စီးရပ်စ် (ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှား)

စီးရပ်စ်
	A view of Ceres in natural color, pictured by the Dawn spacecraft in May 2015.
ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်း
ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သူ	Giuseppe Piazzi
ရှာဖွေတွေ့ရှိသည့် ရက်စွဲ	1 January 1801
အသံထွက်	/ˈsɪəriːz/
အစွဲပြု၍ မှည့်ခေါ်	Cerēs
အခြားအမည်များ	A899 OF; 1943 XB
ဂြိုဟ်သိမ်စာရင်း	ဂြိုဟ်ပု; ဂြိုဟ်သိမ် ခါးပတ်
ပါဝင်အရာဝတ္ထုများ	Cererian /sɪˈrɪəriən/,; rarely Cererean /sɛrɪˈriːən/
ပတ်လမ်း ဂုဏ်အင်များ
	Epoch 2014-Dec-09; (JD 2,457,000.5)
အဝေးဆုံးပတ်လမ်း	2.9773 AU ; (445,410,000 km)
အနီးဆုံးပတ်လမ်း	2.5577 AU ; (382,620,000 km)
ဆီမီး မေဂျာ ဝင်ရိုး	2.7675 AU ; (414,010,000 km)
ပတ်လမ်း ဗဟိုကျမှု	0.075823
ပတ်လမ်း ကာလ	4.60 yr; 1,681.63 d
ပတ်လမ်း ကာလ	466.6 d; 1.278 yr
ပျမ်းမျှ ပတ်နှုန်း	17.905 km/s
ပျမ်းမျှ မူမမှန်မှု	95.9891°
ပတ်လမ်း တိမ်းစောင်းမှု	10.593° to ecliptic; 9.20° to invariable plane
Longitude of ascending node	80.3293°
Argument of perihelion	72.5220°
Proper orbital elements
သင့်တော်သည့် ဆီမီး မေဂျာဝင်ရိုး	2.7670962 AU
သင့်တော်သည့် ဗဟိုကျမှု	0.1161977
သင့်တော်သည့် နိမ့်ဆင်းမှု	9.6474122°
သင့်တော်သည့် ပျမ်းမျှရွေ့လျားမှု	78.193318 ဒီဂရီ / yr
သင့်တော်သည့် ပတ်လမ်းကာလ	4.60397 yr; (1681.601 d)
Precession of perihelion	54.070272 arcsec / yr
Precession of the ascending node	−59.170034 arcsec / yr
ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ဂုဏ်အင်များ
ဒိုင်မင်းရှင်း	(965.2 × 961.2; × 891.2) ± 2.0 km
ပျမ်းမျှ အချင်းဝက်	473 km
မျက်နှာပြင် ဧရိယာ	2,770,000 km2
ထုထည်	421,000,000 km3
ဒြပ်ထု	(9.393±0.005)×1020 kg; 0.00015 Earths; 0.0128 Moons
ပျမ်းမျှ သိပ်သည်းဆ	2.161±0.009 g/cm3
အီကွေတာ မျက်နှာပြင် ဒြပ်ဆွဲအား]]	0.28 m/s2; 0.029 g
အင်နားရှားကိန်း	0.37 (estimate)
အီကွေတာ လွတ်မြောက် အလျင်	0.51 km/s
ဘေးဘက် လှည့်ပတ်ကာလ	0.3781 d; 9.074170±0.000002 h
အီကွေတာ လည်ပတ်မှု အလျင်	92.61 m/s
ဝင်ရိုးတိမ်းစောင်းမှု	4°
မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း ညာဘက် နိမ့်ဆင်းမှု	291.42744°
မြောက်ဝင်ရိုးစွန်း တိမ်းစောင်းမှု	66.764°
Geometric albedo	0.090±0.0033 (V-band)
ဥက္ကာခဲ အမျိုးအစား	C
မြင်သာသော ပမာဏ	7.6; 9.27 July 2021;
ပကတိ ပမာဏ (H)	3.34
ထောင့်ဖြတ်အချင်း	0.854″ to 0.339″

