Islamska arhitektura

Serija članaka na temu:
Islam
Vjerovanja Jedinstvo Boga • Poslanici • Svete knjige • Anđeli • Predestinacija • Sudnji dan Praksa Ispovijedanje vjere • Molitva • Post • Hodočašće • Dobročinstvo Ličnosti i historija Muhamed (porodica • drugovi) • Ali • Abu Bakr • Umar • Rašidun • Kalifat • Islamizacija • Imamat Tekstovi i zakoni Kuran • Hadis • Suna • Pravo • Teologija • Biografije Muhameda Grane islama Sunizam • Šijitizam • Ibadizam Kultura i društvo Škole • Teologija • Filozofija • Nauka • Umjetnost • Arhitektura • Gradovi • Džamija • Kalendar • Blagdani • Žene • Djeca • Vođe • Politika • Islamizam • Liberalizam • Sufizam,Tarikat,Tesavuf Srodne teme Islamistika • Islamski rječnik • Kritika islama • Islamofobija
v  • r  • u

Islamska arhitektura (Arapski: عمارة إسلامية) obuhvata širok opseg svjetovnih i religijskih arhitektonskih stilova od utemeljenja islama do današnjice, utjecajući dizajnom i konstrukcijom zgrada i građevina na ukupnu islamsku kulturu.

Najčešći tipovi građevina na kojima se primječuje islamska arhitektura su: džamije, mezari, palače i utvrđenja. Osim ova četiri tipa građevina, u islamskoj arhitekturi postoje i brojne druge građevine i objekti od manje važnosti kao što su javna kupatila, fontane i stambeni objekti, odnosno kuće.^[1]

630. godine Muhammed, sa svojim ashabima ponovo ulazi u Mekku i uzima je od plemena Kurejša. Centralno islamsko svetište Kaba je ponovo obnovljena i ponovo je postala najsvetiji hram islama. Obnova je počela prije smrti Muhammeda, 632. godine od strane etiopskog stolara koji je preuređivanje uradio po svom narodnom običaju. Ovo svetište je bilo prvo važno djelo islamske arhitekture. Zidovi su bili ukrašeni slikama Isusa, Marije, Abrahama, anđela, kršćanskih proroka (u islamu Božijih poslanika)i drveća. Novi zakoni koji su kasnije uvedeni u Šerijat u 9. vijeku, zasnovani na hadisu Muhammeda, , su zabranjivali upotrebu ikona te vrste u arhitekturi, posebno one sa ljudima i životinjama.^[1]

U 7. vijeku su Arapi koji su primili islam, osvojili velike teritorije. Nakon što su muslimani uzeli pod kontrolu skoro cijeli region, jedna od osnovnih potreba im je bilo mjesto gdje bi mogli obavljati namaz, odnosno džamije. Jednostavan izgled je morao obezbjediti elemente ugrađene u sve džamije i prve generacije muslimana su gradile jednostavne građevine zasnovane na izgledu Poslanikove kuće ili su preuređivali i prilagođavali svojim običajima i propisima postojeće građevine, kao naprimjer crkve.

Specifičan prepoznatljivi stil islamske arhitekture se razvio ubrzo nakon vremena Poslanika Muhammeda, i to iz rimskog, egipatskog, perzijskog i bizantijskog modela. Jedan od najranijih primjera islamske arhitekture je Kupola nad Stijenom, izgrađena 691. godine u Jeruzalemu. Imao je unutrašnji nadsvođeni prostor, kružnu kupolu i koristio je ponavljajuće dekorativne šare (arabesku).

Velika džamija Samarre u Iraku, završena 847. godine, kombinirala je hipostilizovanu arhitekturu redova i kolona koji su podržavali ravnu podlogu ogromne munare koja je bila konstruisana iznad same džamije.

Aja Sofija u Istanbulu je uticala na islamsku arhitekturu. Kada su Osmanlije osvojili Carigrad od Bizanta, baziliku su pretvorili u džamiju (sada muzej) i pripojili elemente bizantijske arhitekture u svoja nova djela (naprimjer kupole). Aja Sofija je također služila kao uzor za mnoge osmanske džamije kao što su Šehzada džamija, Sulejmanije džamija i Rustem pašina džamija.

