Wikipedija

1983

godina

< | 19. vijek | 20. vijek | 21. vijek | >
< | 1950-e | 1960-e | 1970-e | 1980-e | 1990-e | 2000-e | 2010-e | >
<< | < | 1979. | 1980. | 1981. | 1982. | 1983. | 1984. | 1985. | 1986. | 1987. | > | >>

Ovo je članak o godini 1983.

Godina 1983 bila je redovna godina koja počinje u subotu (link pokazuje kalendar).

1983. po kalendarima
Gregorijanski 1983. (MCMLXXXIII)
Ab urbe condita 2736.
Islamski 1403–1404.
Iranski 1361–1362.
Hebrejski 5743–5744.
Bizantski 7491–7492.
Koptski 1699–1700.
Hindu kalendari
• Vikram Samvat 2038–2039.
• Shaka Samvat 1905–1906.
• Kali Yuga 5084–5085.
Kineski
• Kontinualno 4619–4620.
• 60 godina Yin Voda Svinja
(od kineske Ng.)
Holocenski kalendar 11983.
p • r • u
Podrobnije: Kalendarska era
1983:
1 • 2 • 3 • 4 • 5 • 6 • 7 • 8 • 9 • 10 • 11 • 12
Rođenja • Smrti

Događaji

uredi

Januar/Siječanj

uredi
  • 1. 1. - ARPANET promenio protokole sa NCP na TCP/IP.
  • 1. 1. - Početak emitovanja programa klasične muzike Stereorama na Radio Beogradu.
  • 3. 1. - Počinje erupcija Kilauee na Havajima, koja još uvek traje (2016).
  • 3. 1. - Gukurahundi: počinje operacija zimbabveanske elitne Pete brigade protiv disidenata iz partije ZAPU i naroda Matabele - masakri traju do kraja 1984. pa i kasnije, ubijene su hiljade ljudi.
  • 7. 1. - Meksiko, Panama, Kolumbija i Venecuela osnovali Kontadorsku grupu radi rešavanja Centralnoameričke krize (građanski ratovi u Gvatemali, Salvadoru i Nikaragvi) - bez uspeha usled nekooperacije SAD.
 
† Vladimir Bakarić (1966)
  • 16. 1. - Umro Vladimir Bakarić, potpredsednik predsedništva SFRJ i član predsedništva CK SKJ - u državnom predsedništvu ga zamenjuje Mika Špiljak (po odluci Sabora 24. 2., Savezna skupština potvrdila 1. 3.).
  • januar - Zabrana predstave "Golubnjača" Jovana Radulovića u Novom Sadu prošlog meseca izaziva raspravu u zemlji.[1] Predstava se daje u beogradskom SKC.
  • januar - Direktiva 75 Nacionalne sigurnosti SAD: obuzdati i vremenom suzbiti sovjetski ekspanzionizam, promovisati procese promene u SSSR, angažovati se u pregovorima radi interesa SAD; modernizovati oružane snage, ne dozvoliti prenos tehnologije ili pomoć SSSR.
  • 17. 1. - U Cirihu počinju pregovori Jugoslavije i 50-tak zapadnih banaka o paketu pomoći kako bi zemlja mogla otplaćivati dugove (18 mlrd. dolara).
  • 17. 1. - Zemljotres na grčkom ostrvu Kefalonija, osetio se i u Italiji i Jugoslaviji.
  • 17. 1. - Dekret o proterivanju nelegalnih imigranata u Nigeriji, proterano milion i po ljudi, od čega 700.000 Ganaca.
  • 19. 1. - Nacistički ratni zločinac Klaus Barbie uhapšen u Boliviji.
  • 19. 1. - Ustavni sud prigovorio Saveznoj skupštini zbog zakona kojim se putovanje u inostranstvo uslovljava depozitom od 5000 dinara (uvedeno prošlog oktobra).
  • 19. 1. - Predstavnici 15 stranih vlada preporučili srednjoročni kredit od 1,3 milijarde dolara Jugoslaviji; 90-dnevna suspenzija vraćanja glavnice bankama.
  • 20. 1. - Vlada SFRJ optužuje Albaniju za "flagrantno" mešanje u unutrašnje stvari (povodom Kosova) i "pretnju silom".
  • 20. 1. - François Mitterrand izjavljuje u Bonu: "Pacifisti su na zapadu, a rakete na istoku" - odobrava razmeštanje raketa Peršing.
  • 20. 1. - U Beču dogovoreno da se iranska nafta za svetsko tržište prerađuje u Jugoslaviji. (šta je bilo s tim?)
  • 22. 1. - Björn Borg (26) iznenada objavio da se povlači iz tenisa.
  • 25. 1. - Lansiran IRAS, prva svemirska opservatorija koja je snimila čitavo nebo u infracrvenom spektru.
  • 26. 1. - Izdana verzija programa Lotus 1-2-3 za PC, killer aplikacija za tabelarne proračune.
  • 26. 1. - Janko Smole, zadužen za inostrane jugoslovenske finansije, tvrdi da će i bez reprograma biti isplaćeno 4,5 milijardi dolara dugova koji prispevaju ove godine.

