Wikipedysta:Taugh Cookie/brudnopis4

Wikipedysta:Taugh Cookie/brudnopis4

Zamek Loch Leven

Stołp i zachodnia ściana zamku
Państwo	Wielka Brytania
Kraj	Szkocja
Miejscowość	Loch Leven na wyspie Castle Island koło Kinross
Typ budynku	kamienna wieża rycerska z dziedzińcem
Rozpoczęcie budowy	przełom XII i XIII wieku
Zniszczono	w użytku do końca XVII wieku
Odbudowano	nieodrestaurowany
Kolejni właściciele	Sir Douglas Lochleven
Położenie na mapie Szkocji Zamek Loch Leven
Położenie na mapie Wielkiej Brytanii Zamek Loch Leven
56°20′N 3°39′W/56,333333 -3,650000

Zamek Loch Leven to zrujnowana warownia położona na wyspie na szkockim jeziorze o tej samej nazwie w okręgu Perth and Kinross. Budowlę wzniesiono prawdopodobnie około 1300 roku i była wykorzystywana do działań wojennych w czasie wojen o niepodległość Szkocji, które toczono od 1296 do 1357 roku. Pod koniec XIV wieku zamek przekazano w ręce pierwszego earla Douglas, Williama. Pozostał on własnością rodziny Douglasów przez następne trzysta lat. W latach1567–1568 stał się więzieniem Marii I Stuart i to tu zmuszono ją do abdykacji, zanim krewni sir Williama Douglasa udzielili jej pomocy przy ucieczce. W 1588 roku sir Douglas odziedziczył tytuł earla Morton i opuścił zamek. Wraz z całą wyspą odkupił go w 1657 roku architekt, sir William Bruce. Budowla posłużył mu za punkt centralny ogrodu i już nigdy nie była zamieszkiwana. Obecnie figuruje na liście największych zabytków Wielkiej Brytanii, a ruiny zamku znajdują się pod opieką towarzystwa Historic Scotland. Zamek jest otwarty dla turystów tylko latem, kiedy można przeprawić się na wyspę promem.

Zamek mógł powstać na wyspie jeszcze przed 1257 rokiem, kiedy to regenci szesnastoletniego wówczas króla Aleksandra III siłą osadzili na niej podopiecznego^[1]. W czasie pierwszej wojny o niepodległość Szkocji (1296–1328) angielscy najeźdźcy opanowali zamek Loch Leven ze względu na jego strategiczne położenie między miastami Edynburg, Stirling i Perth. Niektóre fragmenty zachowanych do dziś murów obronnych pochodzą prawdopodobnie z tego właśnie okresu^[2], a wznieśli je, być może, zajmujący zamek Anglicy^[3]. Przed końcem XIII wieku Szkoci odbili budowlę, do czego najprawdopodobniej przyczynili się głównie ludzie Williama Wallace’a^[4]. Armia angielska zdobyła Loch Leven ponownie w 1301 roku, jednak jeszcze w tym samym roku Szkoci wyzwolili garnizon, po tym jak sir John III Comyn^[4] złamał opór angielskich najeźdźców. Wizyty króla Roberta I Bruce’a (panującego w latach 1306–1329) na zamku w roku 1313, a potem w roku 1323, są historycznie potwierdzone]^[3]. Po śmierci króla Anglicy ponownie oblegali zamek Loch Leven w 1335 roku, a ich działania popierał pretendujący do tronu Edward Balliol (zm. 1364) ^[4]. W pochodzącej z XIV wieku kronice Johna z Fordun znaleźć można zapis dotyczący podjętej przez Anglików próby zatopienia zamku. Zbudowali oni na jeziorze zaporę, dzięki której wzrastał poziom wody. Po miesiącu kapitan sił angielskich, sir John de Stirling wyjechał, by wziąć udział w uroczystościach ku czci Świętej Małgorzaty Szkockiej. Obrońcy zamku, pod wodzą Alana de Viponta, wykorzystali jego nieobecność i wymknęli się nocą z zamku pod tamę, którą udało im się obalić, tak że woda zalała angielski obóz. Późniejsi historycy powątpiewali jednak w prawdziwość tego opisu^[5].

