Klinopodium

Klinopodium
	; Klinopodium pospolite
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	jasnotowate
Rodzaj	klinopodium
	Nazwa systematyczna
	Clinopodium L.; Sp. Pl. 587, 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Clinopodium vulgare
Synonimy
	Acinos Mill.; Antonina Vved.; Bancroftia R.K.Porter; Calamintha Mill.; × Calapodium Holub; Ceratominthe Briq.; Diodeilis Raf.; Drymosiphon Melnikov; Faucibarba Dulac; Gardoquia Ruiz & Pav.; Nostelis Raf.; Oreosphacus Phil.; Rafinesquia Raf.; Rizoa Cav.; Xenopoma Willd.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Klinopodium (Clinopodium L.) – rodzaj roślin z rodziny jasnotowatych. Współcześnie jest szeroko ujmowany – obejmuje ok. 165 gatunków, a jego zasięg jest niemal kosmopolityczny. W polskiej florze w wąskim ujęciu ma jednego przedstawiciela – klinopodium pospolite Clinopodium vulgare, a w szerokim należą tu także czyścica drobnokwiatowa C. acinos i kalaminta lekarska Clinopodium menthifolium (dwa pierwsze rosną jako gatunki rodzime, ostatni jako przejściowo dziczejący)^[5].

Jako rośliny ozdobne uprawiane bywają: kalaminta lekarska Clinopodium menthifolium, kalaminta mniejsza Clinopodium nepeta i czyścica drobnokwiatowa Clinopodium acinos^[6].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny jasnotowatych (Lamiaceae). W obrębie rodziny zaliczany jest do podrodziny Nepetoideae, plemienia Mentheae i podplemienia Menthinae^[7]. W wyniku molekularnych analiz filogenetycznych przyjęto na początku XXI wieku szerokie ujęcie rodzaju, aczkolwiek z powodu włączenia tu licznych rodzajów bywa ono określane jako „nienaturalne”, a pozycja niektórych rodzajów pozostaje problematyczna (m.in. czyścica Acinos)^[8].

Wykaz gatunków^[4]