Februar/Veljača

uredi
  • januar/februar - Pripreme za Zimske Olimpijske igre u Sarajevu, takmičenja na Jahorini, Bjelašnici i Trebeviću[2][3].
  • 2. 2. - Zagrebački nadbiskup Franjo Kuharić proizveden u kardinala.
  • 3. 2. - SIV najavio povećanje cena transporta i poljoprivrednih proizvoda do 33% (kraj polugodišnjeg zamrzavanja cena).
  • 6 - 13. 2. - Američki ABC prikazao sedam epizoda serije "Vetrovi rata", snimljene 1980-81; nastavak "Rat i sećanje" je prikazan 1988-89.
  • 6 - 26. 2. - Iračko-iranski rat — Operacija "Pre svitanja" je neuspešna iranska ofanziva sa ljudskim talasima u okolini Amare na jugoistoku Iraka.
  • 8. 2. - Izveštaj Kahanove komisije: Izrael je indirektno odgovoran za masakr u Sabri i Šatili u Libanu prošle godine, traži se ostavka ministra odbrane Arijela Šarona.
  • 9. 2. - Krenula TE Gacko u Hercegovini (nominalna snaga 300 MW).
  • 10. 2. - Bačena bomba na mirovni marš u Jerusalimu - Arijel Šaron daje ostavku na resor odbrane ali ostaje u vladi kao ministar bez portfelja (biće na čelu različitih ministarstava 1984-92, 1996-99, na kraju i premijer 2001-2006).
  • 12. 2. - Srednjoškolac Srđan Tomić brutalno ubijen nakon tuče dve grupe maloletnika na beogradskom Konjarniku[4].
  • 13. 2. - Požar u torinskom bioskopu Cinema Statuto, 64 mrtvih.
  • 14. 2. - U Beogradu uvedeni bonovi za ulje, prašak za veš i kafu, mada je Ustavni sud to ocenio nelegalnim - daje se litar ulja i 150g ječmenice po osobi mesečno[5] (neke gradske opštine ih uvele 31. 1., bonovi za benzin uvedeni u celoj zemlji prošlog oktobra).
  • 15. 2. - Grupa od 23 Albanca, "markista-lenjinista", osuđena u Prištini na jednu do 14 godina zatvora zbog zavere za "republiku Kosovo".
  • 16. 2. - Požari u bušu na dan Pepelnice u Viktoriji i Južnoj Australiji, 75 mrtvih.
  • 17. 2. - Intervju šefa SKJ Mitje Ribičiča - potrebna strana pomoć, strožija kontrola nad štampom.
  • 18. 2. - Opljačkane prodavnice u Titogradu, gde se prvi put posle mesec dana pojavio prašak za veš, izveštavaju beogradske novine.
  • 18. 2. - "Crni petak" u Venezueli, devalviran bolivar; od početka godine iz zemlje je iznošeno pola milijarde dolara kapitala nedeljno[6].
  • 18. 2. - Masakr u Nellieju: u 14 sela u centralnom Assamu, Indija, ubijeno, zvanično, 2.191 osoba istočnobengalskog muslimanskog porekla.
  • 18. 2. - Masakr u Wah Mee: tokom pljačke kockarnice u Seattleu ubijeno 13 ljudi.
  • 23. 2. - U Briselu ratifikovan trgovački i ekonomski sporazum Evropske ekonomske zajednice i SFRJ (parafiran 1980, stupa na snagu 1. 4.).
  • 25. 2. - Zemljotres kod Skoplja (VI), nema štete ali 12 ljudi umrlo od srca. Istog dana sudar autobusa i kamiona kod Valjeva, 7 mrtvih.
  • 26. 2. - Neke američke grupe za praćenje ljudskih prava (među kojima i Helsinki Watch) kritikuju, u smislu prikrivanja, izveštaj administracije o stanju ljudskih prava u svetu u vezi 12 zemalja, među kojima je i Jugoslavija.
  • 28. 2. - Posljednja epizoda TV-serije M*A*S*H postaje najgledanija emisija u historiji američke televizije.
  • 28. 2. - Kiro Hadži-Vasilev, lider SK iz Makedonije, kritikuje "intelektualce" koji kroz štampu "provociraju" partijsku vladavinu i traže višepartijski sistem.

