Radioastronomia

Radioastronomia – dział astronomii obserwacyjnej, zajmujący się badaniem za pomocą radioteleskopów promieniowania elektromagnetycznego w zakresie fal radiowych emitowanego przez obiekty kosmiczne^[1].

Zakres widma elektromagnetycznego będący obszarem zainteresowania radioastronomii rozciąga się od promieniowania mikrofalowego aż do ultradługich fal radiowych. Zakres ten odpowiada długości fal od poniżej 1 mm do setek metrów, od strony fal krótkich sąsiaduje on z zakresem fal podczerwonych.

Źródłami promieniowania radiowego są w pewnym stopniu niemal wszystkie obiekty astronomiczne. Najważniejsze kategorie radioźródeł to:

• rentgenowskie układy podwójne (szczególnie mikrokwazary)
• gaz międzygwiazdowy
• gwiazdy neutronowe (pulsary)
• pozostałości po wybuchach supernowych
• kosmiczne masery
• galaktyki (szczególnie galaktyki aktywne, w tym radiogalaktyki, kwazary i blazary)
• tło kosmiczne

Ważniejsze obserwatoria radioastronomiczne na świecie i w Polsce:

• Green Bank, NRAO
• Parkes
• Jodrell Bank
• VLA
• Arecibo
• Effelsberg
• Piwnice k. Torunia

Początki radioastronomii to rok 1931, kiedy to inżynier laboratoriów Bella, Karl Jansky, pierwszy raz zaobserwował promieniowanie elektromagnetyczne o częstotliwościach radiowych dochodzące spoza Ziemi.

Rozwój techniki mikrofalowej, jaki nastąpił w czasie i po II wojnie światowej, pozwolił na znaczny rozwój tej dziedziny nauki i dokonanie licznych odkryć w drugiej połowie XX w.

• Karl Guthe Jansky
• Grote Reber
• James Stanley Hey
• Arno Allan Penzias
• Robert Woodrow Wilson
• Frank Drake
• Jill Cornell Tarter

Ważniejsze częstotliwości używane w badaniach radioastronomicznych:

• 20,7 MHz – w tym pasmie częstotliwości dokonał pierwszych odkryć Karl Jansky
• 127 MHz – częstotliwość wykorzystywana do badań Słońca
• 406 MHz
• 1420 MHz, fala o długości 21 cm – promieniowanie elektromagnetyczne linii wodoru
• 5 GHz
• 8,4 GHz pasmo częstotliwości do łączności z sondami kosmicznymi
• 10 GHz
• 22 GHz
• 43 GHz
• 86 GHz
• 147 GHz – 2 mm
• 150 GHz
• 220 GHz

• Atacama Large Millimeter Array

• Kazimierz Borkowski. Radioastronomia. „Radioamator i Krótkofalowiec Polski”. 24, s. 230–233, 1974. 

• Radioastronomia, kanał Astronarium na YouTube, 28 maja 2015 [dostęp 2023-10-05].