Noáin (Valle de Elorz)

Noáin

Noain (Elortzibar) (eu)
Localización
42°45′17″N 1°38′00″O / 42.754722222222, -1.6333333333333
Estado	España
Comunidade foral	Navarra
Meiriñado	Meiriñado de Pamplona
Comarca	Cuenca de Pamplona
Capital	Noáin (en)
Contén a división administrativa	Elorz (en) Guerendiáin (en) Imárcoain (en) Otao (en) Q12257734 Q12264880 Q12265262 Torres de Elorz (en) Yárnoz (en) Zabalegui (en) Zulueta (en)
Poboación
Poboación	8.429 (2023) (174,73 hab./km²)
Xeografía
Parte de	Mancomunidade da comarca de Pamplona Mancomunidade de Servizos Sociais de Base da Zona de Noáin
Superficie	48,24 km²
Altitude	450 m
Comparte fronteira con	Untzue Aranguren Unciti Galar Tiebas-Muruarte de Reta Beriáin Monreal-Elo
Organización política
• Alcalde	Oscar Arizcuren Pola (en)
Identificador descritivo
Código postal	31110
Fuso horario	UTC+01:00
Código INE	31088
Sitio web	noain.es

Noáin (Valle de Elorz) ou Noain (Elortzibar)^[1] é un municipio de Navarra situado a 5 km ao sur de Pamplona, na comarca da Cuenca de Pamplona e que pertence ó Meiriñado de Sangüesa. Está situado a uns 450 msnm . O termo municipal ten unha extensión de 48,24 km² . En 2006 tiña 4.789 habitantes. Limita ao norte con Aranguren, ao sur con Valdorba e Valdizarbe, ao leste co Val de Unciti e Monreal e ao oeste con Cendea de Galar e Beriáin. No seu termo municipal discorre o río Elorz.

En Noain atópase o aeroporto de Pamplona-Noain.

O municipio de Noain, tamén coñecido como Elortzibar, fórmano os seguintes pobos: Noain, Imarcoain, Elorz, Torres de Elorz, Guerendiain, Yarnoz, Zabalegui, Zulueta, Oriz, Otano e Ezperun.

O Val de Elorz foi unha zona estratéxica para os romanos, pois servía de enlace entre os Pireneos e o Ebro. Segundo algúns autores, os nomes das localidades da zona terían orixe romana. Dado que o sufijo "ain" significa carácter de propiedade, faltaría por saber de onde vén "Non". Especulouse co nome romano de "Nunius" como posible resposta. Atopáronse restos de cerámica e moedas romanas, sobre todo en Imarcoain.

A mediados do século XI aparecen varios documentos mencionando o "Val do Elortzibar". Un dos ramais do Camiño de Santiago pasa polo Val, o que contribuíu ao comercio.

Tras a invasión militar de 1512 e posterior anexión de Navarra a Castela en 1515, en 1521 Henrique II de Navarra logrou reconquistar o reino pero os casteláns enviaron un exército de 30.000 homes para contrarrestalo e ambas as hostes enfrontáronse en Noain. O resultado da batalla de Noain, favorable para os casteláns, selou definitivamente a perda da independencia da Alta Navarra.

Ata mediados do século XX Noain era un pobo máis do Val de Elorz. Con todo, a instalación de diversas fábricas en Noain fixeron crecer este pobo ata convertelo no máis importante do Concello e desprazou a Zabalegui como sede do mesmo. En 1995 cambiouse o nome do concello, pasando de "Concello do Valle de Elorz" ao actual "Noáin (Valle de Elorz)", en éuscaro Noain (Elortzibar), e eliminouse a entidade local menor coñecida como concejo en Navarra, que quedou fusionada co Concello.

• O Acueduto de Noáin é o monumento máis característico, deseñado polo arquitecto Ventura Rodríguez en 1782 baixo a dirección técnica de Santos Angel Ochandátegui, para abastecer Pamplona coas augas do manancial de Subiza, na Serra de Erreniega (O Perdón). Cando se realizou tiña 97 arcos e 1.245 metros de lonxitude, sendo unha obra grandiosa de enxeñería da época, impregnada de clasicismo. A obra finalizou en xuño de 1790 e caeu en desuso uns 100 anos despois, ao aumentar a demanda de Pamplona e realizar unha nova traída de augas desde o manancial de Arteta en 1895. As únicas mutilacións que sufriu o acueduto foron para deixar paso ao ferrocarril en 1858, coa unión de dous dos arcos e máis recentemente, en 1974, a desaparición de dous arcos pola autoestrada de Navarra.

• Conta cunha igrexa de estilo gótico: San Miguel de Arcanxo, de servizo soamente durante o verán.
• Nas pedanías do municipio podemos atopar outros monumentos:
  • Igrexa de San Juan Bautista de Guerendiáin
  • Igrexa da Ascensión de Otano
  • Ponte medieval de Otano
  • Igrexa parroquial da Natividade de Yárnoz
  • Torre almenada de Yárnoz

O escudo de Noain consta dunha torre, sobre a que ven catro arcos do acueduto do municipio e, sobre eles, un helmo.

Noáin ten un clima de transición entre o mediterráneo e o oceánico, polo que coexisten especies de ambos os hábitats, como é o caso de oliveiras e haxas. Ao ano caen 780 L por metro cadrado, sendo xaneiro e febreiro os meses máis chuviosos, mentres que agosto e setembro son os máis secos. As temperaturas máis baixas danse en xaneiro, cunha media de 5 °C, mentres que en xullo se dá a media máis alta: 20 °C.

• Está enlazado con Pamplona polo autobús (chamado frecuentemente "villavesa" polos aldeáns) número 16 e, durante a noite, polo N3.
• Entre outros servizos, ten instalacións deportivas, centro cultural, centro de saúde e policía municipal.
• O xentilicio é "cancano/-a".
• As festas patronais de Noáin son o 29 de setembro (San Miguel). Ademais celébranse festas a primeira fin de semana de setembro e outras, menores, a primeira fin de semana de maio.

• Concello de Noain (Elortzibar)(en castelán)
• Val de Elorz.com (en castelán)
• noain.com (en castelán)
• Noain (Elortzibar)Blog de Merche Les Delgado.(en castelán)