Damarzyk mocny
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
damarzyk mocny |
Nazwa systematyczna | |
Shorea robusta C. F. Gaertn. Suppl. carp. 48, t. 186, fig. 1. 1805 | |
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3] | |
Damarzyk mocny, sal (Shorea robusta, sanskryt: śala, hindi: sal) – wysokie drzewo z rodziny dwuskrzydłowatych (Dipterocarpaceae) występujące głównie na południowych stokach Himalajów. Na obszarze występowania często dominuje w lasach. Osiąga wysokość do 35 m. Na suchych obszarach zrzuca liście w okresie od lutego do kwietnia, w regionach bardziej wilgotnych drzewo wiecznie zielone. Drobne białawe kwiaty, okres kwitnienia: kwiecień-maj[4].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- Drewno jest cenionym budulcem[5].
- Żywica wykorzystywana jest w ajurwedzie[6]. Używana jest również jako kadzidło podczas obrzędów hinduistycznych.
- Z nasion produkuje się olej napędowy[7].
Znaczenie w kulturze
[edytuj | edytuj kod]- Śala w sztuce indyjskiej
Częstym motywem w starożytnej rzeźbie indyjskiej jest tzw. śalabhandźika – nimfa jakszi dotykająca dłonią kwitnącej gałęzi drzewa śala, zaś stopą jego korzeni[8][9].
- Znaczenie w buddyzmie
W tradycji buddyjskiej pod drzewem sal miał narodzić się Budda, w tekstach starożytnych drzewo Shorea robusta często bywa mylone z Saraca indica (aśoką).
- Znaczenie w hinduizmie
- W hinduizmie drzewo związane z kultem Wisznu[10].
- Dla bengalskiego ludu Santalów drzewo Sal (Shorea robusta, Sari Sarjom) stanowi obiekt kultu. Umieszczane jest w centrum ich świętych gajów[11].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Roy C Craven , A Concise History of Indian Art, New York: Praeger Pub, 1976, ISBN 0-275-85620-8, OCLC 2197985 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-02-19] (ang.).
- ↑ Shorea robusta, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Shorea robusta - Sal [online], www.flowersofindia.net [dostęp 2017-11-22] .
- ↑ Sal – Shorea robusta – Flora – Tree – Timber – Haryana Online – North India
- ↑ Sala, Asvakarna
- ↑ Managing degraded Sal (Shorea robusta Gaertn. f.) forests in the Terai of Nepal | forestrynepal. [dostęp 2010-07-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-21)].
- ↑ Buddhistische Bilderwelt: Hans Wolfgang Schumann, Ein ikonographisches Handbuch des Mahayana- und Tantrayana-Buddhismus. Eugen Diederichs Verlag. Cologne. ISBN 3-424-00897-4, ISBN 978-3-424-00897-5
- ↑ Eckard Schleberger, Die indische Götterwelt. Gestalt, Ausdruck und Sinnbild Eugen Diederich Verlag. Cologne. ISBN 3-424-00898-2, ISBN 978-3-424-00898-2
- ↑ Sacred trees
- ↑ Myśl ekologiczna w hinduizmie. Człowiek jako część stworzenia. W: Monika Tworuschka, Udo Tworuschka: Religie świata. Michał Dobrzański (tł.), Grzegorz Polak (uzup.). Wyd. 1. T. V: Hinduizm. Warszawa: Agora SA, 2009, s. 103, seria: Biblioteka Gazety Wyborczej. ISBN 978-83-7552-558-8.
- BioLib: 209267
- EoL: 392756
- Flora of China: 220012491
- Flora of North America: 220012491
- GBIF: 3189684
- identyfikator iNaturalist: 203980
- IPNI: 321425-1
- ITIS: 506787
- NCBI: 666687
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): tro-11300029
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:321425-1
- identyfikator Tropicos: 11300029
- USDA PLANTS: SHRO3
- CoL: 4X52Q