Atsutane Hirata

Atsutane Hirata (jap. 平田 篤胤 Hirata Atsutane; ur. 1776, zm. 1843), pseudonim Ibukinoya (気吹舎) – japoński filozof, twórca ruchu „odrodzonego shintō” (fukko shintō)^[1]

Pochodził z Akity, z ubogiej rodziny samurajskiej^[2]. Naprawdę nazywał się Masayoshi Ōwada (大和田 胤行, Ōwada Masayoshi)^[1]. W młodości studiował myśl konfucjańską w szkole Ansaia Yamazakiego, później zwrócił się ku taoizmowi^[1][2]. W wieku 20 lat osiadł w Edo, gdzie został adoptowany przez samuraja z Matsuyamy, Atsuyasu Hiratę^[2]. W 1801 roku, po zapoznaniu się z myślą Norinagi Motooriego, został wyznawcą „narodowej szkoły” kokugaku^[2]. Szkoła ta odwoływała się do tradycji japońskich tekstów starożytnych, inaczej niż konkurencyjne szkoły, skupiające się przede wszystkim na dziełach chińskich^[3].

Pozostawił po sobie ponad 100 pism, m.in.: Kamoshō (1803), Kodō taii (1811), Koshichō (1811), Tama no mihashira (1812), Tamadasuki (1824), Koshiden (1825)^[1]. W oparciu o teksty kronik Kojiki i Nihongi próbował wypracować popularną formę shintō^[4] i stworzyć spójną teologię tej religii^[5]. Nawoływał do odrodzenia ducha narodowego i krytykował buddyzm, konfucjanizm oraz myśl zachodnią^[2], chociaż z drugiej strony w jego myśli znaleźć można elementy synkretyzmu: włączył buddyjskie bóstwa do panteonu shintō, tradycyjną moralność shintoistyczną utożsamiał z cnotami konfucjańskimi^[4], czerpał również z osiągnięć nauki europejskiej^[1][2].

Ideologia Hiraty przepełniona jest przekonaniem o wyższości Japończyków nad innymi narodami i odrzucaniu obcych wpływów kulturowych^[1]. Japonia, według Hiraty, była krajem bogów, górującym nad innymi^[3]. Nawet najskromniejszy z Japończyków jest lepszy od innych ludzi. Choć doceniał wiedzę Holendrów, przyrównywał ich do psów, a Chińczyków uważał za nieczystych – nie był jednak fanatycznie antycudzoziemski. Uważał, że przyjęcie pewnych wątków myśli zagranicznej może być pożyteczne, choć sympatyzował z izolacjonistyczną polityką siogunatu. Sam zresztą zetknął się z myślą zachodnią i czasem do niej nawiązywał, cytując Nowy Testament, czy przyrównując bóstwa Izanami i Izanagi do Adama i Ewy. Innymi zapożyczeniami mogła być koncepcja jednego boga-stworzyciela (Takamimusubi) i życia w raju po śmierci^[5].

Jego postawa wobec buddyzmu była jednoznacznie wroga. Uważał, że należy pozbyć się wszystkiego, co „zalatuje buddyzmem”, by przywrócić prawdziwego ducha Yamato. Uważał, że buddyzm jest wrogi bogom; że błędnie odrzuca świat doczesny; że niepotrzebnie poszukuje oświecenia, traktując je jako nadzwyczaj trudne, podczas gdy w rzeczywistości człowiek jest z natury oświecony i rozumie wszystko, co mu się jasno wyjaśni. Ta wrogość wobec buddyzmu miała poważne skutki w późniejszych czasach, gdy po restauracji Meiji wybuchały antybuddyjskie zamieszki^[5].

W odróżnieniu od swego nauczyciela, Norinagi, który dążył do odtworzenia autentycznej kultury japońskiej, Hirata tworzył ideologię zwróconą przede wszystkim ku polityce. Hirata i inni uczniowie Norinagi o podobnym nastawieniu postulowali lojalność wobec „Japonii”, a nie wobec lokalnej domeny (han) i jej władcy (daimyō), która dominowała w okresie Edo. Był także aktywnym krytykiem systemu bakufu^[1][2], uważając, że problemy jakie kraj przeżywa dowodzą, że siogunat nie wypełnia właściwie swoich obowiązków wobec cesarza i ludu^[3]. Opowiadał się za przywróceniem władzy cesarzowi i w 1841 roku został z tego powodu zesłany do rodzinnej Akity i umieszczony w areszcie domowym, gdzie zmarł^[1][2]. W chwili śmierci miał 3745 zarejestrowanych uczniów^[3]. Uczniowie Hiraty nie obalili siogunatu, stworzyli jednak sprzyjający zmianie klimat intelektualny^[3], a filozofia ich nauczyciela wywarła duży wpływ na nacjonalistyczne nastroje w okresie restauracji Meiji^[2].

Zobacz multimedia związane z tematem: Atsutane Hirata