စီးရပ်စ် (သင်္ကေတ: ;^[၁၈] အင်္ဂလိပ်: Ceres; /ˈsɪəriːz/) သည် နေအဖွဲ့အစည်းအတွင်းမှ အသေးငယ်ဆုံးသော ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားဖြစ်ပြီး ပင်မ ဥက္ကာခါးပတ် (asteroid belt) အတွင်းတွင် ရှိသော တစ်ခုတည်းသော ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားဖြစ်သည်။ အဲရစ်ကို ၁၈၀၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်နေ့တွင် Giuseppe Piazzi မှ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။^[၁၉]

သစ်ပင်စိုက်ပျိုးခြင်း၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့် မိခင်မေတ္တာနှင့်ဆိုင်သော ရောမနတ်ဘုရားမ စီးရပ်စ်ကို အစွဲပြု၍ အမည်ပေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ရှာဖွေတွေ့ရှိပြီး နှစ်ပေါင်း ၂၀၀ ခန့်မျှကြာသော အချိန်တွင် နိုင်ငံတကာ နက္ခတ္တ သမဂ္ဂ (International Astronomical Union) မှ အဲရစ်စ်အား ဥက္ကာခဲ သို့မဟုတ် အသေးစားဂြိုဟ် (asteroid or minor planet) အဖြစ်မှ ဂြိုဟ်သိမ်ဂြိုဟ်မွှားအဆင့် (dwarf planetary status) သို့ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် တိုးမြှင့်ပေးခဲ့သည်။

အချင်းအားဖြင့် ၉၅၀ ကီလိုမီတာသာ ရှိသဖြင့် စီးရပ်စ်သည် ဥက္ကာခါးပတ်အတွင်းမှ အကြီးဆုံးအရာဝတ္ထုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ခါးပတ်တစ်ခုလုံး အလေးချိန်၏ သုံးပုံတစ်ပုံမျှရှိသည်။ လတ်တလော လေ့လာမှုများအရ စီးရပ်သည် ပုံသဏ္ဌန်မမှန်ပဲ ဆွဲငင်အားနည်းသော အသေးစားအရာဝတ္တုများကဲ့သို့မဟုတ်ပဲ လုံးဝန်းသော ပုံသဏ္ဍန်ရှိကြောင်းတွေ့ရှိရသည်။ သူ၏ အလင်းလက်ဆုံး အချိန်၌ပင်လျှင် သာမန်မျက်စိဖြင့် မြင်နိုင်ရန် အလွန်မှုန်ဝါးနေသေးသည်။^[၂၀] ၂၀၀၇ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် နာဆာမှ Dawn Mission အာကာသလေ့လာစူးစမ်းရေးယာဉ်ကို စီးရပ်စ် နှင့် ဗက်စ်တာ (Vesta) တို့ကို စူးစမ်းရန်အတွက် လွှတ်တင်ခဲ့သည်။

မှတ်စု

↑ This image was taken by the Dawn spacecraft on 2 May 2015, during a "rotation characterization" orbit, ၁၃,၆၄၂ ကီလိုမီတာ (၈,၄၇၇ မိုင်) above the surface of Ceres. Visible at center and center right are two bright spots, a phenomenon common on Ceres, in Oxo and Haulani craters respectively. Ahuna Mons is also visible in the image as a noticeable, bluff hill, seen just right of bottom.
↑ The value of 0.37 is the mean moment of inertia, which is thought to better represent Ceres' interior structure than the polar moment of inertia (0.39), due to the high polar flattening.^[၈]

