Ignoramus et ignorabimus

Ignoramus et ignorabimus – maksyma w łacinie oznaczająca nie znamy i nie poznamy, sformułowana przez niemieckiego zoologa Emila du Bois-Reymonda, jako podsumowanie jego poglądu, że człowiek ma ograniczone i nieprzekraczalne granice zdolności poznania przyrody.

Teza ta wygłoszona w wykładzie i często skracana do wyrażenia ignorabimus («wiedzieć nie będziemy»), stała się zarzewiem dyskusji naukowej. W szczególności silnie sprzeciwił się jej (nazywając idiotyczną) matematyk i filozof matematyki David Hilbert przeciwstawiając jej swoją „Wir müssen wissen. Wir werden wissen.” (Musimy wiedzieć. Będziemy wiedzieć.). Tezę tę omawiał także Wolf Lepenies.

• Emil du Bois-Reymond: Über die Grenzen des Naturerkennens, 1872, w książce: Emil du Bois-Reymond: Vorträge über Philosophie und Gesellschaft, Hamburg, Meiner, 1974