Jedna od prvih civilizacija koja se upoznala sa islamom i koja ga je primila još za vrijeme prvih generacija je Perzija. Prestolnica Perzijskog kraljevstva u 7. vijeku je ležala istočno od rijeka Tigris i Eufrat. Zbog blizine, islamski arhitekti nisu samo posuđivali, nego i prisvajali tradiciju propalog Perzijskog carstva.

Islamski arhitekti su mnogo toga posudili iz perzijske arhitekture i često se može zvati nastavak i dalji razvoj i evoluiranje perzijske arhitekture.

Mnogi gradovi kao naprimjer Bagdad, su zasnovani na na gradovima kao što su Firuzabad u Perziji. Ustvari, poznato je da su dva dizajnera koja je Al-Mansur zaposlio da osmisle izgled grada, bili Naubakht (نوبخت), biviši perzijski oroastrijanac i Mašallah (ماشاء‌الله), bivši jevrej iz iranskog grada, Horasan.

Izgradnja Velike džamije Kordobe je započela 785. godine i označava početak islamske arhitekture na Pirinejskom poluotoku i Sjevernoj Africi (vidi Mauri). Džamija je poznata po svojim upadljivim lukovima. Maurska arhitektura je dosegla svoj vrhunac sa izgradnjom Alhambre, veličanstvene palače/tvrđave u Grenadi koja zrači sa otvorenošću i svježinom unutrašnjosti ukrašene crvenom, plavom i zlatnom. Zidovi su ukrašeni sa motivima prirode, posebno lišća, arapskim natpisima i arabeskom. Zidovi su također obloženi keramikom.

Čak i nakon završetka Rekonkiste, islamski stil je još dugo uticao na arhitekturu Španije. Interesantno je da su Španci u srednjem vijeku koristili Mudejar stil, koji je ustvari imitacija stila islamske arhitekture. Jedan od najboljih primjera maurske arhitekture je Alkazar u Sevilji.

Timurska arhitektura je vrhunac islamske umjetnosti u Centralnoj Aziji. Veličanstvene i impoznatna građevine izdignute od strane Timura i njegovih nasljednika u Samarkandu i Haratu su pomogle rasprostraniti uticaj Ilkhanidske škole umjetnosti u Indiji, pa prema tome učiniti poznatom i mongolsku školu arhitekture. Timurska arhitektura je započela sa svetištem Ahmeda Jasavija u današnjem Kazahstanu, a doživjela svoj vrhunac sa izgradnjom mauzoleja Gur Amir u Samarkandu. Stil je uglavnom izveden iz Perzijske arhitekture. Osna simetrija je karakteristična za sve glavne timurske građevine, posebno kod Šah Zendah u Samarkandu i kod džamije Govhar Šad u Mešhedu. Građevine obiluju različitim oblicima dvostrukih kupola, a sa vanjske strane su prelivene sa blistavim bojama.

Arhitektura Osmanlijskog carstva je u cjelini specifična i drugačija od ostalih, posebno kada je u pitanju izgradnja džamija u stilu Mimara Sinana, kao Sulejmanije džamija iz 16. vijeka. Gotovo 500 godina, Bizantska arhitektura je uticala na izgradnju crkvi kao što je Aja Sofija, koja je poslužila kao primjer za mnoge osmanlijske džamije kao što je Šehzada džamija, Sulejmanije džamija i Rustem pašina džamija.

Osmanlije su dostigle najviši stepen arhitekture u islamskim zemljama. Oni su posjedovali tehnike izgradnje nepreglednog unutrašnjeg prostora ograničenog "bestežinskom", ali masivnom kupolom, i uspjevali su napraviti perfektan sklad između unutrašnjeg i vanjskog prostora, kao i sklad tame i svjetlosti. Islamska religiozna arhitektura se sastojala od izgradnje jednostavnih zgrada sa prostranom dekoracijom, sve dok je nisu preobrazile Osmanlije kroz novi dinamični arhitektonski izražaj koji se ogledao u izgradnji lukova, kupola, polukupola i stubova. Džamije, koje su bile male i mračne prostorije sa zidovima pokrivenim arabeskama, su preobražene u svetište estetike i tehnološke ravnoteže, oplemenjene elegancijom i sa nagovještajem dotad neviđene superiornosti.