Mart/Ožujak

uredi
  • 1. 3. - Predstavljena prva kolekcija satova firme Swatch.
  • 3. 3. - SR Srbija: Branko Radivojević, član izvršnog veća, smenjen jer se uselio u "superluksuzan stan", član predsedništva Viobran Stanojević dao ostavku zbog "nepravilnosti" u dodeli državnih stanova[7].
  • mart, početkom - U Sarajevu se održava svetsko juniorsko prvenstvo u brzom klizanju.
  • 6. 3. - Savezni izbori u Zapadnoj Nemačkoj su uspeh za vladajuću CDU/CSU, prvi put u Bundestag ulaze Zeleni.
  • 7. 3. - Banka za međunarodna poravnanja (BIS) pristala dati pozajmicu od 500 miliona dolara SFRJ (300 miliona odmah, ostatak dobila 14. 9. - kratkoročni kredit za predah).
  • 7 - 12. 3. - VII Konferencija Pokreta nesvrstanih u New Delhi-ju.
  • 8. 3. - Predstavljen IBM PC XT, verzija IBM PC iz 1981 sa ugrađenim hard diskom - proceser Intel 8088 na 4,77 MHz, RAM 128 KB, Hard 10 MB, operativni sistem PC DOS 2.0.
  • 8. 3. - Ronald Reagan naziva SSSR "zlom imperijom".
  • 9. 3. - Ubistvo Galipa Balkara: atentat jermenskih terorista na turskog ambasadora Galipa Balkara u Beogradu (podlegao dva dana kasnije). Građani pojurili za njima, poginuo student Željko Milivojević (dvojica uhapšenih terorista osuđeni na po 20 godina u martu 1984[8]).
  • 9. 3. - Irak predlaže novi mirovni plan, Iran prethodno zahteva 200 milijardi dolara odštete.
  • 11. 3. - Laburista Bob Hawke novi premijer Australije (do 1991).
  • 14. 3. - Salvadorski građanski rat: predsednica salvadorske Komisije za ljudska prava Marianella García Villas mučena do smrti od strane vojske.
  • mart - Dvojica funkcionera izdavačkog preduzeća "Otokar Keršovani" ostala bez posla, jer su objavili knjigu "Stvarno i moguće" Dobrice Ćosića, uprkos protivnom mišljenju hrvatskog CK, koji je knjigu opisao kao "nacionalističko i šovinističko delo"[9]
  • mart - Izveštaj radne grupe o odnosima u federaciji: republike se "autarkično ponašaju".
  • mart - U Austriji od herpesa stradao 31 lipicaner.
  • mart - U prvom kvartalu SFRJ smanjila trgovinski deficit za 43,7% u odnosu na isti period lane (iznosi 522 miliona dolara).
  • 21. 3. - Sovjetski premijer Nikolaj Tihonov stigao u petodnevnu posetu Jugoslaviji - dogovorena privredna saradnja, uvećanje uvoza nafte za 20%, 5,35 miliona tona ove godine.
  • 21. 3. - Politička i administrativna prestonica Obale Slonovače preneta u Yamoussoukro (/jamsokro/), rodno mesto predsednika Houphouët-Boignyja.
Reaganov govor o obrani i nacionalnoj sigurnosti - Strateška obrambena inicijativa
  • 23. 3. - Američki predsjednik Ronald Reagan objavljuje Stratešku obrambenu inicijativu, odnosno proturaketni program koji će mediji nazvati "Ratovi zvijezda".
  • 25. 3. - Jugoslavija postigla sporazum sa komitetom banaka kreditora - paket od dve milijarde dolara (1,4 mlrd. reprograma i 600 miliona novog zajma), deo MMF-ovog paketa od pet milijardi[10] (potpisano u septembru).
  • 25. 3. - TV emisija povodom 25 godina Motowna-a, Michael Jackson nastupio sa plesom moonwalk.
  • 25. 3. - Prva izvedba opere "Karmen" u beogradskom Narodnom pozorištu.
  • 26. 3. - Nikaragvanski građanski rat: kontraši napali selo Rancho Grande, među 70 mrtvih je i francuski lekar Pierre Grosjean.
  • 27. 3. - U Jugoslaviji uvedeno ljetno računanje vremena (od poslednje nedelje u martu do poslednje u septembru, odn. u oktobru od 1996).
  • 29. 3. - Dokument Savezne komisije za Program ekonomske stabilizacije ohrabruje mali biznis.
  • mart, krajem - Pesnik Gojko Đogo odlazi na odsluženje zatvorske kazne zbog zbirke "Vunena vremena", što izaziva niz protestnih večeri u Udruženju književnika Srbije.
  • 31. 3. - U Brazilu počinju protesti Diretas Já ("Direktni [izbori za predsednika] sada"); u zemlji je vojni režim João Figueiredo-a, godišnja inflacija je preko 200%.