W XIV wieku lub na początku XV wieku konstrukcja zamku Loch Leven zyskała dodatkowe wzmocnienie w postaci pięciopiętrowej wieży rycerskiej zwanej też stołpem^[2]. Zdaniem członków towarzystwa Historic Scotland zbudowano ją w XIV wieku, tym samym jest to jedna z najstarszych dobrze zachowanych wież rycerskich w Szkocji ^[3]. W 1390 roku król Robert II Stuart (panujący w latach 1371–1390) nadał zamek mężowi swojej siostrzenicy, Marjory, sir Henriemu Douglasowi ^[6]. Od XIV wieku zamek służył za więzienie państwowe. Przed wyborem na króla, Robert II był przetrzymywany Loch Leven w 1369 roku^[3]. Podobny los spotkał w pierwszej połowie XV wieku Archibalda Douglasa (zm. 1439), piątego earla Douglas. Przebywający w zamku Patrick Graham, arcybiskup St.Andrews, zmarł w niewoli w 1478 roku^[1].

Maria I Stuart (panująca w latach 1542–1567) po raz pierwszy odwiedziła zamek w 1565 roku w odpowiedzi na zaproszenie szóstego earla Morton, sir Williama Douglasa z Lochleven (zm. 1606). Na zamku odbyła rozmowę z kalwińskim kaznodzieją Johnem Knoxem^[1].

Maria przybyła do zamku ponownie 17 czerwca 1567 roku, tym razem jako więzień. Przebywała tam aż do chwili ucieczki, do której doszło 2 maja 1568 roku^[1]. 15 czerwca 1567 roku, w „bitwie” pod Carberry Hill, Maria poddała się woli przeciwnych jej małżeństwu z Jamesem Hepburnem, earlem Bothwell, lordów. Odesłano ją do Loch Leven i oddano pod opiekę sir Williama Douglasa z Lochleven. W niewoli Maria przebywała głównie w Glassin Tower, czyli pochodzącej z początku XVI wieku wieży, w południowo-wschodnim narożniku zamku. Do mieszkańców zamku Loch Leven należała poza sir Williamem lady Margaret Douglas, matka tak sir Williama jak i przyrodniego brata Marii, Jamesa Stewarta, earla Moray, oraz brat sir Williama, George Douglas i ich osierocony młody krewny, Willie Douglas^[7]. Zaraz po przybyciu na zamek Maria zachorowała i jeszcze przed 24 lipca poroniła bliźnięta, owoc związku z Bothwellem^[8]. Po zaledwie kilku dniach zmuszono ją do abdykacji i zrzeczenia się tytułu królowej Szkocji na rzecz swojego syna Jakuba I Stuarta, wtedy niewiele ponad rocznego niemowlęcia^[9]. Maria powracała do zdrowia całą jesień i zimę, w którym to czasie udało jej się powoli przekonać George’a Douglasa do słuszności jej sprawy^[10]. Tej nocy, którą obrano na jej ucieczkę Willie Douglas ukradł klucze i wypuścił z zamku przebraną w strój służącej Marię. Na brzegu czekała na nią łódź, którą przewieziono Marię na drugą stronę, skąd w towarzystwie George’a Douglasa i pozostałych zwolenników, uciekła do zamku Niddry w Lothian ^[11].

Anglik Thomas Percy, siódmy earl Nortumbrii, był kolejnym więźniem przetrzymywanym w Loch Leven, gdzie trafił po tym jak upadek katolickiego powstania z 1570 roku, zwanego „Powstaniem Północy” (ang. Rising of the North) zmusił go do ucieczki do Szkocji. James Douglas, ówczesny earl Morton złapał Thomasa i uwięził na zamku, skąd odesłał go później do Anglii na egzekucję^[1]. W 1588 roku sir William Douglas z Lochleven został earlem Morton, stając się tym samym szóstą osobą noszącą ten zaszczytny tytuł^[6] wraz z którym odziedziczył liczne posiadłości (w tym zamek Aberdour w Fife, na rzecz którego coraz rzadziej przebywał w Loch Leven ).