U arhitekturi, Fatimidi slijede tehniku Tulunidske dinastije i koriste slične materijale, ali su veliki dio toga sami razvili. U Kairu, njihova prva džamija je bila Al-Azhar džamija, osnovana zajedno sa gradom (969.-973.), koja je zajedno sa obližnjom visokoobrazovnom ustanovom (Al-Azhar univerzitet), postala duhovni centar za Ismailite. Džamija Al-Hakima (996.-1013.), važan primjer fatimidske arhitekture i arhitektonskog ukrašavanja, je odigrala važnu ulogu u fatimidskoj ceremoniji koja naglašava vjersku i političku ulogu fatimidskog halife. Pored detaljnih pogrebnih spomenika (mezarja), ostale opstale fatimidske građevine uključuju džamiju Al-Akmar (1125.) kao i grandioznu kapiju od zidina Kaira izgrađenu od strane moćnog fatimidskog emira i vezira Badr al-Džamalija (1073.-1094.).

Al-Hakim džamija (990.-1012.), renovirana od strane Dr. Sjedna Muhammeda Burhanuddina (vođu Davudi Bohra zajednice) i Al-jame-al-Akmar, poznatog po fatimidskoj filozofiji i simbolici i po tome što je ponovo oživio tu arhitekturu.

Vladavina Memluka] (1250.-1517.) označila je cvjetanje islamske umjetnosti koja se najviše primijeti u starom Kairu. Njihova pobožnost se najviše ogleda u velikim religioznim kompleksima ali i u umjetničkim djelima. Zbog svog religijskog zanosa postali su zaštitnici arhitekture i umjetnosti. Također pod njihovom upravom procvjetla su i trgovina i agrikultura, a Kairo je postao jedan od najbogatijih gradova Bliskog Istoka ali i centar umjetničkih i intelektualnih djelovanja. Zbog ovoga je po riječima Ibn Halduna Kairo postao "centar svemira i bašta svijeta". Memluci su koristili rad u drvetu i tačkaste svjetlosne efekte u svojim zgradama. Dobar primjer toga su prekrasni svodovi, palače, i munare koje postoje po čitavom Kairu.

Historija se dijeli na dva perioda, odnosno dvije dinastije: Bahri Memluci (1250.-1382.) i Burji Memluci (1382.–1517.). Bahri Memluci su porjeklom od Qipchaq Turaka iz južne Rusije, a porijeklo Burji dinsatije je Kakuzijsko-Circazijsko.

Umjetnost i arhitektura čitavog memlučkog perioda su definisani tokom Bahri perioda. Dekorativna umjetnost memluka se cijenila po mediteranskom području i u Evropi gdje je i uticala na mjesnu proizvodnju. Posebno su se isticale dekoracije svjetlucavim staklom, te unutrašnjost ukrašena rezbarenim drvetom, metalom, i tkaninama. Jedan od primjera je i uticaj memlučke staklene robe na Venecijansku industriju stakla.

Pod vlašću Baibarovog saveznika i nasljednika Kala’una (1280.–1290.), započeo je patronat javnih i vjerskih temelja gdje su bile uključene medrese, mauzoleji, munare i bolnice. Takvi kompleksi ne samo da bi osiguravali bogatstvo patrona nego bi i ovjekovječili njegovo ime, što je oboje bilo ugroženo pravnim problemima oko nasljedstva i konfiskacijom imovine. Osim Kala’unovog kompleksa druge važne akvizicije sultana Bahri Memluka uključuju i ona od al-Nasir Muhammada (1295. – 1304.) i Hasanov kompleks (započet 1356).

Sultani Burji Memluka su slijedili umjetničku tradiciju svojih Bahri prethodnika. Memlučke tkanine su bile iznimno cijenjene u međunarodnoj trgovini. U arhitekturi su i dalje favorizirali temelje javnih i vjerskih objekata. Najznačajnija akvizicija ranog Burji perioda u Egiptu uključivala je komplekse koje su izgradili Barkuk (r. 1382 – 1399.), Faraj (r. 1399. – 1412.), Šejh Mu’ayyad (r. 1412.–1421.), i Baibars (r. 1422.–1438.).