April/Travanj

uredi
 
Američka ambasada u Bejrutu

Maj/Svibanj

uredi
 
Mika Špiljak (1967)
  • 15. 5. - Rotacija u Predsjedništvu SFRJ: Mika Špiljak predsjednik nakon Petra Stambolića.
  • 16. 5. - Smjenjen Joža Vlahović, glavni urednik "Danasa" (prigovarano zbog načina izveštavanja sa plenuma CK SKH) - pritisci na novinare i niže službenike traju već mjesecima[12].
  • 16. 5. - Sudanska vojska ugušila pobunu u borskom garnizonu na jugu zemlje.
  • 17. 5. - Libansko-izraelski sporazum: kraj ratnog stanja i postepeno povlačenje izraelske vojske; Libanci sledeće godine odbacuju sporazum.
  • 17. 5. - Grom udario u prizemljeni avion na aerodromu Golubovci kod Titograda, poginula dvojica radnika koji su se ispod njega sklonili od kiše.
  • 20. 5. - U časopisu Science objavljeni članci o zasebnim istraživanjima Roberta Galloa i Luca Montagniera: sidu izaziva neki novi retrovirus (1986. biće označen sa HIV).
  • 20. 5. - Vojno krilo Afričkog nacionalnog kongresa detoniralo auto-bombu u Pretoriji, 19 mrtvih, uključujući dvojicu počinitelja - cilj je bio štab Južnoafričkih vazduhoplovnih snaga.
  • 24. 5. - Fred Sinowatz je novi austrijski kancelar (do 1986), na čelu koalicije socijaldemokrata i liberala.
  • 25. 5. - Ovogodišnja proslava Dana mladosti izaziva kritike intelektualaca ("kulturni primitivizam") ali i Socijalističkog saveza ("religija i misticizam" pod vidom pohvale Titu).
  • 25. 5. - Prikazan film Star Wars Episode VI: Return of the Jedi.
  • 26. 5. - Zemljotres u Japanu, od cunamija poginulo 100 ljudi.
  • 26. 5. - 4. 6. - EuroBasket u Francuskoj: Italija 1, Jugoslavija 7 (na utakmici Italija-Jugoslavija 30. maja došlo do tuče među igračima).
  • 27. 5. - Malcolm McLaren izdao album Duck Rock, mešavinu više stilova različitih izvođača, naročito hip-hop i afričkih.
  • 28 - 29. 5. - Samit G7 u Williamsburgu: potvrđena NATO-ova odluka dvostrukog koloseka (ili ograničenje balističkih raketa ili njihovo postavljanje u Evropi), kao i značaj slobodnih tržišta i trgovine.

