Kordian (dramat)

Kordian

Kordian: Część pierwsza trylogii.
Spisek koronacyjny

Autor	Juliusz Słowacki
Typ utworu	dramat romantyczny
Wydanie oryginalne
Miejsce wydania	Paryż
Język	język polski
Data wydania	1834
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach
Cytaty w Wikicytatach

Kordian (pełny tytuł: Kordian: Część pierwsza trylogii. Spisek koronacyjny) – dramat romantyczny autorstwa Juliusza Słowackiego. Utwór napisany został w Genewie w 1833, ukazał się anonimowo w Paryżu w 1834 r.

Na podstawie listów Słowackiego skierowanych do matki uważa się^[kto?], że prace nad „produkcją”, jak zwykł określać pisaną sztukę sam poeta, rozpoczął on w pierwszym kwartale 1833, w pensjonacie pani Pattey w Les Pâquis pod Genewą. Młody poeta miał niewątpliwie trudności z tworzeniem i jak wynika z listów, wena nachodziła go tylko w nocy. Późniejszych historyków i badaczy literatury^[kto?] intrygował fakt, iż z listów wynikałoby, że Kordian niemalże w całości powstał w przeciągu niecałego miesiąca. Z listów można również wywnioskować, że w ciągu pierwszych 8 miesięcy powstała mniej niż 1/3 dzieła, ostatecznie ukończonego 30 listopada. Między innymi te nieścisłości, jak i urwanie utworu (luźne zakończenie), wprowadziły do środowiska literackiego późniejszą polemikę na temat tego, czy Kordian stanowi jedynie pierwszą część trylogii. Nadzieje na dalsze części trylogii podsycał również list z 1838 skierowany do Eustachego Januszkiewicza⁣, w którym Słowacki napisał m.in. „moja trzecia część Kordiana spalona”^{[potrzebny przypis]}.

Książka ukazała się w druku w 1834 w drukarni Pinardów i sprzedawano ją w wielu paryskich księgarniach. Interesujący jest też fakt, że Słowacki opublikował swoje dzieło anonimowo. Uważa się^[kto?], że decyzja ta miała dwojakie podłoże. Z jednej strony, autor uprawiał niestosowną politykę, ukazując rodzinę carską w niekorzystnym świetle. Z drugiej strony, po wydaniu książki niewiadome źródła^[kto?] donosiły, jakoby autorem dzieła był sam Adam Mickiewicz. Pogłoska ta stała się w niektórych środowiskach tak prawdopodobna, że próby dementowania jej przez wydawcę Adama Mickiewicza bagatelizowano^{[potrzebny przypis]}. Dzięki temu zabiegowi Słowacki udowodnił, że pomimo swojego młodego wieku talentem może dorównać mistrzowi. Książce nie oszczędzono jednak i słów krytyki, Julian Ursyn Niemcewicz nazwał dzieło „banialukami”, a Józef Bohdan Zaleski „głupstwem”^[1]. Mimo wszystko Kordian zyskał miano najlepszego dzieła okresu młodości Juliusza Słowackiego.

Utwór nawiązuje do powstania listopadowego i opisuje historię nieudanego spisku na życie cara Mikołaja I. Główny bohater, tytułowy Kordian, ze względu na wewnętrzną słabość nie jest w stanie dokonać zamachu i car uchodzi z życiem. Słowacki próbuje zrozumieć przyczyny klęski powstania oraz pokolenia powstańców. Uważa, że jedynie absolutne poświęcenie i zgoda na walkę do końca mogą przynieść niepodległość.

Postać literacka Kordiana została całkowicie stworzona na potrzeby utworu – imię Kordian (znaczące dosłownie: dający serce) zostało wymyślone przez Słowackiego, o czym poeta pisze w listach^[2]. Kordian ma wszystkie cechy charakterystyczne dla romantyka: targają nim zarówno rozterki świadomości, jak i rozterki typu egzystencjalnego, nie może odnaleźć swojego miejsca w rzeczywistości, przeżywa nieszczęśliwą miłość do Laury – która skazała go na samotność, a rozdarty w poszukiwaniu idei dobra, wskazówki otrzymuje od szatana (przede wszystkim ideę winkelriedyzmu), co doprowadza go na skraj upadku.

Kordian po raz pierwszy pojawia się w dramacie jako 15-letni młodzieniec. Bohater swój wolny czas poświęca rozważaniom nad sensem własnej egzystencji, przeżywa rozczarowania romantyczną miłością. To wszystko prowadzi do próby samobójczej, aczkolwiek nieudanej. Następnie Kordian wyrusza w podróż do Anglii i Włoch. Podczas tej wędrówki przekonuje się, że światem rządzi pieniądz i że za pieniądze można kupić wszystko, nawet miłość. W scenie na szczycie góry Mont Blanc Kordian przechodzi metamorfozę z nieszczęśliwego kochanka w gorliwego patriotę i postanawia poświęcić się w imię ojczyzny (idea winkelriedyzmu). Przeznaczenie Kordiana podkreślają zjawiska paranormalne - wraca do kraju na obłoku^[3].

Bohater postanawia zabić cara Mikołaja I uczestnicząc w spisku koronacyjnym, jednak przeszkadzają mu w tym własne słabości^[4]. Dla Kordiana podróż oznacza wejście w czas dojrzewania duchowego, a spotkania z brutalną rzeczywistością sprawiają, że bohater traci złudzenia co do otaczającego go świata. Jest postacią dynamiczną, przez cały czas zmienia się, zmaga się z samym sobą. Podróż jest dla niego źródłem informacji o świecie, a przebyta droga wzbogaca go o nowe doświadczenia.

• Kordian (imię)
• winkelriedyzm
• imię literackie

• M. Kuziak, Dzieje literatury w epokach, PPU „Park”, ISBN 83-7266-245-2.
• J. M. Rymkiewicz, Słowacki. Encyklopedia, Sic!, ISBN 83-88807-58-7.

• Kordian: część pierwsza trylogii Spisek koronacyjny, Paryż 1834 w Polona
• Dzieła Juljusza Słowackiego. T. 4 z 1882 r. (zawiera Kordjana) w Polona
• Kordian w serwisie Wolne Lektury
• Spektakl w Teatrze Miejskim w Krakowie, premiera 25.11.1899 r. W głębi Michał Tarasiewicz jako Kordian., pocztówki Polona