U istočnim mediteranskim provincijama, unosna trgovina tkaninama izmađu Irana i Evrope omogućila je oživljavanje ekonomije. Značajne su bile i komercijalne aktivnosti hadžija na ruti između Mekke i Medine. Velika skladišta, poput Han al-Kadi (1441.), su podizana da bi zadovoljila zahtjeve trgovine. Ostali javni temelji u regiji su uključivali džamije Aqbugha al-Utrush (Aleppo, 1399 – 1410) i Sabun (Damask, 1464) i medresu Jaqmaqiyya (Damask, 1421).

U drugoj polovini 15. vijeka umjetnost je procvala pod patronatom Qa’itbay (r. 1468–1496), najvećim vladarom kasih memlučkih sultana. Tokom njegove vladavine svetišta u Mekki i Medini su značajno obnovljena. Najznačajniji gradovi su bili preplavljeni trgovačkim kućama, religijskim objektima i mostovima. U Kairu na Sjevernom groblju se nalazi Qa’itbay kompleks koji je najpoznatije i najcjenjenije djelo ovog perioda.

Gradnja se nastavljala i za vrijeme posljednjeg memlučkog sultana, Qansuh al-Ghawri (r. 1501.–1517.) koji je podigao i vlastiti kompleks (1503.-1505.) ali konstrukcijske metode su odražavale finansijsko stanje zemlje. Iako je memlučko carstvo ubrzo postalo dio Osmanskog carstva (1517.), vizualna kultura memluka je nastavila inspirisati Osmanlije i ostale islamske umjetničke tradicije.

Još jedan karaterističan podstil islamske arhitekture je arhitektura Mogulskog carstva u Indiji u 16. vijeku koja predstavlja spoj perzijskih i hinduističkih elemnata. Mogulski vladar Akbar Veliki je 1500ih izgradio kraljevski grad Fatehpur Sikri, udaljen 42 kilometra od Agre.

Najpoznatiji primjer Mogulske arhitekture je Tadž Mahal, "Suza vječnosti", izgrađen 1648. od strane vladara Šaha Džehana u znak sjećanja na svoju suprugu Mumtaz Mehel koja je umrla tokom porođaja njihovog četranestog djeteta. Velika upotreba dragog i poludragog kamena, ugrađenog u Tadž Mahal i velika količina bijelog mramora su skoro dovele do bankrota Mogulsko carstvo. Tadž Mahal je savršeno simetričan, izuzev sarkofaga Šaha Džehana, koji nije postavljen na centru grobnice, jedan sprat ispod prizemlja. Džamija od ogledala je izgrađena od crvenog pješćara (pješćanog kamena) da upotpunjuje sa vanjske strane sličnu džamiju iz Mekke i ova džamija je u cjelosti simetrična. Drugi objekat koja je izgrađen da pokaže veličinu mugalskog uticaja su Šalmarski vrtovi.

Prva kineska džamija je podignuta u 7. vijeku u vrijeme Tang dinastije u mjestu Xi'an. Velika džamija Xi'ana čije sadašnje zdanje potiče još iz doba Ming dinastije ne odražava glavne karakteristike koje se često povezuju sa tradicionalnim džamijama. Zapravo slijedi tradicionalnu kinesku arhitekturu. Džamije u zapadnoj Kini imaju više elemenata zajedničkih sa džamijama u ostatku svijeta. Džamije zapadne Kine mnogo češće uključuju munare i kupole, dok džamije u istpčnoj Kini mnogo češće podsjećaju na pagode.^[2]

Značajna karakteristika Kineske arhitekture je naglašavanje simetrije koja se veže za osjećaj raskoši. Ovo se odnosi na sve, od palata do džamija. Jedan značajan izuzetak je dizajn bašte koji ima tendenciju asimetrije istaknute što je to više moguće. Kao u kineskom okomitom slikarstvu, glavni princip koji naglašava kompoziciju bašte je dozvoliti vakifu da uživa u bašti bez pravila kao u samoj prirodi.

Kineske džamije mogu biti građene crvenom ili sivom ciglom ali drvene konstrukcije su najčešće jer su one najotpornije da izdrže zemljotrese. Međutim potpuno su neotporne na požare. Krov tipične kineske građevine je zaobljen; postoje striktne klasifikacije tipa zabat koje se mogu uporediti sa klasičnim redom evropskih kolona.

