Gezicht op Haarlem met bleekvelden

Gezicht op Haarlem met bleekvelden
Kunstenaar	Jacob van Ruisdael
Jaar	1670-1675
Techniek	Olieverf op doek
Afmetingen	62,2 × 55,2 cm
Museum	Kunsthaus Zürich
Locatie	Zürich
RKD-gegevens
Portaal    Kunst & Cultuur

Gezicht op Haarlem met bleekvelden is een schilderij van de Nederlandse kunstschilder Jacob van Ruisdael, olieverf op doek, 114,9 x 87,6 centimeter groot, gemaakt tussen 1670 en 1675. In 1887 was het schilderij voor het eerst te traceren toen de verzameling van de Duitse graaf Kaspar Heinrich von Sierstorpff geveild werd te Berlijn. In 1949 werd het werk verworven door het Kunsthaus Zürich, waar het nog steeds te zien is.

Het bleken van linnen was een economisch belangrijke bezigheid in het Haarlem van de zeventiende eeuw. Grote brede stroken werden buiten de stadspoorten op kort gemaaide weides gelegd om het zuurstof in de lucht zijn witmakende werking te laten doen: een proces dat vele maanden duurde. De aanblik zoals Ruisdael die verbeeldt in Bleekvelden bij Haarlem vormde voor de lokale bevolking uit die tijd dan ook een vertrouwde aanblik.

De poëtische uitstraling van de bleekvelden verleidde in die tijd ook veel kunstschilders tot een integratie van deze natuurvreemde elementen in landschappen, vooral in de omgeving van Haarlem. In de tweede helft van de zeventiende eeuw werden er zelfs dusdanig veel van dit soort werken gemaakt, dat ze zelfs een eigen naam kregen en doorgaans Haarlempjes werden genoemd. Ruisdael zelf maakte er minimaal vijftien. De versie uit het Kunsthaus Zürich wordt daaruit beschouwd als een hoogtepunt.

Bleekvelden bij Haarlem toont een oer-Hollands landschap, met een imposante wolkenformatie, die twee derde van het werk beslaat. De weergave is sterk realistisch.^[1] De linnen doeken liggen in het water en op de bleekweides en lichten op in het zonlicht, dat selectief door de grote cumuluswolken schijnt. Op de achtergrond zien we de Haarlemse St.-Bavokerk, waar Ruisdael op 14 maart 1682 begraven zou worden. Ook het stadhuis is te herkennen. Het stadsbeeld is echter ver weg en nauwelijks meer dan een silhouet. Het perspectief is vanuit het zuidwesten, enigszins verhoogd vanaf de duinen van de Noordzee, nabij Overveen.

De compositie is ogenschijnlijk eenvoudig van opbouw: twee vlakken gescheiden door een diepe kaarsrechte horizon, waarmee een bijna geometrisch afgemeten vlakverdeling wordt gecreëerd. Strakke diagonalen van het linnen doorkruisen het landschap. Anderzijds is er een levendige afwisseling te zien in licht en kleurgebruik, met een sterke contrasten, zowel binnen als tussen het wolkenvlak en het landschap. De opvallende eenvoud en de atmosferische lichtwerking vanuit de lucht, weerkaatst in de strak getrokken strepen van het blekende linnen, geven het werk een welhaast poëtische uitstraling.^[2]

De nadruk van Ruisdael op eenvoud en sfeer werd later bewonderd door de schilders van de Haagse School, meer in het bijzonder door Jacob Maris. Diens Slatuintjes bij Den Haag (circa 1878) vertoont een opvallende gelijkenis met Ruisdaels "Haarlempjes". Maris kende zo'n versie vanuit het Rijksmuseum Amsterdam.

• 
  Gezicht op Haarlem uit het noordwesten, Rijksmuseum.
• 
  Versie in het Mauritshuis
• 
  Jacob Maris: Slatuintjes bij Den Haag.

• Judikje Kiers, Fieke Tissink: Der Glanz des Goldenen Jahrhunderts. Holländische Kunst des 17.Jahrhunderts. Gemälde, Bildhauerkunst und Kunstgewerbe. Waanders, Zwolle, 2000, blz. 224. ISBN 9040094365

• Website over "Haarlempjes" met bleekvelden
• (en) Het schilderij op de website van Kunsthaus Zürich