Jun/Juni/Lipanj

uredi

Jul/Juli/Srpanj

uredi
  • 2/3. 7. - Predsednica SIV-a Milka Planinc na noćnoj sednici predstavila stroge ekonomske mere kako bi se izbegao bankrot zemlje[17][18] - "moraju se prihvatiti oštri uvjeti za paket podrške stabilizacionom programu"; "alternativa je bila proglasiti moratorijum s ozbiljnim posledicama".
  • 8. 7.? - Oluja čupala drveće i nosila krovove u Nišu i Pirotu, jedna osoba poginula. Oluje i na Kosovu oko 17. 7., četvoro poginulih.
  • 11. 7. - Komisija za međunarodne odnose CK SKJ poziva na rešenje pitanja autokefalnosti Makedonske pravoslavne crkve (zbog "unutrašnjih i spoljnih... negativnih posledica" nepriznavanja iste od strane SPC).
  • 15. 7. - Najavljeno još sedam vrsta poreza u SFRJ od 1. novembra, uz postojećih 14, očekuje se dodatni prihod od 400 miliona dolara.
  • 15. 7. - Jermenska teroristička organizacija ASALA bacila bombu na pult Turkish Airlinesa na pariskom aerodromu Orly - osam poginulih.
  • jul - Talas vrućine u Italiji i jugoistočnoj Francuskoj (41,6°C u Firenci 23. 7.).
  • 20 - 29. 7. - 30. Pulski filmski festival: Velika zlatna arena za film "Zadah tela"[19].
  • 21. 7. - Na antarktičkoj stanici Vostok zabeleženo -89,2 °C.
  • 22. 7. - Tanjug: u prvoj polovini godine više nego prepolovljen jugoslovenski deficit u trgovini sa zapadom (sa 2,12 na 0,99 mlrd. dolara), zahvaljujući smanjenom uvozu i povećanom izvozu.
  • 22. 7. - Okončano Ratno stanje u Poljskoj.
  • 22. 7. - Iračko-iranski rat: operacijom Zora 2 Iranci otvaraju severni front u Iračkom Kurdistanu, postižu uspeh zahvaljujući podršci Kurda; Iračani u neuspelom kontranapadu prvi put koriste bojne otrove (iperit).
  • 23. 7. - Oslobodilački tigrovi Tamilskog Elama ubili u zasedi 13 šrilankanskih vojnika iz patrole Four Four Bravo; dolazi do nereda nazvanih Crni jul u kojima gine na stotine Tamila - početak građanskog rata u Šri Lanki (okončan 2009).
  • 23. 7. - Gimli Glider - kanadski putnički avion uspeo da se prinudno spusti u Gimli, Manitoba bez poginulih nakon što je jedrio zbog nestanka goriva.
  • 26. 7. - U SFRJ cene formalno "odleđene".
  • 28. 7. - U Zapadnoj Nemačkoj ubijen hrvatski emigrant Stjepan Đureković (Josip Perković i Zdravko Mustač osuđeni u Münchenu 2016.).
  • 30. 7. - 9. 8. - Operacija Zora 3 kod Mehrana na jugu je naporaznija od svih "Zori" za Irance.
  • 31. 7. - Šumski požar u blizini Dubrovnika.
  • leto - Mitar Mrkela prešao u Crvenu zvezdu iz OFK Beograda.

Avgust/August/Kolovoz

uredi
  • 4. 8. - Thomas Sankara (33), prozvan "Afrički Če Gevara", dolazi popularnim pučem (u organizaciji Blaisa Compaoréa) na vlast u Gornjoj Volti, pokreće ambiciozne socijalne i ekonomske programe (ubijen 1987).
  • 8. 8. - Gvatemalski vojni vladar Efraín Ríos Montt zbačen vojnim udarom, nastavlja ministar odbrane Óscar Humberto Mejía Victores (do 1986).
  • 10. 8. - Počinje francuska operacija Manta u Čadu, za predsednika Habrea i protiv pobunjenika podržanih od Libije.
  • 10. 8. - Sergio Onofre Jarpa imenovan za ministra unutrašnjih poslova Čilea s mandatom za dijalog sa opozicionom Demokratskom alijansom, ali Pinochet ubrzo napušta otopljavanje.
  • 20. 8. - Osuđena grupa "muslimanskih nacionalista" uhapšenih u aprilu; Alija Izetbegović osuđen na 14 godina (kasnije skraćeno na 12, izašao 1988.).
  • 21. 8. - Lider filipinske opozicije Benigno Aquino, Jr. ubijen na aerodromu odmah po povratku u zemlju - borbu preuzima udovica Corazon (predsednica 1986-92).
  • 22. 8. - Nekoliko hiljada ljudi u Beogradu prisustvuje sahrani Aleksandra Rankovića, koji je umro tri dana ranije u Dubrovniku[20].
  • 25. 8. - Troje Rumuna, uključujući trudnicu, preletelo u avionu za zaprašivanje useva preko Jugoslavije i Mađarske i sletelo u Austriju, gde su zatražili azil[21].
  • 25. 8. - 11. 10. - U Makedoniji održani vojni manevri "Jedinstvo 83".
  • 26. 8. - Poplave u Bilbau i okolini odnose 45 života.

Septembar/Rujan

uredi
 
Let Korean Aira 007

Oktobar/Listopad

uredi
 
Napadi na kasarne u Bejrutu: ruševine
 
Operacija Urgent Fury: američki marinci na Grenadi
  • 22. 10. - "Vruća jesen" nemačkog mirovnog pokreta: stotine hiljada ljudi napravilo ljudski lanac od Stuttgarta do Neu-Ulma, velike manifestacije i u Hamburgu i Zapadnom Berlinu.
  • 23. 10. - U Zagrebu rođen Robert Veriga, prva "beba iz epruvete" u SFRJ.
  • 23. 10. - Napad kamiona-bombi na kasarne američkih i francuskih snaga u Bejrutu - gine 241 američki vojnik, 58 francuskih padobranaca i 6 libanskih civila.
  • 25. 10. - Operacija Urgent Fury: američka invazija na Grenadu.
  • 30. 10. - Prvi demokratski izbori u Argentini posle sedam godina vojne vlasti.
  • 30. 10. - Erzurumski zemljotres u Turskoj, 1300 žrtava.