Većina džamija imaju određene zajedničke karakteristike, ali kao i u drugim regionima kineska islamska arhitektura odražava lokalnu arhitekturu. Kina je poznata po svojim prekrasnim džamijama koje odražavaju dvorce. Ipak u zapadnoj Kini džamije podražavaju one sa Bliskog Istoka sa visokim vitkim munarama i kupolastim krovovima. U sjeverozapadnoj Kini postoji kombinacija istočnjačkog i zapadnjačkog stila. Džamije imaju sjajne krovove u budističkom stilu iza zazidanih bašta u koje vode ulazi sa lučnim nosačima prema minijaturnim kupolama i munarama. (vidi Bejtullahova džamija).^[3]

Islamska osvajanja Sjeverne Afrike su rezurtirala razvojem islamske arhitekture u tom području koja uključuje i slavnu Kairsku Citadelu.

Južno od Sahare islamski uticaj je uzrokovao značajan razvoj arhitekture u Kraljevstvu Gana. Na području Kumbi Saleha mještani su živjeli u kupolastim barakama ali su trgovci imali kamene kuće. Sudansko-Sahelianska arhitektura se prvobitno javila u dva grada Djenné i Timbuktu. Sanskorska džamija u Timbuktu koja je sagrađena od blata i iverice je po stilu slična Velikoj Djenné džamiji. Razvoj kraljevine na zapadno-afričkom priobalnom području je za rezultat imao arhitekturu baziranu na drvetu. Slavni grad Benin kojeg je uništila kaznena ekspedicija je u stvari bio veliki kompleks kuća napravljenih od blata i prekrivenih većinom palminim lišćem. Palata je imala red ceremonijalnih soba i bila je ukrašena bronzanim pločama.

Česta tumačenja islamske arhitekture uključuju sljedeće: koncept Allahove beskonačne moći se ističe sa diznajnom ponavljanja tema koje simboliziraju beskonačnost. Ljudi i životnje se rijetko slikaju u dekoratvnoj umjetnosti pošto se Allahova djela smatraju nenadmašnim. Lišće je čest motiv, ali često naslikano na poseban način ili pojednostavljeno iz navedenog razloga.

Arapska kaligrafija služi da poboljša i proširi interijer građevine ispisujući citate iz Kur'ana. Islamska arhitektura se čestzo naziva "arhitektura iza vela" zato što prava ljepota leži u unutrašnjem prostoru (dvorišta i prostorije) koji nije vidljiv sa vanjske strane. Nadalje, upotreba veličanstvenih oblika kao što su velike kupole, visoke munare i prostrani vrtovi namjenjena je isticanju i izraćavanju moći.

Glavni članak: Džamija

U raznim dijelovima islamskog svijeta razvili su se razni oblici islamske arhitekture. Značajni arhitektonski tipovi uključuju rane Abasijske građevine, džamije T-tipa i džamije sa centralnom kupolom iz Anatolije. Novac od nafte u 20. vijeku je doveo do izgradnje velikog broja džamija po dizajnu modenih arhitekata.

Džamije arapskog plana ili hipostila su najraniji tipovi džamija koje je započela Dinastija Emevijja. Ove džamije imaju oblik kocke ili pravougaonika sa uključenom baštom i pokrivenim područjem za molitvu. Historijski gledani, zahvaljujući toploj mediteranskoj klimi dvorište je služilo za prihvatanje velikog broja džematlija tokom namaza petkom, džume-namaza. Većina ranih džamija hipostila imaju ravne krovove iznad područja za molitvu zbog čega su se morali koristiti brojni stubovi za podržavanje stropa.^[4] Jedna od najznačajnijih džamija ovog tipa je Velika džamija u Kordobi u današnjoj Španiji čiji strop podržava preko 850 stubova.^[5] Ove džamije često imaju vanjske arkade koje omogućavaju posjetiocima uživanje u hladu i sklanjanje od sunca. Džamije s arapskim planom su većinom građene u doba Umajjada i Abasija. Ove džamije su zamjenjene drugim, prvenstveno jer njihova jednostavnost nije dopuštala daljnji razvoj.^[4]

Osmanlije su uvele džamiju sa centralnom kupolom u 15. vijeku gdje je velika kupola smještena ili iznad centralnog područja za molitvu ili po ostatku džamije, dijelovima gdje se ne obavlja molitva.^[6] Na ovaj stil su značajno uticali Bizantijci sa upotrebom centralnih kupola u svojoj religijskoj arhitekturi.^[4]

Ivan (perzijski: ايوان preuzeto od Pahlavi riječi Bān što znači kuća) je definisan kao zasvođeni ulaz ili prostor, sa zidovima na tri strane dok je četvrta potpuno otvorena.