ကိုးကားချက်များ

↑ Schmadel၊ Lutz (2003)။ Dictionary of minor planet names (5th ed.)။ Germany: Springer။ p. 15။ ISBN 978-3-540-00238-3။
↑ Simpson၊ D. P. (1979)။ Cassell's Latin Dictionary (5th ed.)။ London: Cassell Ltd။ p. 883။ ISBN 978-0-304-52257-6။
↑ The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter (3 April 2009)။ 14 May 2009 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 10 April 2009 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ (produced with Solex 10 Archived 20 December 2008 at the Wayback Machine. written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)
↑ ^၄.၀ ^၄.၁ ^၄.၂ 1 Ceres။ JPL Small-Body Database Browser။ 4 August 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 8 January 2015 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ AstDyS-2 Ceres Synthetic Proper Orbital Elements။ Department of Mathematics, University of Pisa, Italy။ 5 October 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 1 October 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ ^၆.၀ ^၆.၁ ^၆.၂ 05. Dawn Explores Ceres Results from the Survey Orbit။ 5 September 2015 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
↑ ^၇.၀ ^၇.၁ ^၇.၂ ^၇.၃ ^၇.၄ Calculated based on the known parameters
↑ ^၈.၀ ^၈.၁ "A partially differentiated interior for (1) Ceres deduced from its gravity field and shape" (3 August 2016). Nature 537 (7621): 515–517. doi:10.1038/nature18955. PMID 27487219. Bibcode: 2016Natur.537..515P.
↑ "Ceres lightcurve analysis – Period determination" (2007). Icarus 188 (2): 451–456. doi:10.1016/j.icarus.2006.11.025. Bibcode: 2007Icar..188..451C.
↑ ^၁၀.၀ ^၁၀.၁ Asteroid Ceres P_constants (PcK) SPICE kernel file။ 5 November 2015 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ "The Ceres gravity field, spin pole, rotation period and orbit from the Dawn radiometric tracking and optical data" (2018). Icarus 299: 411–429. doi:10.1016/j.icarus.2017.08.005. Bibcode: 2018Icar..299..411K.
↑ "Photometric analysis of 1 Ceres and surface mapping from HST observations" (2006). Icarus 182 (1): 143–160. doi:10.1016/j.icarus.2005.12.012. Bibcode: 2006Icar..182..143L.
↑ "The surface composition of Ceres: Discovery of carbonates and iron-rich clays" (2006). Icarus 185 (2): 563–567. doi:10.1016/j.icarus.2006.08.022. Bibcode: 2006Icar..185..563R.
↑ King၊ Bob (5 August 2015)။ Let's Get Serious About Ceres။ Sky & Telescope။ 25 July 2022 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ Asteroid (1) Ceres – Summary။ AstDyS-2, Asteroids – Dynamic Site။ 26 July 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 15 October 2019 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ Angelo, Joseph A., Jr (2006)။ Encyclopedia of Space and Astronomy။ New York: Infobase။ p. 122။ ISBN 0-8160-5330-8။CS1 maint: multiple names: authors list (link)
↑ "Surface temperature of dwarf planet Ceres: Preliminary results from Dawn" (2015). 46th Lunar and Planetary Science Conference. Bibcode: 2015EGUGA..1711960T.
↑ JPL/NASA (2015-04-22)။ What is a Dwarf Planet?။ 2022-01-19 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
↑ Piazzi၊ Giuseppe (1801)။ Risultati delle osservazioni della nuova Stella scoperta il dì 1 gennajo all'Osservatorio Reale di Palermo (Italianဘာသာစကားဖြင့်)။ Palermo။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)
↑ Ceres at Solarviews.com

[1] This image was taken by the Dawn spacecraft on 2 May 2015, during a "rotation characterization" orbit, ၁၃,၆၄၂ ကီလိုမီတာ (၈,၄၇၇ မိုင်) above the surface of Ceres. Visible at center and center right are two bright spots, a phenomenon common on Ceres, in Oxo and Haulani craters respectively. Ahuna Mons is also visible in the image as a noticeable, bluff hill, seen just right of bottom.