Clinopodium abchasicum Melnikov
Clinopodium abyssinicum (Benth.) Kuntze
Clinopodium acinos (L.) Kuntze – czyścica drobnokwiatowa
Clinopodium acutifolium (Benth.) Govaerts
Clinopodium albanicum (Griseb. ex K.Malý) Melnikov
Clinopodium × alboviride (Faure & Maire) Melnikov
Clinopodium album (Waldst. & Kit.) Bräuchler & Govaerts
Clinopodium alpestre (Urb.) Harley
Clinopodium alpinum (L.) Kuntze – czyścica alpejska
Clinopodium amissum (Epling & Játiva) Harley
Clinopodium argenteum (Kunth) Govaerts
Clinopodium arkansanum (Nutt.) House
Clinopodium ashei (Weath.) Small
Clinopodium atlanticum (Ball) N.Galland
Clinopodium austro-osseticum Melnikov
Clinopodium axillare (Rusby) Harley
Clinopodium banaoense (P.Herrera, I.E.Méndez & Bécquer) Melnikov
Clinopodium barbatum (P.H.Davis) Melnikov
Clinopodium barosmum (W.W.Sm.) Bräuchler & Heubl
Clinopodium betulifolium (Boiss. & Balansa) Kuntze
Clinopodium bolivianum (Benth.) Kuntze
Clinopodium brevicalyx (Epling) Harley & A.Granda
Clinopodium breviflorum (Benth.) Govaerts
Clinopodium brevifolium (Wahlenb.) Bräuchler & Hjertson
Clinopodium brownei (Sw.) Kuntze
Clinopodium bucheri (P.Wilson) Harley
Clinopodium × cadevallii (Sennen) Starm.
Clinopodium candidissimum (Munby) Kuntze
Clinopodium canescens (J.Presl) Melnikov
Clinopodium capitellatum (Benth.) Kuntze
Clinopodium caricum (P.H.Davis) Bräuchler & Heubl
Clinopodium caroli-henricanum (Kit Tan & Sorger) Govaerts
Clinopodium carolinianum Mill.
Clinopodium caucasicum Melnikov
Clinopodium cercocarpoides (Epling) Govaerts
Clinopodium chandleri (Brandegee) P.D.Cantino & Wagstaff
Clinopodium chilense (Benth.) Govaerts
Clinopodium chinense (Benth.) Kuntze
Clinopodium cilicicum (Hausskn. ex P.H.Davis) Bräuchler & Heubl
Clinopodium clivorum (Epling) Govaerts
Clinopodium coccineum (Nutt. ex Hook.) Kuntze
Clinopodium congestum (Boiss. & Hausskn.) Kuntze
Clinopodium × conillii (Sennen) Starm.
Clinopodium corsicum (Pers.) Govaerts
Clinopodium creticum (L.) Kuntze
Clinopodium cuifengense S.S.Ying
Clinopodium cylindristachys (Epling & Játiva) Govaerts
Clinopodium dalmaticum (Benth.) Bräuchler & Heubl
Clinopodium darwinii (Benth.) Kuntze
Clinopodium debile (Bunge) Kuntze
Clinopodium dentatum (Chapm.) Kuntze
Clinopodium discolor (Diels) C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li
Clinopodium dolichodontum (P.H.Davis) Bräuchler & Heubl
Clinopodium domingense (Urb. & Ekman) Govaerts
Clinopodium ekmanianum (Epling & Alain) Harley
Clinopodium elegans Melnikov
Clinopodium euosmum (W.W.Sm.) Bräuchler & Heubl
Clinopodium fasciculatum (Benth.) Govaerts
Clinopodium fauriei (H.Lév. & Vaniot) H.Hara
Clinopodium flabellifolium (Epling & Játiva) Govaerts
Clinopodium foliolosum (Benth.) Govaerts
Clinopodium frivaldszkyanum (Degen) Bräuchler & Heubl
Clinopodium ganderi (Epling) Govaerts
Clinopodium gilanicum Melnikov
Clinopodium gilliesii (Benth.) Kuntze
Clinopodium glabellum (Michx.) Kuntze
Clinopodium gracile (Benth.) Kuntze
Clinopodium grandiflorum (L.) Kuntze
Clinopodium graveolens (M.Bieb.) Kuntze
Clinopodium griseum (Epling) Harley
Clinopodium hakkaricum Dirmenci & Firat
Clinopodium heterotrichum (Boiss. & Reut.) Govaerts
Clinopodium hintoniorum (B.L.Turner) Govaerts
Clinopodium hispidulum (Boiss. & Reut.) Govaerts
Clinopodium × hostii (Caruel) Bräuchler
Clinopodium hydaspidis (Falc. ex Benth.) Kuntze
Clinopodium integerrimum Boriss.
Clinopodium italicum (Huter) Bräuchler
Clinopodium jacquelinae Schmidt-Leb.
Clinopodium jaliscanum (McVaugh & R.Schmid) Govaerts
Clinopodium jamesonii (Benth.) Govaerts
Clinopodium javanicum (Blume) I.M.Turner
Clinopodium junctionis (Epling & Játiva) Govaerts
Clinopodium kallaricum (Jamzad) Bordbar
Clinopodium kilimandschari (Gürke) Ryding
Clinopodium krupkinae Melnikov
Clinopodium kunashirense Prob.
Clinopodium kurachense Melnikov
Clinopodium lanceolatum Melnikov
Clinopodium latifolium (H.Hara) T.Yamaz. & Murata
Clinopodium laxiflorum (Hayata) K.Mori
Clinopodium libanoticum (Boiss.) Kuntze
Clinopodium loesenerianum (Mansf.) A.Granda
Clinopodium longipes C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li
Clinopodium ludens (Shinners) A.Pool
Clinopodium macranthum (Makino) H.Hara
Clinopodium macrostemum (Moc. & Sessé ex Benth.) Kuntze
Clinopodium maderense (Henrard) Govaerts
Clinopodium maritimum (Benth.) Kuntze
Clinopodium matthewsii (Briq.) Govaerts
Clinopodium megalanthum (Diels) C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li
Clinopodium menitskyi Melnikov