W 1675 roku pełniący w Szkocji funkcję królewskiego architekta sir William Bruce (ur. ok. 1630, zm. 1710), odkupił zamek Loch Leven od rodziny Douglasów. W roku 1686 Bruce zaczął wznosić na brzegu jeziora rezydencję Kinross House, tak by nowa posiadłość, ogród i zamek stały w jednej osi. Posiadłość Kinross to jedna z pierwszych w Szkocji budowli reprezentujących styl klasycystyczny. Z tej przyczyny zamek Loch Leven przestał służyć Bruce’owi jako rezydencja i stał się wizualnym punktem ogniskującym widok na skrupulatnie zaprojektowane przez niego ogrody^[4].

Zamek Loch Leven popadł w ruinę przed końcem XVII wieku ^[12], jednak w 1840 roku ruiny zamku zostały zabezpieczone, a zburzone kamienie i odpady uprzątnięto^[13]. W XVIII wieku posiadłość Kinross przeszła w ręce rodziny Grahamów, a w XIX wieku — Montgomerych, która zamieszkuje ją do dziś^[14].

Państwo objęło pieczę nad zamkiem Loch Leven w 1939 roku, a obecnie opiekę nad zabytkiem sprawuje towarzystwo Historic Scotland^[4]. Latem można dopłynąć na wyspę z Kinross dwunastoosobowym promem należącym do towarzystwa i zwiedzić ruiny zamku. Pozostałości zamku są chronione prawem jako ważny element dziedzictwa kulturowego^[15] i na liście zabytków Szkocji uzyskały kategorię A, co oznacza najwyższy stopień ochrony zabytków w tym kraju^[6].

Zamek i otaczające go budowle, z których pozostały do dziś tylko nieliczne ślady, zajmowały kiedyś prawie całą wyspę. Obecnie wyspa jest zalesiona i o wiele większa. Przybrała nowy kształt na początku XIX wieku, po tym jak znacznie obniżył się poziomu wody jeziora w wyniku wyregulowania ujścia rzeki Leven do zatoki Firth of Forth przy mieście Leven.

Zabudowę zamkową tworzy prostokątny dziedziniec, otoczony murami obronnymi z wyrastającymi w przeciwnych rogach wieżą rycerską (stołpem) i okrągłą wieżą Glassin Tower. Fundamenty zrujnowanych bocznych zabudowań widać po dwóch stronach dziedzińca. Z zewnętrznej zabudowy ocalał jedynie wał ziemi, wskazujący na rozmieszczenie ścian, a jedyne częściowo zachowane ruiny można zidentyfikować jako dawną piekarnię.

Wieża rycerska , czyli stołp, jest usytuowana w zachodnim rogu zabudowań i mierzy 11 m wysokości i 7 m szerokości. Dawniej była to budowla pięciopiętrowa, ale dach i drewniane podłogi rozpadły się już dawno temu^[2] . Najniższy poziom tworzy sklepiona piwnica, a ponad nią znajduje się, także sklepiona, kuchnia. Piętro wyżej mieściła się wielka sala, a wyżej — komnaty połączone spiralą klatki schodowej.

Glassin Tower to okrągła wieża, którą w XVI wieku dobudowano w południowo-wschodnim narożniku dawnej zabudowy zamkowej. Wieża posiada sklepioną piwnicę, wejście do której było w razie potrzeby zabezpieczane dzięki otworowi strzeleckiemu. Na wyższych piętrach znajdują się dwa niewielkie pokoje, pierwszy z których posiada wykuszowe okno.

Prace wykopaliskowe prowadzone na niewielką skalę w 1995 roku, pozwoliły na odnalezienie podstawy i pierwszych dwóch stopni kamiennej klatki schodowej, która prowadziła do Wielkiej Sali w wieży Glassin Tower. Niedaleko schodów, pod 0,75 metrową warstwą gruzu, archeologowie odnaleźli także XVI wieczną ceramikę i kości zwierzęce^[2].

• Coventry, Martin. (2001) The Castles of Scotland 3rd Edition. Goblinshead
• Fraser, Antonia. (1970) Mary Queen of Scots. Panther
• Grose, Francis. (1791) The Antiquities of Scotland Vol.II. S. Hooper
• Lindsay, Maurice. (1986) The Castles of Scotland. Constable & Co.