Novembar/Studeni

uredi
  • novembar - Hustler donosi parodiju reklame koja sugeriše da je teleevangelista Jerry Falwell imao prvo seksualno iskustvo sa majkom - spor ide do Vrhovnog suda 1988.
  • 1. 11. - Stupa na snagu Konvencija o očuvanju migratornih vrsta divljih životinja (Bonska konvencija).
  • 2. 11. - Dinamo Berlin igrao sa Partizanom u Beogradu, dvojica igrača, Falko Götz i Dirk Schwegel (?), prebegli na zapad.
  • 2. 11. - Na referendumu u Južnoj Africi podržan novi ustav kojim je ustanovljen trikameralni parlament, s ograničenim učešćem Obojenih i Indijaca - sistem traje 1984-94.
  • 2. 11. - Chrysler predstavlja Dodge Caravan, smatra se da je to prvi minivan.
  • 2 - 11. 11. - Operacija Able Archer 83 - vojna vježba NATO koju su Sovjeti protumačili kao pripreme za skori početak trećeg svjetskog rata.
  • 6. 11. - U Turskoj održani prvi izbori od puča 1980, pobeđuje nova partija ANAP, na čelu sa Turgutom Özalom.
  • 8. 11. - Eksplozija metana u rudniku Mramor kod Tuzle, pet poginulih.
  • 8. 11. - TAAG Angola Airlines Flight 462: avion pao prilikom poletanja u Lubangu, Angola, 130 mrtvih - UNITA tvrdi da je oborila avion, ali nisu pronađeni dokazi.
  • 9. 11. - U Beogradu uvedene restrikcije struje nakon kvara u termocentrali koji je zapretio raspadom sistema; isključenja traju do osam sati, na snazi su i u ostatku zemlje zbog letošnje suše i hladnog vremena[32].
  • 9. 11. - Zamena beba u porodilištu u Srebrenici.
  • 9. 11. - U Holandiji kidnapovan Freddy Heineken, direktor pivarske kompanije, i njegov vozač - oslobođeni 30. 11. nakon isplaćenog otkupa.
  • 10. 11. - Američki student Fred Cohen prikazao jedan od prvih kompjuterskih virusa.
  • 10. 11. - Javnosti predstavljen projekat Microsoft Windows-a - Windows 1.0 izdat dve godine kasnije.
  • 13. 11. - Prve američke krstareće rakete stižu u britansku bazu RAF Greenham Common, okruženu protestima.
  • 14. 11. - Amerika FDA odobrila za upotrebu Imunosupresantni lek ciklosporin (prvi put upotrebljen 1980) - revolucija u transplantaciji organa.
 
Pershing II

Decembar/Prosinac

uredi
 
Turgut Özal
  • 13. 12. - Turgut Özal je novi premijer Turske (do 1989, zatim predsednik do smrti 1993), čime počinje civilni režim.
  • 15. 12. - Francuski predsednik Miteran stigao u trodnevnu posetu Jugoslaviji.
  • 15. 12. - Sudar putničkog i teretnog vlaka u Zagrebu, troje mrtvih.
  • 15. 12. - U Argentini osnovana Nacionalna komisija za nestale osobe - u izveštaju iz sledeće godine dokumentovan nestanak najmanje 8.961 osobe (procene idu do 30.000) u periodu 1976-83.
  • decembar - U jednoj novosadskoj srednjoj školi bojkotovali časove marksizma zbog učenja napamet (đačka uzrečica "Mrzim ga kao marksizam").
  • 17. 12. - Požar u madridskom noćnom klubu Alcalá 20, stradalo 82-oje.
  • 17. 12. - Tempirana bomba Privremene IRA-e eksplodirala ispred londonskog Harrodsa, 6 mrtvih.
  • 18. 12. - "Drugi Lockheedovi izbori" u Japanu, liberal-demokrati premijera Nakasonea gube apsolutnu većinu, ali Kakuei Tanaka je ubedljivo reizabran.
  • 19. 12. - U Rio de Janeiru ukraden originalni Trofej Julesa Rimeta, nikada nije pronađen.
  • 20. 12. - 11. plenum CK SKJ, o Kosovu - govori se o oštrim merama za probleme.
  • 21. 12. - Pobedom nad Bugarskom 3:2 u zadnjim trenucima meča u Splitu, Jugoslavija se kvalifikovala na UEFA Euro 1984 u Francuskoj (Mladen Delić: "Ljudi, je li to moguće!?").
  • 23. 12. - Kießlingova afera: nemački NATO-general Günter Kießling prevremeno penzionisan zbog optužbe da je homoseksualac (što bi ga činilo metom ucene) - kasnije je oslobođen optužbe.
  • 25 - 27. 12. - Savezna skupština usvojila novi budžet, kao i niz novih ekonomskih zakona i mera, zamrznute cene do 1. 7.[34]. Predsednica SIV Milka Planinc najavljuje da 1984. neće biti lakša od protekle godine[35].
  • 29. 12. - Premijera predstave "Kolubarska bitka" u JDP, Mihizova dramatizacija Ćosićevog "Vremena smrti".
  • 29. 12. - U Tunisu izbijaju neredi zbog poskupljenja hleba/kruha, do 5. januara gine preko 100 ljudi.
  • 30. 12. - Savezni zavod za statistiku: SFRJ ima 22.895.900 stanovnika, 163.700 više nego prošle godine.
  • decembar - U prodaji su "Računari u vašoj kući", s datumom januar 1984, specijalno izdanje časopisa "Galaksija", sa uputstvom za samogradnju istoimenog računara.
  • 31. 12. - Vojni udar u Nigeriji: zbačen Shehu Shagari, dolazi gen. Muhammadu Buhari (do 1985, i opet od 2015, demokratski izabran).