Clinopodium menthifolium (Host) Merino – kalaminta lekarska
Clinopodium mexicanum (Benth.) Govaerts
Clinopodium micranthum (Regel) H.Hara
Clinopodium micromerioides (Hemsl.) Govaerts
Clinopodium mimuloides (Benth.) Kuntze
Clinopodium minae (Lojac.) Peruzzi & F.Conti
Clinopodium × mixtum (Ausserd. ex Heinr.Braun & Sennholz) Starm.
Clinopodium molle (Benth.) Kuntze
Clinopodium multicaule (Maxim.) Kuntze
Clinopodium multiflorum (Ruiz & Pav.) Kuntze
Clinopodium mutabile (Epling) Harley
Clinopodium myrianthum (Baker) Ryding
Clinopodium nanum (P.H.Davis & Doroszenko) Govaerts
Clinopodium nepalense (Kitam. & Murata) Bräuchler & Heubl
Clinopodium nepeta (L.) Kuntze – kalaminta mniejsza
Clinopodium nubigenum (Kunth) Kuntze
Clinopodium nummulariifolium (Boiss.) Kuntze
Clinopodium obovatum (Ruiz & Pav.) Govaerts
Clinopodium odorum (Griseb.) Harley
Clinopodium omeiense C.Y.Wu & S.J.Hsuan ex H.W.Li
Clinopodium pallidum (Epling) Govaerts
Clinopodium palmeri (A.Gray) Kuntze
Clinopodium paradoxum (Vatke) Ryding
Clinopodium × pillichianum (J.Wagner) Govaerts
Clinopodium pilosum J.R.I.Wood
Clinopodium piperitum (D.Don) Murata
Clinopodium plicatulum (Epling) Govaerts
Clinopodium polycephalum (Vaniot) C.Y.Wu & S.J.Hsuan
Clinopodium pomelianum Kuntze
Clinopodium procumbens (Greenm.) Harley
Clinopodium pulchellum (Kunth) Govaerts
Clinopodium pulegium (Rochel) Bräuchler
Clinopodium rankiniae I.E.Méndez
Clinopodium revolutum (Ruiz & Pav.) Govaerts
Clinopodium robustum (Hook.f.) Ryding
Clinopodium rouyanum (Briq.) Govaerts
Clinopodium sandalioticum (Bacch. & Brullo) Bacch. & Brullo ex Peruzzi & F.Conti
Clinopodium sardoum (Asch. & Levier) Peruzzi & F.Conti
Clinopodium schusteri (Urb.) Govaerts
Clinopodium selerianum (Loes.) Govaerts
Clinopodium sericeum (C.Presl ex Benth.) Govaerts
Clinopodium sericifolium (Epling & Játiva) Govaerts
Clinopodium serpyllifolium (M.Bieb.) Kuntze
Clinopodium shaofengkouensis S.S.Ying
Clinopodium simense (Benth.) Kuntze
Clinopodium sirnakense (Firat & Akçiçek) Firat & Bräuchler
Clinopodium soczavae Melnikov
Clinopodium speciosum (Hook.) Govaerts
Clinopodium sphenophyllum (Epling) Govaerts
Clinopodium striatum (Ruiz & Pav.) Govaerts
Clinopodium suaveolens (Sm.) Kuntze
Clinopodium suborbiculare (Alain) Greuter & R.Rankin
Clinopodium syriacum Melnikov
Clinopodium tauricola (P.H.Davis) Govaerts
Clinopodium taxifolium (Kunth) Govaerts
Clinopodium taygeteum (P.H.Davis) Bräuchler
Clinopodium tenellum (Epling) Harley
Clinopodium tomentosum (Kunth) Govaerts
Clinopodium troodi (Post) Govaerts
Clinopodium uhligii (Gürke) Ryding
Clinopodium umbrosum (M.Bieb.) K.Koch
Clinopodium vanum (Epling) Harley & A.Granda
Clinopodium vardarense (Šilic) Govaerts
Clinopodium vargasii (Epling & Mathias) Govaerts
Clinopodium vernayanum (Brenan) Ryding
Clinopodium vimineum (L.) Kuntze
Clinopodium vulgare L. – klinopodium pospolite
Clinopodium wardii (C.Marquand & Airy Shaw) Bräuchler
Clinopodium weberbaueri (Mansf.) Govaerts

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).
↑ Clinopodium Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-10].
↑ ^a ^b Clinopodium L.. Plants of the World online. [dostęp 2022-06-10]. (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 211, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ Genus Clinopodium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-10].
↑ Christian Bräuchler, Harald Meimberg, Günther Heubl. Molecular phylogeny of Menthinae (Lamiaceae, Nepetoideae, Mentheae) – Taxonomy, biogeography and conflicts. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55, 2, s. 501-523, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.01.016.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-31] (ang.).

[ing-3] Clinopodium Linnaeus. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-06-10].

[powo-4] Clinopodium L.. Plants of the World online. [dostęp 2022-06-10]. (ang.).

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 61, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[mabb-6] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 211, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grin-7] Genus Clinopodium L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-06-10].

[8] Christian Bräuchler, Harald Meimberg, Günther Heubl. Molecular phylogeny of Menthinae (Lamiaceae, Nepetoideae, Mentheae) – Taxonomy, biogeography and conflicts. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 55, 2, s. 501-523, 2010. DOI: 10.1016/j.ympev.2010.01.016.

[1]