Ivani su bili zaštitni znak Sasanidske arhitekture u Perziji, a kasnije su postali dio islamske arhitekture. Ova promjena je doživjela svoj vrhunac za vrijeme ere Seldžuka kada su ivani postali jedinstven element islamske arhitekture. Ivani su otvoreni prema središnjem dvorištu i koriste se u izgradnji i javnih i privatnih građevina.

Ivani čine džamije posebno poznatim, a oni predstavljaju nadsvođeni prostor koji je otvoren samo na jednu stranu. U džamijama sa ivanima, jedan ili više ivana gleda ka središnjoj prostoriji u kojoj se obavlja namaz. Ovaj stil je posuđen iz predislamske iranske arhitekture i korišten je skoro vuijek u iranskim džamijama. Mnogi zoroastrijanistički hramovi vatre u kojima je dvorište služilo kao dom svetoj vatri, su pretvoreni u džamije i te džamije imaju ivane.^[4] Danas se više ne grade džamije sa ivanima^[6].

Skoro svaka džamija i mnoge kuće i i ostale građevine na područijima sa muslimanskim stanovništvom sadrže religiozne vrtove poznate kao haremi džamije (arapski: صحن), koji su okruženi arkadama (lučnim otvorima) sa svih strana. U haremima se obično nalaze osno simetrični bazeni, poznati kao šadrvani, koji služe za uzimanje abdesta. Neki haremi sadrže fontane sa česmama.

Ako je harem u džamiji, onda služi za uzimanje abdesta, a ako je u tradicionalnoj kući ili privatnom dvorištu onda služi za kupanje ili kao ukras.

Kur'an koristi vrtove kao simboliku za džennet, te zbog toga je širenje islama imalo značajan uticaj na izgled vrtova.

Element islamske umjetnosti najčešće korišten za dekorisanje zidova džamija, muslimanskih kuća i drugih građevina, arabeska je detaljan crtež sa ponavljanjem geometrijskih oblika, odraza biljaka i ponekad životinja (posebno ptica). Odabir geometrijskih oblika koji će se koristiti i načina na koji će se koristiti, zavisi od islamskog pogleda na svijet. Muslimanima, ovi oblici zajedno sačinjavaju beskonačan model koji se proteže i dalje od ovog, materijanog i vidljivog svjeta. Mnogima u islamskom svijetu, oni u stvari simboliziraju beskonačnost, i prema tome i prirodu stvaranja jednog i svemoćnog Boga, Allaha, dž.š.. Nadalje, umjetnici koji slikaju islamsku arabesku izražavaju jasnu duhovnost bez upotrebe ikonografije kršćanske umjetnosti. Arabeska je korištena u džamijama i građevinama u islamskom svijetu i to je način dekorisanja koristeći ljepotu, ukrašavanje i ponavljanje islamske umjetnosti umjesto korištenja slika ljudi i životinja (to je haram u islamu).

Arapska kaligrafija je povezana sa geometrijskom islamskom umjetnošću (Arabeskom), i nalazimo je na zidu i stropu džamija kao i na papiru. Savremeni umjetnici u islamskom svijetu se često koriste kaligrafijom kada žele upotrijebiti apstrakciju u svom poslu.

Umjesto prisjećanja nečega povezanog sa stvarnošću izgovorene riječi, kaligrafija je za muslimane vidljivi izražaj najuzvišenije umjetnosti od svih, umjetnosti duhovnog svijeta. Kaligrafija je postala najcjenjeniji oblik islamske umjetnosti zato što povezuje jezik kojim govore muslimani sa islamskom religijom. Sveta knjiga islama, Kur'an, je odigrala važnu ulogu u razvoju i usavršavanju arapskog jezika i kaligrafije korištene pri pisanju arapskog pisma. Za ajete i sure iz Kur'ana se još uvijek pri zapisivanju koristi kaligrafija i oni i danas predstavljaju inspiraciju mnogim kaligrafima.

