkapena
	giza hizkuntza; indoeuropar hizkuntzak; hizkuntza italikoak; hizkuntza erromantzeak; mendebaldeko hizkuntza erromantzeak; hizkuntza galo-iberiarrak; hizkuntza ibero-erromantzeak; nafar-aragoiera
Hizkuntza kodeak

Errioxera Erdi Aroan Errioxan eta egungo Soriako probintziaren iparraldean mintzatzen zen nafar-aragoieraren aldaera edo dialektoa izan zen^[1]. Berez ez zegoen nafarrera, errioxera eta aragoiera arteko banaketarik. Hala ere, bakoitzak bere historia linguistika bereizia du, eskualde bakoitzak bere historia politika bereizia duelako. Idazteko era ezberdinak ere bazituzten.

Aldaera honen lekuko nagusia X. mendeko Emilianotar glosak dira, nafar-aragoieraren feito, muito, get (ye), eta beste hainbat hitzak dituztenak. XI. eta XII. mendeen artean Errioxa gaztelaniara egokitu zen eta nolabaiteko hizkuntza mistoa erabili zuen. Adibidez Anguianoko Valvanerako monasterioaren bildumaren orduko agirietan lo artikulua erabiltzen zuten.

Ezaugarriak

'o' tonikaren diptongazioa: uamne/uemne (latinez homine)
'e' tonikaren diptongazioa: sieculos (latinez seculos)
Hasierako 'g-' mantentzea: geitar (latinez eiectare)
'-ns-' letra-taldea mantentzea: ansa
'-mb-' letra-taldea mantentzea: lombo
Latinezko '-lt-' '-ct-' letra-taldeak '-it-' bilakatzea (gaztelaniaz '-ch-' bilakatu zen): muito, feito
Idazterakoan nafar-grafemak erabiltzen zituzten: quoatro (u mutua), yn/ynn (eta ez 'ñ')

Adibidea

Gaur egunera arte ailegatu zaigun testurik luzeena Emilianotar glosen 60. kodexean agertzen da. Hona hemen:

«

Cono aiutorio de nuestro dueno dueno Christo, dueno salbatore, qual dueno get ena honore et qual duenno tienet ela mandatione cono patre cono spiritu sancto enos sieculos delo sieculos. Facanos Deus Omnipotes tal serbitio fere ke denante ela sua face gaudioso segamus. Amen.

»

Erreferentziak

↑ Alvar, Manuel. Manual de dialectología hispánica. Barcelona. Ariel, 1996. ISBN 84-344-8217-7

Ikus, gainera

Nafar-aragoiera

Kanpo estekak

Datuak: Q3574262

[1] Alvar, Manuel. Manual de dialectología hispánica. Barcelona. Ariel, 1996. ISBN 84-344-8217-7

[1]

i e a Hizkuntza erromantzeak
Ekialdekoak	Aromaniera • Errumaniera (moldaviera, valakiera) • Istro-romaniera • Meglenera
Hegoaldekoak	Sardiniera (campidanera, logudorera, sassariera)
Mendebaldekoak	Astur-leonesa (asturiera, extremadurera, leonesa, mirandesa, montañesa) • Borgoinera • Dalmaziera • Emiliano-romagnoloa • Erretorromaniera (erromantxea, friuliera, ladinoa) • Franche-comtera • Frankoprovenzera • Frantsesa • Galiziera (eonaviera, fala) • Galoa • Gaztelania (ekuatoreginear gaztelania, europar gaztelania, filipinar gaztelania, kaloa, latinoamerikar gaztelania, saharar gaztelania) • Istriera • Italiera • Katalana (algerera, balearrera, erdialdekoa, valentziera) • Korsikera (gallurera) • Ladinoa • Liguriera (genovera, monakoera) • Lombardiera • Lorrenera • Mozarabiera • Nafar-aragoiera (aragoiera, errioxera, nafar erromantzea) • Napoliera • Normandiera (jerseyera, guerneseyera) • Okzitaniera (gaskoia, limousinera, proventzera) • Piemontera • Pikardiera • Poitevin • Portugesa (afrikar portugesa, brasildar portugesa) • Siziliera • Valoniera • Veneziera • Xanpainera
Letra etzanez: hizkuntza hilak. Letra lodiz: 5 milioi hiztun baino gehiagokoak. Parentesi artean: parentesiaren ezkerrean dagoen hizkuntzaren dialektoak.