[10] The value of 0.37 is the mean moment of inertia, which is thought to better represent Ceres' interior structure than the polar moment of inertia (0.39), due to the high polar flattening.^[၈]

[2] Schmadel၊ Lutz (2003)။ Dictionary of minor planet names (5th ed.)။ Germany: Springer။ p. 15။ ISBN 978-3-540-00238-3။

[Simpson1979-3] Simpson၊ D. P. (1979)။ Cassell's Latin Dictionary (5th ed.)။ London: Cassell Ltd။ p. 883။ ISBN 978-0-304-52257-6။

[meanplane-4] The MeanPlane (Invariable plane) of the Solar System passing through the barycenter (3 April 2009)။ 14 May 2009 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 10 April 2009 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။ (produced with Solex 10 Archived 20 December 2008 at the Wayback Machine. written by Aldo Vitagliano; see also Invariable plane)

[jpl_sbdb-5] ၄.၀ ^၄.၁ ^၄.၂ 1 Ceres။ JPL Small-Body Database Browser။ 4 August 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 8 January 2015 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[Ceres-POE-6] AstDyS-2 Ceres Synthetic Proper Orbital Elements။ Department of Mathematics, University of Pisa, Italy။ 5 October 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 1 October 2011 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[presentation-7] ၆.၀ ^၆.၁ ^၆.၂ 05. Dawn Explores Ceres Results from the Survey Orbit။ 5 September 2015 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။

[fact2-8] ၇.၀ ^၇.၁ ^၇.၂ ^၇.၃ ^၇.၄ Calculated based on the known parameters

[Park2016-9] ၈.၀ ^၈.၁ "A partially differentiated interior for (1) Ceres deduced from its gravity field and shape" (3 August 2016). Nature 537 (7621): 515–517. doi:10.1038/nature18955. PMID 27487219. Bibcode: 2016Natur.537..515P.

[Chamberlain2007-11] "Ceres lightcurve analysis – Period determination" (2007). Icarus 188 (2): 451–456. doi:10.1016/j.icarus.2006.11.025. Bibcode: 2007Icar..188..451C.

[SPICE-12] ၁၀.၀ ^၁၀.၁ Asteroid Ceres P_constants (PcK) SPICE kernel file။ 5 November 2015 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[Icarus2017-13] "The Ceres gravity field, spin pole, rotation period and orbit from the Dawn radiometric tracking and optical data" (2018). Icarus 299: 411–429. doi:10.1016/j.icarus.2017.08.005. Bibcode: 2018Icar..299..411K.

[Li2006-14] "Photometric analysis of 1 Ceres and surface mapping from HST observations" (2006). Icarus 182 (1): 143–160. doi:10.1016/j.icarus.2005.12.012. Bibcode: 2006Icar..182..143L.

[Rivkin2006-15] "The surface composition of Ceres: Discovery of carbonates and iron-rich clays" (2006). Icarus 185 (2): 563–567. doi:10.1016/j.icarus.2006.08.022. Bibcode: 2006Icar..185..563R.

[skyand-16] King၊ Bob (5 August 2015)။ Let's Get Serious About Ceres။ Sky & Telescope။ 25 July 2022 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[AstDys-object-17] Asteroid (1) Ceres – Summary။ AstDyS-2, Asteroids – Dynamic Site။ 26 July 2020 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 15 October 2019 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[18] Angelo, Joseph A., Jr (2006)။ Encyclopedia of Space and Astronomy။ New York: Infobase။ p. 122။ ISBN 0-8160-5330-8။CS1 maint: multiple names: authors list (link)

[19] "Surface temperature of dwarf planet Ceres: Preliminary results from Dawn" (2015). 46th Lunar and Planetary Science Conference. Bibcode: 2015EGUGA..1711960T.

[20] JPL/NASA (2015-04-22)။ What is a Dwarf Planet?။ 2022-01-19 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

[21] Piazzi၊ Giuseppe (1801)။ Risultati delle osservazioni della nuova Stella scoperta il dì 1 gennajo all'Osservatorio Reale di Palermo (Italianဘာသာစကားဖြင့်)။ Palermo။CS1 maint: အသိအမှတ်မပြုသော ဘာသာစကား (link)

[22] Ceres at Solarviews.com

[lower-alpha ၁]