Tokom godine

uredi
  • 1982-83 - Klimatski fenomen El Ninjo je jedan od najjačih zabeleženih, izaziva vremenske nepogode širom sveta i povećano interesovanje naučnika.
  • Početak rada elektrana TE Nikola Tesla B i TE Kosovo B.
  • Sarajevo se sprema za Zimske olimpijske igre 1984.
  • Vojislav Koštunica i Kosta Čavoški: "Stranački pluralizam ili monizam" o dolasku komunista na vlast.
  • Dobrica Ćosić: "Stvarno i moguće", zbirka eseja (po prvi put objavljena Ćosićeva pristupna beseda pred SANU 1977 i govor pred CK SKS iz 1968).
  • Inflacija u Jugoslaviji 58,4%; strogim merama štednje smanjen trgovinski deficit, ostvaren suficit platnog bilansa[36] od 300 miliona dolara, prema deficitu od 1,6 milijardi prošle godine[37]. Inflacija je prošle godine bila 28,4% a pretprošle 39,3[38].
  • U januaru 1984. New York Times objavljuje članak "Droge zatupljuju Zlatnu omladinu u Jugoslaviji" (tj. decu funkcionera), takođe govori i o problemu nezaposlenosti, nestašicama i pitanju otići ili ostati[39].
  • Izveštaj Freedom House-a: Poljska, Južna Afrika i Jugoslavija su u kategoriji delimično slobodnih zemalja, zahvaljujući naporima pojedinaca[40].

1983. u temama

uredi
  • Televizija. TV serije: "Kiklop" (TV serija nakon filma a po romanu), "Lažeš, Melita", "Rade Končar", "Zamke" (TV Zagreb); "Ilinden" (TV Skopje); "Priče iz Nepričave", "Stripomanija", "Osvajanje sreće" (TV Beograd); "Dani AVNOJ-a" (TV Sarajevo); "Mrtvi se ne vraćaju" (TV Novi Sad).
  • Neka vozila uvedena 1983:

Rođenja

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1983.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

uredi

Mart/Ožujak – April/Travanj

uredi

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

uredi

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

uredi

Smrti

uredi
Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1983.

