Leed (Musik)
En Leed (vun’t oolthdt.: liod „dat Sungene“) betekent en sungen Musikstück, dat ut mehrere gliek opboote, faken ok riemelte Strophen oder en utkomponeerte wesselnde Melodie för elk Strooph besteiht. Dat Leed is de anfänglichste un eenfachste Form vun de Lyrik. Dorin finnt dat minschliche Geföhl in sien Stimmungen, Beleevnissen un Betöög en reine un dulle Möglichkeit sik uttodrücken.
Leder künnt vun en enkelten Singer, en Solisten, en Ensemble oder en Chor vördragen warrn, entweder a capella oder mit Begleiten vun Musikinstrumenten. Dat Leed is dorbi eefnach indeelt un in sik afslaten. Ok Wiesen vun de Ballade oder vun’n Snackgesang warrt to de Oort Leed torekent.
Siet dat 16. Johrhunnert hett sik de musikalsche Oort vun’t Kunstleed as vertoont Lyrik entwickelt. Wieldat bi’t Volksleed tomeist nich klor is, wokeen dat komponeert hett, is de Naam vun’n Komponisten bi en Kunstleed normalerwies bekannt. Dat düütsche Leed vun de Romantik is so beropen worrn, dat de hoochdüütsche Beteken Lied för disse musikalsche Oort ok in’t Utland bruukt warrt.
Mancheen drückt in en Leed Geföhlen ut. Dat gifft dorüm veele ünnerscheedliche Stimmungen, trurige, fröhliche, agressive, entspannende Leder un wat man sonst noch so föhlen deit.
In de modernen Tiet warrt dat Woort Leed in’n düütschen Spraakruum aver jümmer mehr dör den engelschen Begreep Song verdrängt warrt. Ok mit dat riemeln warrt dat hüüt tomeist nich mehr so nipp un nau nahmen.
Leedoorden
[ännern | Bornkood ännern]Leder gifft dat in teemlich veel ünnerscheedlichen Formen. Dorto höört ünner anner’n:
- A capella
- Couplet
- Geistlich Leed
- Chanson
- Slager
- Musical
- Operette
- Oper
- Oratorium
- Wiener Couplet
- Quodlibet
- Fohrtenleed
Kiek ok
[ännern | Bornkood ännern]Lederböker
[ännern | Bornkood ännern]- Rolf Wilhelm Brednich (Auswahl u. Bearb.): Liederbuch für Niedersachsen. (Hrsg.: Niedersächsischer Heimatbund e.V.), Wulfenbüttel 1994; ISBN 3-7877-1100-7; 311 S.
- Arbeitsgemeinschaft plattdeutscher Pastoren in Niedersachsen (Hrsg.): Dor kummt een Schipp. Plattdüütsch Gesangbook. Harmsborg 1991; ISBN 3-87546-066-9; 384 S.
- Heike Müns (Auswahl u. Hrsg.): Dat du mien Leewsten büst. 200 plattdeutsche Lieder aus Vergangenheit und Gegenwart. Rostock / Willemshaven 1988; ISBN 3-7959-0557-5; 440 S.
Literatur
[ännern | Bornkood ännern]- Hermann Danuser (Hrsg.): Musikalische Lyrik. 2 Bännen. Band 1: Von der Antike bis zum 18. Jahrhundert, Band 2: Vom 19. Jahrhundert bis zur Gegenwart – Außereuropäische Perspektiven. (Handbuch der musikalischen Gattungen Band 8,1 und 8,2) Laaber 2004
- Dieter Lohmeier, Hrsg.: Weltliches und Geistliches Lied des Barock. Amsterdam 1979 (Daphnis 8.1)
- Günther Müller: Geschichte des deutschen Liedes. 2. Opl. 1959
- Karl Riha: Moritat, Bänkelsong, Protestballade. Kabarett-Lyrik und engagiertes Lied in Deutschland. 2. Opl. Frankfort a. M. 1979.
