Edda

" Eda " është një term i vjetër nordik që nga studiuesit modernë, i është atribuar kolektivit të dy veprave letrare mesjetare islandeze: ajo që tani njihet si Edda prozaike dhe një koleksioni më i vjetër i poezive pa titull origjinal, i njohur tashmë si Edda poetike . Termi historikisht i referohej vetëm Eddës prozaike, por kjo ka dalë jashtë përdorimit për shkak të konfuzionit me veprën tjetër. Të dyja veprat u shkruan në Islandë gjatë shekullit të 13-të në islandisht, megjithëse ato përmbajnë materiale nga burime të mëparshme tradicionale, duke arritur deri në epokën e vikingëve . Librat janë burimet kryesore të traditës skaldike mesjetare në mitologjinë e Islandës, Norvegjisë dhe vendeve nordike.

Të paktën pesë hipoteza janë sugjeruar për origjinën e fjalës Edda :

• Një hipotezë thotë se është identike me një fjalë që do të thotë "stërgjyshe" që shfaqet në poemën Edike Rígsþula. ^[1]
• Një hipotezë tjetër pohon se fjala edda rrjedh nga óðr e vjetër nordike, "poezi"
• Një pozicion i tretë, e propozuar në vitin 1895 nga Eiríkr Magnússon, është se ajo rrjedh nga emri i vendit islandez Oddi, vendi shkollës dhe i kishës ku u arsimuan studentët, përfshirë Snorri Sturluson. ^[2]
• Një hipotezë e katërt, prejardhja e fjalës Edda si emri i traktatit të Snorri Sturluson mbi poezinë nga latinishtja edo, "Unë kompozoj (poezi)", për analogji me kredda, "supersticion", nga latinishtja credo, "kredo", është tashmë i pranuar gjerësisht, megjithëse ky pranim mund të rrjedhë nga pajtimi i tij me përdorimin modern dhe jo nga saktësia historike. ^[3]
• Hipoteza e pestë bazohet në mënyrën e kaluar të dhënies së titujve të shpendëve për dorëshkrimet islandeze. Të tillë janë kodet ligjore Grágás 'patë gri', Gullfjǫðr 'pendë ari (tekë?)' dhe Hryggjar-stykki 'një lloj rosë'. Ndoshta Edda ishte gjithashtu një nga titujt e tillë: Edda do të ishte një 'emër i përshtatshëm' i æðr (shqiptohet si [æ:ðr] f.) 'rosë eider'. Pastaj, Edda do të thoshte 'rosa e vogël eider' (një analog i Grágás ).

Edda poetike, e njohur gjithashtu si Sæmundar Edda ose Edda e vjetër, është një përmbledhje e poezive të vjetra nordike nga dorëshkrimi mesjetar islandez Codex Regius ("Libri Mbretëror"). Së bashku me prozën Edda, Edda poetike është burimi më i gjerë në mitologjinë norvegjeze. Pjesa e parë e Codex Regius ruan poezi që rrëfejnë krijimin dhe shkatërrimin dhe rilindjen e parashikuar të botës mitologjike të vjetër nordike, si dhe mite individuale rreth perëndive në lidhje me hyjnitë nordike. Poezitë në pjesën e dytë rrëfejnë legjenda për heronjtë dhe heroinat nordike, si Sigurd, Brynhildr dhe Gunnar .

Ai përbëhet nga dy pjesë. Pjesa e parë ka 10 këngë për perënditë, dhe e dyta ka 19 këngë për heronjtë.

Codex Regius u shkrua në shekullin e 13-të, por asgjë nuk dihet për vendndodhjen e tij deri në vitin 1643, kur ai ra në zotërim të Brynjólfur Sveinsson, atëherë peshkopi i Kishës së Islandës në Skálholt . Në atë kohë, versionet e Prozës Edda ishin të njohura në Islandë, por studiuesit spekuluan se dikur ishte një Edda tjetër - një Plaku Edda - që përmbante poemat pagane që Snorri citon në librin e tij. Kur u zbulua Codex Regius, u duk se ky spekulim ishte vërtetuar i saktë. Brynjólfur ia atribuoi dorëshkrimin Sæmundr të Mësuarit, një prift islandez i shekullit të 12-të më i madh se jeta. Ndërsa ky atribut refuzohet nga studiuesit modernë, emri Sæmundar Edda ende haset ndonjëherë.

Peshkopi Brynjólfur i dërgoi Codex Regius si dhuratë Mbretit Christian IV të Danimarkës, prej nga vjen emri Codex Regius . Për shekuj me radhë ajo u ruajt në Bibliotekën Mbretërore në Kopenhagë, por në vitin 1971 u kthye në Islandë.

Proza Edda, nganjëherë referuar si Edda e Re ose Edda e Snorrit, është një manual poetik islandez i cili gjithashtu përmban shumë histori mitologjike. Qëllimi i tij ishte t'u mundësonte poetëve dhe lexuesve islandezë të kuptonin hollësitë e vargjeve aliterative dhe të kuptonin aludimet mitologjike që qëndronin pas dredhive të shumta që përdoreshin në poezinë skaldike .

Është shkruar nga studiuesi dhe historiani islandez Snorri Sturluson rreth vitit 1220. Ai mbijeton në katër dorëshkrime të njohura dhe tre fragmente, të shkruara mes viteve 1300 deri në rreth 1600. ^[4]

Proza Edda përbëhet nga një Prolog dhe tre libra të veçantë: Gylfaginning, në lidhje me krijimin dhe shkatërrimin dhe rilindjen e parashikuar të botës mitike nordike; Skáldskaparmál, një dialog midis Ægir, një perëndi norvegjez i lidhur me detin, dhe Bragi, perëndia skaldike e poezisë; dhe Háttatal, një demonstrim i formave të vargjeve të përdorura në mitologjinë nordike.

• Heimskringla
• Gesta Danorum
• Paganizmi nordik

1. ^ Snorri Sturluson. The Prose Edda: Tales from Norse Mythology, translated by Jean I. Young (University of California Press, 1964), p. 8.
2. ^ Liberman, Anatoly (1996). "Ten Scandinavian and North English Etymologies". Alvíssmál (në anglisht). 6: 63–98.
3. ^ Oxford Dictionary of the Middle Ages (2010) under "Snorri Sturluson"
4. ^ Kevin J. Wanner (2008). Snorri Sturluson and the Edda: The Conversion of Cultural Capital in Medieval Scandinavia (në anglisht). University of Toronto Press. fq. 97–98. ISBN 978-0-8020-9801-6. Marrë më 17 dhjetor 2012.