Januar/Siječanj – Februar/Veljača

uredi

Mart/Ožujak – April/Travanj

uredi

Maj/Svibanj – Jun/Lipanj

uredi

Jul/Srpanj – Avgust/Kolovoz

uredi

Septembar/Rujan – Oktobar/Listopad

uredi

Novembar/Studeni – Decembar/Prosinac

uredi

Kroz godinu

uredi

Nobelova nagrada za 1983. godinu

uredi

Reference

uredi
  1. ↑ Yugoslav Public and Officials Alarmed by a Play Arhivirano 2011-07-28 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA-RFE
  2. ↑ Sarajevo Rehearses For 1984 Olympics. upi.com Archives Feb. 2, 1983
  3. ↑ If faith can move mountains, then willingness and a.... upi.com Archives Feb. 3, 1983
  4. ↑ Srbija tone u nasilje | Srpske stranice Arhivirano 2016-11-15 na Wayback Machine-u. serbianna.com May 5, 2010 (pr. 21.12.2016)
  5. ↑ Foreign News Briefs. upi.com Archives Feb. 14, 1983
  6. ↑ Jorge I. Domínguez (1994). Latin America's International Relations and Their Domestic Consequences: War and Peace, Dependency and Autonomy, Integration and Disintegration. Taylor & Francis. str. 347–. ISBN 978-0-8153-1490-5. 
  7. ↑ Purge party leadership. upi.com Archives March 3, 1983
  8. ↑ Two Armenians who claimed they were freedom fighters avenging.... upi.com Archives March 9, 1984
  9. ↑ Cosic's Book: a Case Study of Yugoslavia's Censorship Arhivirano 2016-03-07 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA - Radio Free Europe
  10. ↑ Banks to Aid Yugoslavia, New York Times, March 26, 1983
  11. ↑ Tito's Successors Fear "Moslem Nationalism"[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  12. ↑ Yugoslav journalist pressured into resigning. upi.com Archives May 17, 1983
  13. ↑ Third World nations, hoping to relieve crippling debts and.... upi.com Archives June 6, 1983
  14. ↑ Wide gap between industrialized and poor nations. upi.com Archives July 3, 1983
  15. ↑ A methane gas explosion ripped through a newly opened.... upi.com Archives June 7, 1983
  16. ↑ Tito's Successors Fear "Moslem Revolution" in Yugoslavia[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  17. ↑ Yugoslav Reforms: A "Surgical Operation Without Anesthesia"[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  18. ↑ First Radical Changes Inaugurated in Yugoslavia's Economy[mrtav link], S.Stanković, RFE Research
  19. ↑ 30. Pulski filmski festival Arhivirano 2021-08-03 na Wayback Machine-u. arhiv.pulafilmfestival.hr
  20. ↑ Aleksandar Rankovic - political profile of a Yugoslav "Stalinist" Arhivirano 2016-03-12 na Wayback Machine-u, Slobodan Stanković, OSA - Radio Free Europe.
  21. ↑ Foreign News Briefs. upi.com Archives Aug. 25, 1983
  22. ↑ Yugoslavian officials Friday signed an agreement with roughly 600.... upi.com Archives Sept. 9, 1983
  23. ↑ Binder, David (January 12, 1984). Drugs Dulling Golden Youth in Yugoslavia. New York Times
  24. ↑ Bush restates U.S. backing for Yugoslavia. upi.com Archives Sept. 17, 1983
  25. ↑ President Sandro Pertini flew to Yugoslavia today to inaugurate.... upi.com Archives Sept. 21, 1983
  26. ↑ Dismissal of Croatia's Minister of Internal Affairs Breeds Speculation[mrtav link], Stanković, RFE Research (1984)
  27. ↑ Tragediju Bilaja oteti zaboravu. gspress.net. travanj 22, 2016
  28. ↑ Komisija za ljudska prava Ujedinjenih nacija & 19.2. 1985, str. 31
  29. ↑ Richard Bernstein (1.3. 1985). „U.N. RIGHTS STUDT FINDS AFGHAN ABUSES BY SOVIET”. New York Times. 
  30. ↑ Foreign News Briefs. upi.com Archives Oct. 15, 1983
  31. ↑ Yugoslav Party Veteran Urges Democratization of Political Life Arhivirano 2011-07-28 na Wayback Machine-u, Zdenko Antić, OSA - RFE
  32. ↑ Yugoslavia suffers energy shortages. upi.com Archives Nov. 11, 1983
  33. ↑ Yugoslav Leader Says Security Service Has No Political Role Arhivirano 2016-03-08 na Wayback Machine-u, Stanković, RFE Research
  34. ↑ Yugoslavia Introduces a Series of New Economic Measures[mrtav link], Antić, RFE Research
  35. ↑ Prime Minister Milka Planinc Tuesday said the next year.... upi.com Archives Dec. 27, 1983
  36. ↑ Improvement in Yugoslavia's 1983 Foreign Trade Balance[mrtav link], Antić, RFE Research
  37. ↑ Foreign News Briefs. upi.com Archives May 14, 1984
  38. ↑ Foreign News Briefs. upi.com Archives Jan. 11, 1984
  39. ↑ Binder, David (January 12, 1984). Drugs Dulling Golden Youth in Yugoslavia. New York Times
  40. ↑ Only a third of world truly free, report says. upi.com Archives Jan. 5, 1984
  41. ↑ More on the Romanian "Gastarbeiter" in Yugoslavia[mrtav link], Stanković, RFE Research
  42. ↑ Explore Yugoslavia LP Album from 1983 on Discogs. discogs.com (pristup. 1. 6. 2016.)
  • Collier's Year Book za 1983 (Microsoft Encarta 2004).

Spoljne veze

uredi
Izvor: https://sh.wikipedia.org/w/index.php?title=1983&oldid=41866064