Przejdź do zawartości

Sfaleryt

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Sfaleryt
Ilustracja
Sfaleryt – kryształy szkieletowe
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

siarczek cynku (ZnS)

Twardość w skali Mohsa

3,5–4

Przełam

muszlowy

Łupliwość

doskonała, sześciokierunkowa

Układ krystalograficzny

regularny

Gęstość

3,92–4,2 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

bezbarwny, domieszki innych metali zabarwiają minerał na żółto, czerwono do czarnego

Rysa

żółta

Połysk

diamentowy

Sfaleryt i wurtzyt (żółty i brązowy) oraz galena
Kryształ sfalerytu wydobyty w Binn

Sfaleryt (blenda cynkowa) – minerał z gromady siarczków. Bardzo pospolity i szeroko rozpowszechniony.

Nazwa pochodzi od gr. sphaleros = zwodniczy, niepewny, podstępny, złudny; nawiązuje do kłopotów jakie sprawia minerał przy identyfikacji (w XVII w. określono, że jest to kruszec cynku).

Właściwości

[edytuj | edytuj kod]

Tworzy kryształy izometryczne (tetraedry lub dwunastościany rombowe), często występują zbliźniaczenia oraz charakterystyczne prążki na ścianach kryształów. Występuje w formie skupień zbitych, ziarnistych, pylastych (– brunckit), nerkowatych, naciekowych i skorupowych. Razem z wurcytem stanowi odmianę polimorficzną siarczku cynku. Jest kruchy, przezroczysty, zawiera domieszki żelaza, kadmu, manganu, talu, indu, ołowiu, srebra.

Odmiany

[edytuj | edytuj kod]
  • blenda karmelowa – żółta lub brunatna
  • cleiofan – czysty, bezbarwny
  • blenda rubinowa – z małą domieszką żelaza, zabarwiony na czerwono, pomarańczowo
  • gumucionit – zielony, szary, brunatnoczarny
  • marmatyt, – z dużą domieszką żelaza, zabarwiony na ciemnozielony do czarnego
  • christofit – czarny, zawiera domieszki żelaza
  • przybramit – zawiera domieszki kadmu

Występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Najczęściej tworzy się w wyniku działalności gorących roztworów przenikających przez różne skały. Bywa spotykany w żyłach kruszcowych, w pegmatytach, gabrach. Prawie zawsze występuje z galeną, pirytem, chalkopirytem, markasytem, kalcytem. Obecny we wszystkich skałach zawierających siarczki.

Miejsca występowania: Hiszpania, Meksyk, USA, Australia, Rosja, Kazachstan, Namibia, Niemcy, Szwajcaria (Binn).

W Polsce – pospolity kruszec złóż cynku i ołowiu okolic Bytomia, Tarnowskich Gór, Olkusza. Znany też z Dolnego Śląska – okolice Boguszowa, Kowar, Strzegomia i Kletna. Spotkać go można w kopalni miedzi w rejonie Lubina i Polkowic.

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • źródło cynku (67% Zn)
  • źródło kadmu, srebra (też indu, galu)
  • poszukiwany przez kolekcjonerów
  • dobrze wykształcone kryształy są wykorzystywane w jubilerstwie
  • służy do wyrobu drobnej galanterii ozdobnej

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Rudolf Ďuda, Luboš Reil: Wielka Encyklopedia Minerałów. Warszawa: Elipsa 2, 1994. ISBN 83-86013-00-1.