Islamska arhitektura se može identifikovati sa sljedećim elementima koji su preuzeti iz prve džamije koju je izgradio Muhammed, , u Medini, kao i iz predislamskih elemanta prisvojenih iz crkvi, hramova i sinagoga. Bizantska arhitektura je imala veliki uticaj na ranu islamsku arhitekturu sa karakterističnim kružnim lukovima, svodovima i kupolama.

• Velika dvorišta (vrtovi) često spojena sa središnjim prostorijom u kojoj se obavlja namaz (originalno element sa Poslanikove džamije u Medini).
• Munare ili kule (one si originalno korištene kao osmatračnice, kao kod Velike džamije u Damasku, odatle potiče arapska riječ nur što znači "svjetlost").
• Mihrab je udubljenje sa unutrašnje strane zida i pokazuje pravac Mekke. Ovo je vjerovatno preuzeto od niša iz jevrejskih sinagoga u kojem se postavljala Tora ili iz koptskih crkvi.
• Svodovi i kupole.
• Ivani za prijelaz između različitih dijelova džamije.
• Upotreba ponavljanja geometrijskih oblika i repeticije (arabeska).
• Upotreba dekorativne islamske kaligrafije, umjesto slika koje se smatraju zabranjenim (haram) u arhitekturi džamija. Međutim, u svjetovnoj arhitekturi, slike su dozvoljene i često se upotrebljavaju.
• Šadrvan (fontana) koji se često, osim kao ukras, koristi za uzimanje abdesta
• Upotreba vedrih boja
• Pridavanje važnosti i unutrašnjem prostoru građevine, ali i vanjskom

Iako je perzijska nacija primila islam, perzijska arhitektura se ne smije miješati sa islamskom arhitekturom i ona se ustvari odnosi na neke arhitektonske stilove koji su se koristili u islamskom svijetu. Prema tome, islamska arhitektura ne uključuje direktno i perzijske stilove prije islama. Perzijska arhitektura, kao i arhitekture nekih drugih nacija, se razvila prije nestanka islamske i može se protumačiti da je perzijska arhitektura imala veliki uticaj na islamsku. Također se može reći da je od pojave islama u Perziji, perzijska arhitektura ustvari ogranak islamske arhitekture. Islamska arhitektura se može klasifikovati u skladu sa hronologijom, geografijom i tipovima građevina.

• Fons Vitae - Islamic Architecture of Cairo
• Islamic Art Network - Thesaurus Islamicus Foundation
• Art of the Mamluks
• http://www.osmanlimedeniyeti.com Arhivirano 2005-08-01 na Wayback Machine-u Many articles about the Ottoman Turkish Mosques and Mosque architecture (in Turkish)
• Discussion of Islamic architecture Arhivirano 2007-02-04 na Wayback Machine-u
• http://www.3dkabah.com A 3D model of the Grand Mosque in Makkah, with pictures and videos
• Photographs from Lahore's Mughal period walled city Arhivirano 2007-03-04 na Wayback Machine-u
• Great Mosque of Sammarra
• Watch "Isfahan the Movie" Arhivirano 2019-02-26 na Wayback Machine-u on QuickTime Player to see superb example of Islamic architecture.
• Islamic Architecture org.
• Gallery of Islamic Architecture Arhivirano 2006-09-27 na Wayback Machine-u
• Article, "What is Islamic Architecture?" Arhivirano 2006-09-27 na Wayback Machine-u
• Article, "The Mosque of Two Pillars at Georgetown University" Arhivirano 2006-06-27 na Wayback Machine-u
• Art and architecture of the Arab world and Islam Arhivirano 2007-01-02 na Wayback Machine-u
• Turkish Architecture - Architect Sinan Arhivirano 2007-09-29 na Wayback Machine-u articles about the Ottoman-Turkish Architecture an Architect Sinan (in Turkish)
• High-res pictures of islamic architecture, art and socities
• ArchNet: Islamic Architecture Community
• Islamic Desigers Arhivirano 2016-04-03 na Wayback Machine-u